«Να συμφιλιώσουμε Φρίντμαν και Κέινς»

Σε έναν παγκοσμιοποιημένο πλανήτη, τα περιθώρια ελιγμών ενός κράτους μειώνονται λόγω των θεσμικών και διαρθρωτικών περιορισμών στους οποίους υπόκειται, γεγονός ακόμη πιο έντονο στους κόλπους της νομισματικής ένωσης.

Η εποχή της μονοδιάστατης πολιτικής έχει παρέλθει, γράφει στη Μοντ ο καθηγητής Αντρέ Γκρεμπίν. Η οικονομική πολιτική ενός κράτους της ευρωζώνης μοιάζει με μια ρωσική κούκλα, που περικλείει και περικλείεται πάντα σε μια άλλη.

Ο αμερικανός οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν (1912-2006) έλεγε ότι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσεις τον αποπληθωρισμό είναι να πετάξεις

νομίσματα από ένα ελικόπτερο. Είναι αλήθεια ότι χωρίς το μαζικό τύπωμα χρήματος, στο οποίο έχουν προσφύγει τα τελευταία χρόνια ορισμένες κεντρικές τράπεζες, η τραπεζική κρίση θα ήταν πολύ πιο βίαιη και η ύφεση ακόμη πιο βαθιά.

Η πολιτική αυτή δεν αναμένεται όμως να οδηγήσει σε μια γρήγορη και διαρκή ανάκαμψη.

Δεδομένης της υπερχρέωσης των επιχειρήσεων και της μικρής ζήτησης, οι επιχειρήσεις δεν έχουν κίνητρα να δανειστούν για να αυξήσουν τις επενδύσεις τους, όσο χαμηλά κι αν είναι τα επιτόκια που τους προσφέρονται. Αλλά και οι καταναλωτές προτιμούν να μειώσουν τα χρέη τους παρά να ξοδέψουν περισσότερα. Ο συνδυασμός της αφθονίας χρήματος και της μικρής ζήτησης οδηγεί τους κατόχους κεφαλαίων να προβαίνουν σε μη παραγωγικές επενδύσεις (ακίνητα, κερδοσκοπικοί τίτλοι), γεγονός που δεν έχει καμιά επίδραση στον παραγωγικό μηχανισμό.

Ο Κέινς, από την πλευρά του, πρότεινε να πληρώνονται οι άνεργοι για να ανοίγουν τρύπες και οι εργαζόμενοι για να τις κλείνουν. Μια τέτοια πολιτική έχει το πλεονέκτημα ότι τροφοδοτεί ευθέως την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, και κατά συνέπεια τη ζήτηση. Προσκρούει όμως σε εμπόδια που μοιάζουν ανυπέρβλητα.

Στους κόλπους της ΕΕ, η αντικατάσταση της λιτότητας από μια πολιτική που ενισχύει την ανάκαμψη θα προσέκρουε στους θεσμικούς περιορισμούς που επιβάλλουν οι ευρωπαϊκές συνθήκες. Σε μια ανοιχτή οικονομία, πάλι, κάθε αύξηση της ζήτησης έχει τον κίνδυνο να προκαλέσει ένα εμπορικό έλλειμμα - εκτός βέβαια από χώρες που έχουν μεγάλα περιθώρια ελιγμών λόγω των εμπορικών πλεονασμάτων τους, όπως η Γερμανία.

Μια πολιτική της ανάκαμψης θα πρέπει έτσι να είναι προσανατολισμένη στην ενίσχυση του παραγωγικού μηχανισμού. Ένα κράτος μπορεί να αποφασίσει να κάνει επενδύσεις σε αυτή την κατεύθυνση. Μπορεί επίσης να μειώσει σημαντικά τη φορολογία των επιχειρήσεων, ώστε να κάνουν εκείνες με τη σειρά τους επενδύσεις που θα ενισχύσουν την παραγωγικότητά τους.

Τα ευνοϊκά αποτελέσματα μιας τέτοιας πολιτικής, όμως, δεν θα γίνουν αισθητά παρά σε μεσοπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη κλίμακα. Μια πολιτική της ανάκαμψης πρέπει να εφαρμοστεί έτσι σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να αποτελείται τόσο από ένα συνδυασμό εθνικών οικονομικών στρατηγικών όσο και από μια πραγματικά κοινοτική πολιτική.

Κάθε κράτος πρέπει να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της ευρωζώνης ανάλογα με τα περιθώρια που του δίνουν τα εξωτερικά του ισοζύγια.

Ο Κέινς έλεγε ότι εκτός από τους περιορισμούς στους οποίους υπόκεινται οι χώρες με ελλείμματα, ανάλογους περιορισμούς έχουν και χώρες με πλεονάσματα. Οι νέοι κανόνες λειτουργίας της Ευρώπης (οι λεγόμενοι «six-pack») προβλέπουν ότι μια χώρα δεν μπορεί να έχει ένα υπέρογκο εξωτερικό πλεόνασμα (πάνω από το 6% του ΑΕΠ). Οι δυσκολίες όμως που συναντά η υιοθέτηση κυρώσεων εναντίον μιας χώρας με τέτοια πλεονάσματα είναι τόσο δύσκολες, ώστε ο κανόνας αυτός φτάνει να έχει διακοσμητικό χαρακτήρα.

Παράλληλα με τις εθνικές πολιτικές, πρέπει να εφαρμοστεί και μια ευρωπαϊκή πολιτική. Οι χώρες της ευρωζώνης θα πρέπει να δεχθούν τους κανόνες για τον προϋπολογισμό τους που προτείνουν η Γερμανία και οι χώρες που την ακολουθούν, με αντάλλαγμα έναν ευρωπαϊκό προϋπολογισμό που θα χρηματοδοτεί τις επενδύσεις. Ο προϋπολογισμός αυτός θα χρηματοδοτείται από δάνεια μεγάλης διάρκειας και μικρού επιτοκίου που θα συνάπτονται με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Τα δάνεια αυτά θα αποπληρώνονται μόνο όταν η ανάπτυξη της ευρωζώνης υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο επίπεδο και οι δημόσιες δαπάνες αυξάνονται αναλόγως.

Πηγή: Le Monde

Απόδοση στα ελληνικά: ΑΜΠΕ