Οι εθνικοί νεολογισμοί της ευρωπαϊκής κρίσης

Οι πολίτες στις χώρες της ΕΕ που πλήττονται από την κρίση ανακαλύπτουν όλο και περισσότερους νεολογισμούς για να περιγράψουν τη νέα τάξη πραγμάτων.

Οι Πορτογάλοι έχουν μια νέα λέξη, το «grandolar», η οποία ξεπήδησε από την κρίση του ευρώ και σημαίνει «να υποβάλεις έναν υπουργό της κυβέρνησης σε μια τραγουδιστική διαμαρτυρία, χρησιμοποιώντας έναν επαναστατικό ύμνο». Αλλά

Οι Ιταλοί, οι οποίοι παρακολουθούν πλέον το spread μεταξύ των γερμανικών και ιταλικών ομολόγων με το ίδιο πάθος που κάποτε παρακολουθούσαν ποδόσφαιρο, δημιούργησαν λέξεις όπως το «spreaddite», που η La Repubblica ορίζει πικρόχολα ως την «εντατικοποίηση του πόνου που προκαλείται από την μεγάλη διαφορά». Στην Ελλάδα, οι φράσεις που γεννήθηκαν από την κρίση ακούγονται σε καφενεία, σε γραφεία και στο μετρό, ιδιαίτερα με την ειρωνική χρήση εκφράσεων ή συνθημάτων που είπαν πολιτικοί -όπως η το περίφημο «λεφτά υπάρχουν» που είπε το 2009 ο Γιώργος Παπανδρέου.

Η μεγάλη οικονομική κρίση στην Ευρώπη μπορεί να οδήγησε σε ρεκόρ ανεργίας και θορυβώδεις διαμαρτυρίες, αλλά υπάρχουν πολλοί πιο … διακριτικοί τρόποι για να μετριαστούν οι συνέπειές της. Η κρίση γέννησε μια δική της γλώσσα, κάνοντας τους κάποτε «εξωτικούς» οικονομικούς όρους δημοφιλείς και δημιουργώντας μια αργκό που αντανακλά το μαύρο χιούμορ που χρησιμοποιούν πολλοί για να αντιμετωπίσουν τα διαρκή προβλήματά τους.

Η αργκό της κρίσης υιοθετήθηκε ακόμη και από αυτούς που βρίσκονται στα ανώτερα στρώματα της κυβέρνησης και της κοινωνίας. Προσπαθώντας να καθησυχάσει τις ανησυχίες ότι η Ισπανία, όπως και η Ελλάδα, θα χρειαστεί ένα διεθνές σχέδιο διάσωσης, ο Κριστόμπαλ Μοντόρο, υπουργός Οικονομικών της Ισπανίας, υποσχέθηκε πέρυσι στους νευρικούς Ισπανούς ότι οι «Hombres de negro» – οι άντρες με τα μαύρα δηλαδή, όπως αποκαλούν τους αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης- δεν θα καταφτάσουν.

Οι αλλαγές στη γλώσσα είναι τόσες πολλές ώστε τον Ιούνιο, η Ισπανική Βασιλική Ακαδημία που είναι θεματοφύλακας της ισπανικής γλώσσας, έβαλε τις τελευταίες πινελιές σε ένα ενημερωμένο λεξικό με 200 λέξεις που έχουν προστεθεί ή οι οποίες έχουν αποκτήσει νέα νοήματα. Ανάμεσά τους το «prima de riesgo» (ασφάλιστρα κινδύνου), με τη συνοδευτική επεξήγηση: «τα ασφάλιστρα κινδύνου του δημόσιου χρέους μας αυξήθηκαν αρκετά». Στην Ελλάδα πάλι, υπάρχει το ευρέως χρησιμοποιούμενο «πουκου», τουτέστιν «προ κρίσης».

Για να ενημερώσει το ισπανικό λεξικό, η ακαδημία στηρίχθηκε σε ένα ηλεκτρονικό σύστημα δεδομένων για τη μέτρηση της συχνότητας των εκατομμυρίων των λέξεων που χρησιμοποιούνται στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο και στις εφημερίδες, καθώς και άλλα συγγράμματα. Συνεργάστηκε επίσης και με άλλες ισπανόφωνες ακαδημίες, κυρίως στη Λατινική Αμερική.

Ανάμεσα στις λέξεις που άντεξαν ήταν το «μπόνους», παρότι δεν χρησιμοποιείται πλέον ευρέως. Υπήρχε, επίσης, το «Burbuja», ή φούσκα, όπως αυτή που έσκασε στα ακίνητα και το «Población activa», ή ο ενεργός πληθυσμός, μια φράση που χρησιμοποιείται επειδή ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό που είναι σε ηλικία να εργαστεί είναι άνεργοι.

Παρομοίως, αρκετοί όροι που έχουν τη ρίζα τους στην οικονομική κρίση ήταν μεταξύ των 5.000 λέξεων που προστέθηκαν στην ενημερωμένη έκδοση του Duden, του λεξικού της γερμανικής γλώσσας, που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο. Περιλαμβάνουν το «schuldenbremse», που σημαίνει «φρένο στο χρέος» και το «Eurobond», μια αναφορά στις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης να εκδώσει ομόλογα.

Ο Γάλλος κοινωνιολόγος, Denis Muzet, δημοσίευσε πρόσφατα το βιβλίο «Les Mots de la crise», (Οι λέξεις της κρίσης), αναλύοντας τους όρους που εισήχθησαν στη γλώσσα από την οικονομική ύφεση. Ο κατάλογός του περιλαμβάνει το «perte du triple A», δηλαδή την απώλεια του τριπλού Α, το «suppressions d’emploi», ή περικοπές θέσεων εργασίας και το «choc de compétitivité», που σημαίνει το σοκ της ανταγωνιστικότητας. «Ο τρόπος που μιλάμε για την κρίση συμβάλλει στον πανικό και στην εθνική κατάθλιψη» σχολιάζει ο Muzet.

Η αίσθηση της λιτότητας είναι τόσο διάχυτη, που χρησιμοποιείται παντού. Εάν μια γυναίκα από την Πορτογαλία φορέσει μια κοντή φούστα, κάποιος που τη φλερτάρει θα την πλησιάσει και θα τη ρωτήσει αν εξαιτίας της λιτότητας δεν είχε λεφτά για να αγοράσει κι άλλο ύφασμα. Η κρίση της Ευρώπης έχει κρατήσει τόσο καιρό που έχει καθορίσει μια γενιά, η οποία έχει δώσει ονόματα, όπως το «Ni-Nis» στην Ισπανία για τις λεγεώνες των νέων που ούτε σπουδάζουν, ούτε εργάζονται. Ή το «geração à rasca» (αναξιοπαθούσα γενιά), όπως τους αποκαλούν στην Πορτογαλία. Η ονοματολογία για τους αναξιοπαθούντες δεν τελειώνει με τους νέους. Στην Ελλάδα, με τις περικοπές και την ανεργία του 27 τοις εκατό, οι «νεόπτωχοι» είναι το νέο λογοπαίγνιο των νεόπλουτων.
Υπάρχουν και ονομασίες για όλο το φάσμα των διαδηλώσεων και των διαδηλωτών. Στην Ισπανία, οι διαδηλωτές αναφέρονται στους εαυτούς τους ως «indignados», ή αγανακτισμένοι. Οι ηλικιωμένοι διαδηλωτές έχουν γίνει γνωστοί «yayoflautas», ή παλιο-τορτίγες. Το «Marea Blanca», ή λευκή παλίρροια, περιγράφει τα κύματα των γιατρών και νοσηλευτών που διαδηλώνουν με τις λευκές στολές ενάντια στις περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας.

Υπάρχει βέβαια και μια κοινή λέξη, η «τρόικα», που αναφέρεται στους τρεις διεθνείς πιστωτές – Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Ευρωπαϊκή Επιτροπή – που οι πιεσμένοι πολίτες από τη Λισαβόνα ως την Αθήνα κατηγορούν για τα δεινά τους.

nytimes