Τι θα γίνει αν αποτύχουν οι ειρηνευτικές συνομιλίες για τη Συρία;

Οι ειρηνευτικές συνομιλίες για τη Συρία που επρόκειτο να ξεκινήσουν την περασμένη Δευτέρα, και στη συνέχεια την Παρασκευή, βρίσκονται σε εξέλιξη αυτή την εβδομάδα. Αλλά ακόμη και αν το συριακό καθεστώς δεχθεί ένα ψήφισμα του ΟΗΕ που θα απαιτεί να δοθεί ένα τέλος στις πολιορκίες πείνας που έχει επιβάλει - όπως απαιτούσαν οι αντάρτες της Συρίας ως προϋπόθεση για την ένταξη στις συνομιλίες - ο πόλεμος είναι πιθανό να συνεχιστεί, δημιουργώντας ακόμη περισσότερους θανάτους και ακόμα περισσότερους πρόσφυγες. Οι συνομιλίες δεν

Τα καλά νέα για την κυβέρνηση του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα είναι ότι οι συνομιλίες μπορεί να μην τελειώσουν καν. Ο Στεφάν ντε Μιστούρα, ο απεσταλμένος του ΟΗΕ, ο οποίος ανέλαβε να καλοπιάσει όλες τις πλευρές για να μπουν στο ίδιο ξενοδοχείο της Γενεύης, αν όχι και στο ίδιο δωμάτιο, δήλωσε ότι αναμένει οι συνομιλίες να διαρκέσουν έξι μήνες. Η "διαδικασία", όπως φαίνεται, μπορεί μακράν να ξεπεράσει ακόμα και τις ισχυρότερες νύξεις αποτυχίας. Όπως και με την δυσλειτουργική πλέον παλαιστινιακή "ειρηνευτική διαδικασία", η κυβέρνηση Ομπάμα θα μπορέσει να ενεργοποιηθεί σε μια προβληματική διπλωματία - τουλάχιστον μέχρι να εξαφανιστεί και η τελευταία σανίδα σωτηρίας.

Ο κυνισμός για το θέμα αυτό είναι φθηνός. Δεν υπάρχουν λύσεις προ των πυλών και σίγουρα δεν αποτελούν λύση οι συνεχείς βομβαρδισμοί του Ισλαμικού Κράτους, που υποστηρίζει ο Τεντ Κρουζ. Είναι απολύτως αληθές, όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση, ότι μόνο η διπλωματία μπορεί τελικά να σταματήσει την αιματοχυσία στη Συρία. Και το τέλος του συριακού εμφυλίου πολέμου είναι απαραίτητο για την εξάλειψη του Ισλαμικού Κράτους. Αλλά οι "διαδικασίες της Γενεύης" δεν είναι πιθανό να πετύχουν σήμερα, όπως δεν πέτυχαν και την τελευταία φορά, το 2014. Ακόμη και αν καθίσουν στο ίδιο τραπέζι - το συριακό καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ, η Ρωσία και το Ιράν - δεν θα αισθάνονται υποχρεωμένοι να αποδεχθούν οποιαδήποτε προσφορά με την οποία οι αντάρτες της Συρίας ή οι υποστηρικτές τους στην περιοχή θα μπορούσαν ενδεχομένως να συμφωνήσουν.

Ποιο είναι λοιπόν το σχέδιο Β; … Δεν υπάρχει σχέδιο Β. Πέρυσι, ο ντε Μιστούρα ήλπιζε να πετύχει μια κατάπαυση του πυρός από το μηδέν, "παγώνοντας" μια σειρά τοπικών μαχών. Η προσπάθεια αυτή έχει σταματήσει. Τώρα που Άσαντ έχει ανακτήσει εδάφη από τους αντάρτες, χάρη στη ρωσική αεροπορική υποστήριξη, δεν έχει κανένα κίνητρο να συμφωνήσει. Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί ο ντε Μιστούρα ετοιμάζεται για μακροχρόνια διπλωματία. Τι επιλογές έχει;

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι επιστρέψαμε στο σημείο που ήμασταν το 2013, όταν ο υπουργός Τζον Κέρι είχε ισχυριστεί ότι ο Άσαντ θα έρθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μόνο εάν αλλάξουν οι "υπολογισμοί" του, επειδή θα ένιωθε ότι χάνει τη μάχη. Αλλά τότε ο συριακός εμφύλιος πόλεμος ήταν απλώς μια ανείπωτη ανθρωπιστική καταστροφή για την οποία ο Ομπάμα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι θα μπορούσε να κάνει πολύ λίγα. Αυτό συνέβη πριν από την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους. Ενώ οι βόμβες βαρελιών του Άσαντ δεν απειλούν την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, οι φαντασιώσεις του Ισλαμικού Κράτους να αντικαταστήσει το σύστημα του έθνους-κράτους με ένα παγκόσμιο χαλιφάτο την απειλούν ιδιαίτερα. Ο Ομπάμα τελικά ζήτησε να παρέμβουν στη Συρία για να βομβαρδίσει τους φανατικούς τζιχαντιστές του Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι, αλλά όχι τον Άσαντ.

Δεδομένου ότι μια κατάπαυση του πυρός στη Συρία, τουλάχιστον θεωρητικά, θα διευκόλυνε μια ενιαία προσπάθεια για να ηττηθεί το Ισλαμικό Κράτος, η κυβέρνηση έχει τώρα ένα ισχυρό κίνητρο να πιέσει τους αντάρτες να δεχθούν την καλύτερη προσφορά που έχει κάνει ο Άσαντ, όσο επαχθής και αν είναι. Οι αξιωματούχοι επέμειναν ότι δεν κάνουν κάτι τέτοιο. Ο Κέρι και άλλοι έχουν επαναλάβει αποφασιστικά ότι ο Άσαντ πρέπει να φύγει, ακόμα και μετά από μια διαδικασίας μετάβασης. Μερικοί από τους βασικούς παράγοντες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, έχουν υπογράψει την πρόταση αυτή. Άλλοι, όπως η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία, έχουν αντισταθεί, αλλά μπορεί να πειστούν.

Κατά πάσα πιθανότητα δεν έχει σημασία. Ο Άσαντ δεν θα δεχτεί αυτή τη φόρμουλα και δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι είτε η Ρωσία είτε το Ιράν θα τον αναγκάσουν να το πράξει. Σε εκείνο το σημείο, η κυβέρνηση Ομπάμα, η οποία θα εξαντλήσει όσο χρόνο έχει, θα πρέπει να επιλέξει ανάμεσα σε μια κυνική δέσμευση σε μια αδιέξοδη διπλωματική διαδικασία και στο να βοηθήσει τους επαναστάτες τελικά να αλλάξουν τους υπολογισμούς τους, σε μια εποχή που ο Άσαντ έχει πολύ ισχυρότερη υποστήριξη από ό,τι είχε κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων γύρων των διαπραγματεύσεων, το 2012 και το 2014.

Ένας ρεαλιστής κυνικός - πόσο μάλλον ένας απλός ρεαλιστής - θα μπορούσε να πει στους αντάρτες ότι έχει έρθει η ώρα να δεχθούν ό,τι τους προσφέρουν, ακόμη και αν πρόκειται για έναν πρόχειρο εξωραϊσμό ήττας. Αλλά αυτό θα ήταν λάθος, και όχι μόνο σε ηθικό επίπεδο, διότι έχει καταστεί σαφές ότι το Ισλαμικό Κράτος δεν μπορεί να νικηθεί χωρίς τη βοήθεια των ανταρτών της Συρίας. Γιατί αυτό; Πρώτον, είναι ευρέως κατανοητό ότι το Ισλαμικό Κράτος δεν μπορεί να νικηθεί με τους βομβαρδισμούς και μόνο. Μια χερσαία δύναμη πρέπει να κάνει τη σκληρή δουλειά να μεταφέρει τους πιστούς μαχητές του από τις αστικές περιοχές, υπό τον έλεγχό της. Στο Ιράκ, το Ισλαμικό Κράτος μπορεί να ξεριζωθεί με τον συνδυασμό των αμερικανικών βομβαρδισμών και χερσαίων επιθέσεων του ιρακινού στρατού και των Κούρδων Πεσμεργκά. Στη Συρία, ο στρατός ανήκει στο καθεστώς Άσαντ, και οι Κούρδοι δεν μπορούν και δεν θα πάνε πολύ πέρα από τις ζώνες κουρδικής πλειοψηφίας. Κάθε πράξη απελευθέρωσης από μη σουνιτικές δυνάμεις είναι πιθανό να εξοργίσει τους σουνίτες, που τώρα βρίσκονται υπό τον έλεγχο του Ισλαμικού Κράτους, προκαλώντας ένα νέο γύρο σεκταριστικής αιματοχυσίας. Αυτό αποκλείει τις δυτικές δυνάμεις.

Τα σουνιτικά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, της Σαουδικής Αραβίας και της Αιγύπτου, θα μπορούσαν να παράσχουν μια τέτοια χερσαία δύναμη, αλλά δεν θα το κάνουν. Καθένα από αυτά έχει εχθρούς (τους Κούρδους, το Ιράν, και τη Μουσουλμανική Αδελφότητα αντίστοιχα) που τους απασχολούν περισσότερο από τους άνδρες του Μπαγκάντι. Αυτό αφήνει μία και μόνο δύναμη: τους αντάρτες (με εξαίρεση το Μέτωπο Αλ-Νούσρα που συνδέεται με την Αλ Κάιντα), αλλά σίγουρα περιλαμβάνει τους εθνικιστικά σκεπτόμενους σαλαφιστές, όπως ο Αχράρ αλ-Σαμ. Ο Ζαν-Πιερ Φιλιού, ένας Γάλλος διπλωμάτης και μελετητής του αραβικού κόσμου, ζήτησε η Δύση να οργανώσει και να υποστηρίξει τους αντάρτες σε μια επίθεση στη συριακή πόλη Ράκα, την πρωτεύουσα του χαλιφάτου. Η λογική του έχει ως εξής: Η αναπτυξιακή πορεία των τρομοκρατικών επιθέσεων του Ισλαμικού Κράτους στο εξωτερικό (στο Παρίσι, και πιο πρόσφατα την Κωνσταντινούπολη και τη Τζακάρτα) δείχνει ότι δεν μπορεί πλέον να "περιοριστεί". Η Δύση πρέπει, επομένως, να ενεργήσει για να αντιστρέψει τη θριαμβευτική αφήγησή του, η οποία τροφοδοτεί την στρατολόγηση νέων πολεμιστών. Το μεγαλύτερο πλήγμα στην εν λόγω αφήγηση θα είναι η πτώση της Ράκα.

Ο Φιλιού μου είπε ότι οι αντάρτες από τους οποίους το Ισλαμικό Κράτος πήρε τη Ράκα, και τώρα συγκεντρώνονται γύρω από το Χαλέπι, θα μπορούσαν να νικήσουν το Ισλαμικό Κράτος και θα μπορούσαν να το πετύχουν με δυτική υποστήριξη. Ένας συνασπισμός ανταρτών προσφέρθηκε ακόμη και να ενσωματώσει στοιχεία του στρατού του Άσαντ, που "δεν είναι άμεσα συνδεδεμένα με την οικογένεια Άσαντ". "Αλλά", ρώτησα, "δεν θα βομβαρδίσουν τους αντάρτες οι Ρώσοι;" "Αυτό είναι το πρόβλημα", απάντησε ο Φιλιού. Η Ουάσιγκτον όχι μόνο θα πρέπει να είναι επικεφαλής μιας βομβιστικής εκστρατείας εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, αλλά και να επιμείνει να αφήσει η Ρωσία μόνους τους καλούς αντάρτες.

Δεν γνωρίζουμε αν αυτό είναι εφικτό. Από τους τέσσερις εμπειρογνώμονες τους οποίους ρώτησα σχετικά με το σχέδιο Φιλιού, μόνο ένας, ο Χασάν Χασάν, ένας Σύριος δημοσιογράφος και συν-συγγραφέας του βιβλίου "ISIS: Μέσα από το στρατό του τρόμου", συμφώνησε ότι οι δυνάμεις των ανταρτών ήταν τόσο πρόθυμες και ικανές. Ο Τσαρλς Λίστερ, κορυφαία προσωπικότητα της συριακής αντιπολίτευσης και συγγραφέας του βιβλίου "Η συριακή τζιχάντ", είπε ότι σκέφτηκε πως ο Φιλιού ήταν απολύτως σωστός, σχετικά με το ότι "η κατάληψη από το Ισλαμικό Κράτος πόλεων όπως η Ράκα είναι ο μόνος τρόπος για να μειωθεί πραγματικά η δυναμική και η εμπιστοσύνη του κινήματος", αλλά παρόλα αυτά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια κατακερματισμένη αντιπολίτευση που παραπαίει από επιθέσεις του καθεστώτος Άσαντ και από τα ρωσικά βομβαρδιστικά δεν μπορεί να οργανωθεί τώρα.

Υπάρχουν δύο πολύ διαφορετικοί τρόποι για να επιτευχθούν οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να γίνουν οι αντάρτες μια ουσιαστική κρατική δύναμη ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος. Ο πρώτος είναι οι διαπραγματεύσεις της Γενεύης με κάποιο τρόπο να πετύχουν και ο Άσαντ να συμφωνήσει σε μια πανεθνική εκεχειρία και οι Ρώσοι να σταματήσουν να βομβαρδίζουν τους αντάρτες. Ανώτεροι Αμερικανοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι έχουν ήδη καταλήξει στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να στείλουν εκατοντάδες περισσότερα στρατεύματα στο Ιράκ και στη Συρία για να συμμετάσχουν στην κατάρτιση, την εποπτεία και τις υπηρεσίες πληροφοριών. Θα παρέχουν υποστήριξη τόσο στις δυνάμεις των Κούρδων όσο και των Αράβων ανταρτών στη Συρία. Η άλλη εναλλακτική λύση, φυσικά, είναι οι διαπραγματεύσεις να αποτύχουν και η κυβέρνηση Ομπάμα να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, ως ζήτημα εθνικού συμφέροντος, θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην υποστήριξη των βασικών ανταρτών και την οργάνωση του συνασπισμού τους, αποδεικνύοντας στον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και στους Ιρανούς ότι ο Άσαντ δεν έχει μακροπρόθεσμη προοπτική παραμονής, ακόμη και ως επικεφαλής ενός διαλυμένου κράτους στη δυτική Συρία. Σε κάποιο σημείο, ο συνασπισμός θα έπρεπε επίσης να δημιουργήσει μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων που θα επέτρεπε στους αντάρτες να κινούνται ανατολικά από το Χαλέπι στην πόλη Μανμπίζ που ελέγχει το Ισλαμικό Κράτος και στη συνέχεια στη Ράκα. Αυτό, βέβαια, απαιτεί κάποια πολύ σκληρή διπλωματία με τη Ρωσία, η οποία μέχρι σήμερα κατάφερε να περάσει αυτό που θέλει στη Συρία.

Ίσως να υπάρχει και ένας άλλος, καλύτερος τρόπος. Αλλά αν είναι αλήθεια ότι οι αντάρτες δεν αποτελούν εμπόδιο για τον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους, αλλά μάλλον έναν ισχυρό σύμμαχο, θα πρέπει να τους συμπεριφερόμαστε ανάλογα. Τελευταία, έχουν αποδειχθεί πολύ πιο οργανωμένοι και συνεκτικοί από ότι ήταν στο παρελθόν, και ενώθηκαν υπό έναν πρώην στρατιωτικό ηγέτη της Συρίας για να σχηματίσουν την Ανώτατη Επιτροπή Διαπραγματεύσεων. Θα ήταν θαυμάσιο αν θα συμφωνούσαν στη Γενεύη σε ένα συλλογικό καλό. Αλλά σε περίπτωση που δεν συμβεί αυτό, πρέπει να είμαστε έτοιμοι για το σχέδιο Β.

foreignpolicy.com

Διαβάστε περισσότερα