Η προβληματική κατάσταση της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ

Η μικροπολιτική του Ερντογάν έχει σχεδιαστεί για να διατηρήσει τα πλεονεκτήματα της επίσημης ένταξης στο ΝΑΤΟ, χωρίς να έχει πάρα πολλές δεσμεύσεις, σχολιάζει ο Leonid Bershidsky.

Η ένθερμη εκστρατεία για το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, με το οποίο ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ελπίζει ότι θα του παραδοθούν οι εξουσίες που αγγίζουν τα όρια του δικτάτορα, έχει

δημιουργήσει μια διπλωματική κρίση μεταξύ Τουρκίας και μερικών από τους βασικούς συμμάχους της στην Συνθήκη του Βορείου Ατλαντικού. Οι σχέσεις με την Ολλανδία διακόπηκαν σχεδόν, η Γερμανία προσπαθεί να παραμείνει πολιτισμένη κάτω από ένα καταιγισμό προσβολών του Ερντογάν και η Δανία υποστηρίζει τους βορειοευρωπαίους γείτονές της.

Προσθέστε σε αυτά τις διαφορές της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και την πολυετή ένταση μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, και είναι πλέον σαφές πόσο μέλος του ΝΑΤΟ είναι πραγματικά η χώρα του Ερντογάν. Παρά τη σημαντική στρατιωτική δύναμή της, η συμμετοχή της Τουρκίας στις δραστηριότητες της συμμαχίας δεν είναι εκτεταμένη και τα συμφέροντά της δεν ευθυγραμμίζονται απαραίτητα με αυτά του ΝΑΤΟ.

Μεγάλο μέρος της αντίστασης της βόρειας Ευρώπης στην φιλική προς τον Ερντογάν εκστρατεία στο έδαφός τους έχει να κάνει με την εσωτερική πολιτική. Ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε αντιμετωπίζει μία ισχυρή εθνικιστική, αντι-μεταναστευτική πρόκληση στις σημερινές εκλογές. Με το να κρατά μακριά τους Τούρκους υπουργούς που θέλουν να ταράζουν τη διασπορά στις ολλανδικές πόλεις, κερδίζει πολιτικά. Η δημοτικότητα της Γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ δέχθηκε πλήγμα από την ήπια στάση της απέναντι στην μετανάστευση- δεν χρειάζεται τις θορυβώδεις τουρκικές διαδηλώσεις στη Γερμανία πριν από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Η Μέρκελ δεν ενήργησε τόσο σκληρά όσο ο Ρούτε, αλλά άφησε τους δήμους να ακυρώσουν τα συλλαλητήρια με οποιοδήποτε πρόσχημα μπορούν να βρουν. Στη Δανία, δεν θα γίνουν εκλογές μεγάλης σημασίας, αλλά η κυβέρνηση έχει ζητήσει από τον Πρωθυπουργό της Τουρκίας Μπινάλι Γιλντιρίμ να αναβάλει την επίσκεψη. Δεν θα φαινόταν καλό να τον καλωσορίσει, μετά την παρομοίωση του Ερντογάν για τη γερμανική και την ολλανδική κυβέρνηση με Ναζί.

Ο Ερντογάν ο ίδιος βασίζεται τόσο στο εγχώριο ακροατήριό του -στους υποστηρικτές του αρέσει η νευρική προθυμία του να αντιμετωπίσει τους πάντες- όσο και στην ευρωπαϊκή διασπορά, που συχνά αισθάνεται ότι οι τοπικές κυβερνήσεις δεν κάνουν αρκετά για να αποτρέψουν μια συμπεριφορά απέναντί τους ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας .

Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι μόλις τελειώσουν όλες οι εκλογές και τα δημοψηφίσματα, η πικρή επίγευση δεν θα παραμείνει. Οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις δεν έχουν επανέλθει από όταν ο Ερντογάν εξαπέλυσε παρόμοια έντονη ρητορική εναντίον των ΗΠΑ το περασμένο έτος, κατηγορώντας τη χώρα ότι βρίσκεται πίσω από την αποτυχημένη συνωμοσία για να τον απομακρύνει, και ο υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι σχεδόν απείλησε την Τουρκία ότι θα χάσει την ιδιότητα του μέλους του ΝΑΤΟ. Αυτή η ένταξη, όμως, δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα σημαντική σήμερα.

Στη Συρία, το μεγαλύτερο θέατρο πολέμου στον κόσμο του σήμερα, η Τουρκία ενεργεί ως ανεξάρτητος φορέας και ενίοτε ως αντίπαλος των ΗΠΑ. Αυτό έγινε εμφανής το περασμένο έτος, όταν η Τουρκία και η Ρωσία μεσολάβησαν από κοινού για μια κατάπαυση του πυρός και μια ειρηνευτική διαδικασία που απέκλειε τις ΗΠΑ. Φέτος οι ΗΠΑ και η Ρωσία βρέθηκαν σε μια απίθανη κατάσταση συμμαχίας εναντίον της Τουρκίας κοντά στην συριακή πόλη Μανμπίζ, αποτρέποντας μια τουρκική ώθηση ενάντια στις κουρδικές δυνάμεις που χαρακτηρίζει τρομοκράτες η κυβέρνηση Ερντογάν, αλλά θεωρούνται χρήσιμοι σύμμαχοι κατά του Ισλαμικού Κράτους τόσο από την Αμερική όσο και από τη Ρωσία. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη αμερικανο-τουρκικής κοινής στρατηγικής, και οποιαδήποτε κίνηση των ΗΠΑ να βοηθήσει τους Κούρδους θα θεωρηθεί ως προδοσία στη φορτισμένη ατμόσφαιρα μετά το πραξικόπημα της Άγκυρας.

Η Κύπρος είναι ένα άλλο σημείο έντασης στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία αρνείται να αποσύρει τα στρατεύματά της από την κατεχόμενη Βόρεια Κύπρο και εμποδίζει έτσι τις τελευταίες συνομιλίες για ενοποίηση του νησιού. Αυτό επιδεινώνει μια ιστορικά δύσκολη σχέση με την Ελλάδα, η οποία έχει οδηγήσει σε ένας είδος κούρσας εξοπλισμών μεταξύ των δύο μελών του ΝΑΤΟ. Συνολικά, η Τουρκία φαίνεται να έχει περισσότερες διαφορές από φιλίες με τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ. Και η εμπλοκή της με την ίδια τη συμμαχία, στην οποία εντάχθηκε το 1952, δεν είναι ιδιαίτερα ισχυρή.

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΝΑΤΟ για το 2016 που μόλις κυκλοφόρησε, η Τουρκία πήρε μέρος μόνο σε τέσσερις από τις 18 βασικές ασκήσεις του ΝΑΤΟ που πραγματοποιήθηκαν το περασμένο έτος. Παρά το γεγονός ότι είναι η τέταρτη ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη στο μπλοκ (μετά τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά προηγείται από τη Γερμανία) και έχει τον δεύτερο υψηλότερο αριθμό στρατιωτικού προσωπικού (μετά τις ΗΠΑ), η συμμετοχή της σε αναπτύξεις του ΝΑΤΟ είναι μικρή, και ανέρχεται σε μόλις 4 τοις εκατό του προσωπικού στην αποστολή για την εκπαίδευση των αφγανικών δυνάμεων ασφαλείας, και 7 τοις εκατό της δύναμης του Κοσσυφοπεδίου.

Άλλωστε, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις στα μέλη του ΝΑΤΟ να τηρήσουν τη δέσμευση να δαπανήσουν το 2 τοις εκατό της οικονομικής παραγωγής για την άμυνα, που έχουν αυξηθεί μετά τη νίκη του Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, η Τουρκία έχει κινηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση. Οι στρατιωτικές δαπάνες της υπερέβησαν το 2 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος το 2009, αλλά έκτοτε έχουν μειωθεί, δεδομένου ότι, τη στιγμή που άλλα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν αυξήσει τις δαπάνες τους.

Οι εκκαθαρίσεις του Ερντογάν μετά το πραξικόπημα έχουν βλάψει το καθεστώς της Τουρκίας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Μερικοί Τούρκοι αξιωματικοί που συνδέονται με το αρχηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες ζήτησαν ακόμη και άσυλο, ενώ άλλοι απολύθηκαν ξαφνικά από το στρατό. Οι δεσμοί της συμμαχίας έχουν αποδυναμωθεί και αυτό είναι που θέλουν κάποιοι ακραίοι στο κόμμα AK του Ερντογάν. Νωρίτερα αυτό το έτος, ο Σαμίλ Ταγιάρ, βουλευτής του AK, αποκάλεσε το ΝΑΤΟ μια "τρομοκρατική οργάνωση" που "απειλεί την Τουρκία". Κατηγόρησε τη συμμαχία και τα μέλη της ότι βρίσκεται πίσω από όλα τα τουρκικά πραξικοπήματα από το 1960 και κάλεσε την Τουρκία να την εγκαταλείψει.

Ο ίδιος ο Ερντογάν ποτέ δεν πρότεινε να φτάσουν τόσο μακριά. Η μικροπολιτική του έχει σχεδιαστεί για να διατηρήσει τα πλεονεκτήματα της επίσημης ένταξης στο ΝΑΤΟ, χωρίς να έχει πάρα πολλές δεσμεύσεις. Οι ΗΠΑ και οι κορυφαίοι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους το ανέχονται επειδή μια ενδεχόμενη τουρκική αποχώρηση, στην πραγματικότητα, θα έβαζε τη Μαύρη Θάλασσα και τα Βαλκάνια επίσημα στο παιχνίδι ως μέρη του κόσμου όπου η Ρωσία και η Τουρκία μπορούν ανοιχτά να ανταγωνίζονται για επιρροή. Η Δύση θα έχανε επίσης ένα βασικό "πάτημα" στη Μέση Ανατολή.

Στην πραγματικότητα, όμως, ο Ερντογάν δεν είναι μακροχρόνιος σύμμαχος κανενός. Είναι ένας λαϊκιστής, που ενδιαφέρεται κυρίως για την εδραίωση της εγχώριας εξουσίας μακροπρόθεσμα και η στρατηγική σημασία της χώρας του για όλους - Ευρωπαίους, Αμερικανούς, Ρώσους, Άραβες- του δίνει μια αίσθηση ατιμωρησίας. Η Τουρκία δεσμεύεται από τις συνθήκες μόνο εφ 'όσον δεν αναγκάζουν τον Ερντογάν να κάνει κάτι που δεν του αρέσει. Και το δημοψήφισμα, εάν ο Ερντογάν κερδίσει, θα ενισχύσει μόνο τη θέση αυτή.

bloomberg.com

Διαβάστε περισσότερα