Θεωρίες συνωμοσίας

Οι Έλληνες λένε μια ιστορία ενάντια στον εαυτό τους, για την τάση τους να πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας. Αφορά το πώς ο Θεός αποφάσισε να δώσει σε κάθε έθνος ως δώρο ένα ειδικό εθνικό χαρακτηριστικό. Την καθορισμένη ημέρα, οι εκπρόσωποι των εθνών του κόσμου μπροστά στη θεϊκή παρουσία μοιράστηκαν τα δώρα τους. Οι Αμερικανοί έλαβαν την αισιοδοξία, οι Γάλλοι την κομψότητα, οι Βρετανοί τη στωικότητα, οι Ρώσοι το θάρρος, οι Ιρανοί την πονηριά και ούτω καθεξής.

Η ελληνική αντιπροσωπεία καθυστέρησε και έφτασε αργά –την ώρα που οι άλλες χώρες έφευγαν. Ο Θεός είπε ότι λυπάται,

αλλά είχε ήδη δώσει τα πιο επιθυμητά χαρακτηριστικά και δεν είχε μείνει τίποτα. Οι Έλληνες εξοργίστηκαν και διαμαρτυρήθηκαν με μανία, φωνάζοντας: «κι εσύ Θεέ στη συνωμοσία εναντίον μας; Περιμέναμε ότι θα το κάνεις. Άντε, πες μας ποιος σε πληρώνει και γιατί συνωμοτείς εναντίον μας;» Εξοργισμένος από την αντίδραση ο Θεός είπε: «Πολύ καλά, εσείς οι Έλληνες θα έχετε ένα δώρο σύμφωνα με τις κατηγορίες σας. Στο μέλλον, θα είναι εθνικό χαρακτηριστικό σας να πιστεύετε πάντα σε συνωμοσίες για να εξηγείτε όλα όσα σας συμβαίνουν».

Πρώτη φορά άκουσα αυτή την ιστορία από έναν ελληνοκύπριο ιστορικό το 1975, ένα χρόνο μετά την τουρκική εισβολή και την κατοχή τμήματος της Κύπρου. Αυτό που ήθελε να πει ήταν ότι ένας λόγος για την καταστροφή ήταν ότι οι Έλληνες και οι Ελληνοκύπριοι ήταν πολύ επιρρεπείς στο να αντιμετωπίζουν την πολιτική με όρους δολοπλοκιών και συνωμοσιών και ξέχασαν το σημαντικό στρατηγικό γεγονός ότι η Κύπρος απέχει 600 χιλιόμετρα από την Αθήνα και 40 χιλιόμετρα από την Τουρκία.

Οι θεωρίες συνωμοσίας βλάπτουν επειδή επιτρέπουν στα άτομα, τις κοινότητες και τις κυβερνήσεις να αποσπάσουν την προσοχή από τα πραγματικά προβλήματά τους και να μεταθέτουν την ευθύνη για τις αποτυχίες τους αλλού. Μέσα σε λίγες ώρες από την κατάρριψη του αεροσκάφους της Μαλαισίας πάνω από την Ουκρανία, τέτοιες θεωρίες άρχισαν να υπάρχουν σχετικά με το ποιος ακριβώς και γιατί κατέρριψε το εμπορικό αεροσκάφος πάνω από μία εμπόλεμη ζώνη, όπου δύο στρατιωτικά αεροσκάφη είχαν πρόσφατα καταρριφθεί από πυραύλους.
Ας πάμε ένα μήνα πριν για να δούμε την κατάληψη μεγάλου μέρους του βόρειου Ιράκ από μερικές χιλιάδες μαχητές του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε (Isis) και των συμμάχων τους, τον Ιούνιο. Αυτή ήταν μία από τις πιο επαίσχυντες και περιττές ήττες στην ιστορία και συνέβη επειδή ο ιρακινός στρατός και το κράτος είχαν σαπίσει από το σεχταρισμό και τη διαφθορά.

Παρ 'όλα αυτά, ο πρωθυπουργός Νούρι αλ Μαλίκι κατηγόρησε για τη μεγάλη ήττα μια συνωμοσία και έδειξε τους Κούρδους, ως το κρυφό χέρι πίσω από τη διάλυση του στρατού. Ισχυρίζεται ότι η κουρδική πρωτεύουσα Ερμπίλ «είναι η έδρα της Isis, των Μπααθιστών, της Αλ Κάιντα και των τρομοκρατών». Σκοπός του είναι να πείσει τη σιιτική πλειοψηφία ότι τον έχουν μαχαιρώσει πισώπλατα οι προδότες Κούρδοι. Καλώς ή κακώς, βρίσκει πολλούς πιστούς στην δική του σιιτική κοινότητα που υποστηρίζουν ότι μια αποτυχία του Σαντάμ Χουσεΐν ήταν ότι δεν τελείωσε εντελώς με τους Κούρδους.

Οι θεωρίες συνωμοσίας συχνά πηγάζουν από τον συνδυασμό πολλών στοιχείων που είναι στην πραγματικότητα πολύ διαφορετικά. Αυτό γίνεται με την ερώτηση «cui bono;» ή «ποιος ωφελείται;» από ένα γεγονός και, στη συνέχεια, με την υπόθεση ότι αυτός που ωφελείται πρέπει να βρίσκεται κρυφά πίσω από ό,τι έχει συμβεί. Ένα καλό παράδειγμα αυτού είναι η ανάπτυξη της Isis και άλλων Τζιχαντιστικών ομάδων στη Συρία και το Ιράκ, που ήταν προς όφελος του προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ, επειδή, όσο κι αν τον αντιπαθούν, πολλοί Σύριοι και εξωτερικές δυνάμεις προτιμούν τον Άσαντ από του τζιχαντιστές τύπου Αλ-Κάιντα.

Όπως ήταν αναμενόμενο, τα δυτικά μέσα ενημέρωσης, οι διπλωμάτες και η «μετριοπαθής» συριακή αντιπολίτευση υποστήριξε ότι ο Άσαντ όχι μόνο επωφελείται από την ύπαρξη της Isis και της Τζαμπχάτ αλ-Νούσρα αλλά κρυφά συνεργάζεται και μαζί τους. «Προσέξτε ότι η Isis δεν επιτίθεται σε κυβερνητικές δυνάμεις» θα έλεγαν οι άνθρωποι με ρηχό κυνισμό στη Βηρυτό, αν η Isis ήταν υπεύθυνη για την κατάληψη της στρατιωτικής αεροπορικής βάσης της Μενάγκ βόρεια του Χαλεπίου, μια από τις λίγες νίκες των ανταρτών το περασμένο έτος.

Η πολιτική αφορά σε μεγάλο βαθμό την αξιοποίηση των λαθών και των ευκαιριών των αντιπάλων. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι ο Άσαντ, αφού κατήγγειλε όλους όσους εναντιώθηκαν στην κυριαρχία του ως «τρομοκράτες», θα πρέπει να έχει ένα κίνητρο για να τονίσει την υπεροχή των τζιχαντιστών σε περιοχές που είχαν καταλάβει αντάρτες. Γιατί θα πρέπει ο Άσαντ να επιτεθεί στην Isis που έκανε έναν εμφύλιο πόλεμο με την υπόλοιπη αντιπολίτευση; Αλλά ήταν πάντα μια παράλογη υπερβολή να φανταστεί κάποιος ότι, όπως θα γνωρίζουν οι γνήσιοι συνωμοσιολόγοι, ότι η Ίσις και η αλ-Νούσρα ήταν η δημιουργία της κυβέρνησης στη Δαμασκό.

Οι θεωρίες συνωμοσίας μπορεί να είναι πιο περίτεχνες και έντονες στην Μέση Ανατολή, αλλά υπάρχει αφθονία ανταγωνισμού και στον υπόλοιπο κόσμο. Εξετάστε τα παράλογα σενάρια που υποστήριζαν ότι ο Λευκός Οίκος βρισκόταν κρυφά πίσω από την καταστροφή των Δίδυμων Πύργων την 11η Σεπτεμβρίου. Στο βαθμό που αυτό έχει ένα υπόστρωμα λογικής, συμβαίνει επειδή η επίθεση έγινε ένα πολιτικό πλεονέκτημα της κυβέρνησης Μπους, που της επέτρεψε να φαίνεται ως υπερασπιστής του έθνους, έτσι ώστε να πείσει κάποιους ότι πρέπει να είναι συνένοχοι στην υπόθεση της αλ-Κάιντα. Αυτή η ανοησία συγκάλυψε το γεγονός, που ένοχα καλύφθηκε ή υποβαθμίστηκε από τον Λευκό Οίκο, ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις που συνδέουν την 11η Σεπτεμβρίου με τους υποστηρικτές και τους συμπαθούντες στη Σαουδική Αραβία.

Οι δημιουργοί των θεωριών συνωμοσίας έχουν τουλάχιστον τέσσερα άλλα ισχυρά κίνητρα: μια φυσική ανθρώπινη απόλαυση στο να περιπλέκουν τα θέματα και να λένε μια καλή ιστορία: αποδεικνύοντας ότι ο εχθρός δεν είναι μόνο κακός αλλά και δαιμονικά πονηρός, κερδίζοντας χρήματα - σκεφτείτε όλα αυτά τα κερδοφόρα άρθρα, βιβλία και ταινίες για τη δολοφονία Κένεντι, που δεν θα είχαν πωληθεί αν η επίσημη έκδοση για τη δολοφονία ήταν σωστή.
Ένας τέταρτος λόγος που οι θεωρίες συνωμοσίας είναι τόσο επίκαιρες είναι ότι ένα ποσοστό από όλα όσα λέγονται είναι αλήθεια. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στο Ιράκ και τη Συρία, με τη μακρά παράδοση στις κυβερνήσεις του κόμματος Μπάαθ που ανήλθαν στην εξουσία με στρατιωτικές συνωμοσίες και πάντα προσπαθούσαν να εντοπίσουν παρόμοιες συνωμοσίες εναντίον της δικής τους εξουσίας.

Την περασμένη εβδομάδα μιλούσα σε έναν Σύριο Κούρδο, ρωτώντας τον για τη σημερινή επίθεση της Isis στην ανατολική Συρία και την κατάληψη της πλούσιας σε πετρέλαιο επαρχίας Ντεΐρ Εζόρ και την επίθεση στις κουρδικές απομονωμένες περιοχές στο βορρά. Συμφωνήσαμε ότι, δεδομένης της διεθνούς αναταραχής τις τρεις εβδομάδες απ’ όταν η Isis κατέλαβε τη Μοσούλη στις 10 Ιουνίου, υπήρξε εκπληκτικά μικρή αντίδραση ή δημοσιότητα σχετικά με τις επιτυχείς νέες επιθέσεις της Isis στη Συρία. Ο λόγος για αυτό είναι ότι αυτή τη φορά η διεθνής προσοχή επικεντρώνεται στον βομβαρδισμό της Γάζας από τους Ισραηλινούς.

«Νομίζεις ότι είναι πιθανόν», ρώτησε ο Σύριος φίλος μου διστακτικά, ότι «η Isis μπορεί να κανόνισε να σκοτωθούν οι τρεις Ισραηλινοί έφηβοι - σίγουρα υπάρχουν μαχητικοί πυρήνες στη Δυτική Όχθη- γνωρίζοντας ότι αυτό θα προκαλούσε μια ισραηλινή επίθεση στη Γάζα και θα έστρεφε την προσοχή από τις δικές της δραστηριότητες;» Εκείνη τη στιγμή η ιδέα μου φάνηκε απαίσια, σα μια ακόμη θεωρία συνωμοσίας που δεν βασίζεται σε καμία πραγματική απόδειξη, αλλά όταν το ξανασκέφτηκα δεν είμαι και τόσο σίγουρος.

Θυμάμαι πως τον Ιούνιο του 1982 ο πρέσβης του Ισραήλ Σλόμο Αργκοφ ήταν βαριά τραυματισμένος στο Λονδίνο από τρεις δολοφόνους που εργάζονταν για το κίνημα Αμπού Νιντάλ που διευθύνεται από τις ιρακινές υπηρεσίες πληροφοριών. Ο στόχος, που επετεύχθη, ήταν να προκαλέσουν τους Ισραηλινούς για να εισβάλουν στο Λίβανο και να εμπλακούν σε έναν πόλεμο με τη Συρία, η οποία είχε συμμαχήσει με το Ιράν στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ και ήταν ένας μισητός εχθρός του Σαντάμ Χουσεΐν. Το Ισραήλ γνώριζε ότι το Ιράκ ήταν πίσω από την απόπειρα δολοφονίας, αλλά ακόμα κι έτσι την χρησιμοποίησε ως δικαιολογία για να εισβάλει στο Λίβανο και να συντρίψει την PLO.

Θα μπορούσε κάποιος στην Isis, η οποία σύμφωνα με φήμες είναι γεμάτη με πρώην στελέχη του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν, να έχει προετοιμάσει μια κάπως παρόμοια μηχανορραφία; Για όλες αυτές τις γελοίες θεωρίες, υπάρχουν πραγματικές συνωμοσίες εκεί έξω.

http://www.independent.co.uk/voices/comment/the-truth-about-conspiracy-theories-is-that-some-require-considering-9616863.html

Διαβάστε περισσότερα