Η κρίση ταυτότητας της Γερμανίας

Εδώ και εβδομάδες, η συζήτηση για την κρίση των προσφύγων στη Γερμανία επικεντρώθηκε στους υπολογισμούς για τη στέγαση και της σίτιση για τους χιλιάδες που φθάνουν στα σύνορα κάθε μέρα. Με περισσότερους από 1 εκατομμύριο πρόσφυγες να αναμένονται αυτό το έτος μόνο, το κύριο ερώτημα ήταν αν οι Γερμανοί, όπως επιμένει η Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, μπορούν πραγματικά να το «διαχειριστούν». Καθώς το βάθος της πρόκλησης έχει καταστεί εμφανές, η συζήτηση έχει μετατοπιστεί από τα βραχυπρόθεσμα εμπόδια σε ένα θέμα που κάνει τους Γερμανούς

Σε μια χώρα που επί μεγάλο διάστημα καθόριζε την έννοια του πολίτη από το αίμα και την εθνικότητά του, μερικές ερωτήσεις είναι πιο ευαίσθητες το «ποίος είναι Γερμανός;». «Θα προτιμούσα να ζω σε μια κοινωνία που πεθαίνει παρά σε μία που, από οικονομική και δημογραφική σκοπιά, αναμιγνύεται μαζί με τους ξένους λαούς και ανανεώνεται» έγραψε ο Μπότο Στράους, διακεκριμένος Γερμανός συγγραφέας και θεατρικός συγγραφέας, στο περιοδικό Der Spiegel την περασμένη εβδομάδα, σε ένα άρθρο υπό τον τίτλο «Οι τελευταίοι Γεμρναοί». «Μας έκλεψαν την κυριαρχία του να είμαστε αντίθετοι». Η αντίδραση ήταν άμεση. Τα λογοτεχνικά ένθετα κορυφαίων εφημερίδων της Γερμανίας, το φόρουμ της χώρας για πνευματική συζήτηση, «έγδαραν» τον Στράους. Η αριστερά της Γερμανίας έχει συσχετίσει εδώ και πολύ καιρό οποιαδήποτε συμπάθεια προς τη «Γερμανικότητα» με την ιδεολογία των Ναζί. Η αριστερίζουσα Die Zeit χαρακτήρισε το δοκίμιο του Στράους «ένα ντοκουμέντο τρέλας», καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ο σεβαστός συγγραφέας είχε «καταστρέψει τον εαυτό του».

Η δύναμη της αντίδρασης αντανακλούσε την ευαισθησία του θέματος του Στράους. Αυτό που ανησυχεί πολλούς στην αριστερά είναι ότι η κριτική του Στράους θα έχει απήχηση, καθώς οι Γερμανοί φοβούνται όλο και περισσότερο για την ενσωμάτωση ενός τόσο μεγάλου, κυρίως μουσουλμανικού πληθυσμού. Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, μια ισχυρή πλειοψηφία Γερμανών εξέφρασε αισιοδοξία για την αντιμετώπιση στην κρίση των προσφύγων της χώρας. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τώρα ότι οι Γερμανοί είναι ολοένα και πιο επιφυλακτικοί. Μια μικρή πλειοψηφία δηλώνει ότι «φοβάται». Περίπου το ένα τρίτο δηλώνει ότι φοβάται πως ο μεγάλος αριθμός των αλλοδαπών θα απειλήσει τις «κοινωνικές και πολιτιστικές αξίες» της Γερμανίας, σύμφωνα με μια δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε την Παρασκευή από τον δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα ZDF.

Η συζήτηση για την ταυτότητα στη Γερμανία έχει ζωηρέψει εδώ και χρόνια, καθώς η χώρα αγωνίζεται να συμβιβαστεί με τις παράλληλες προκλήσεις της μετανάστευσης και της γήρανσης του πληθυσμού. Η συζήτηση ωστόσο έγινε μεγάλο βαθμό έξω από τον πολιτικό χώρο της Γερμανίας. Τα κεντρώα κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των Χριστιανοδημοκρατών της Μέρκελ και των Σοσιαλδημοκρατών, αποφεύγουν το θέμα εξαιτίας της εκρηκτικής δυναμικής του, εστιάζοντας αντ 'αυτού στην υποχρέωση της χώρας να βοηθήσει όσους έχουν ανάγκη. «Στη Γερμανία έχει γίνει μια συζήτηση για την ταυτότητά χωρίς την ετικέτα του ‘Γερμανού’» δήλωσε ο Γιόζεφ Γιάνινγκ, συν-διευθυντής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων στο Βερολίνο. «Οι άνθρωποι φοβούνται να ρωτήσουν ‘ποιος είναι Γερμανός ».

Θεμελιώδης νόμος

Το ερώτημα έχει βρει εκφραστές σε ομάδες όπως η Pegida, ένα λαϊκό αντι-Ισλαμικό κίνημα ή την Εναλλακτική για τη Γερμανία, ένα λαϊκιστικό κόμμα. Και οι δύο έχουν κατηγορηθεί για φλερτ με ακροδεξιά στερεότυπα. Αυτό είναι συχνά το φιλί του θανάτου στο πολιτικό τοπίο της Γερμανίας, αλλά απ’ όταν ξεκίνησε η προσφυγική κρίση και οι δύο κινήματα έχουν αναζωπυρωθεί. Το χαμηλό ποσοστό ανεργίας της Γερμανίας και η οικονομική ευημερία των τελευταίων ετών βοήθησαν στο να καταλαγιάσει η συζήτηση για την ταυτότητα. Αλλά ποτέ δεν πέθανε. Το 2010, για παράδειγμα, ο Θίλο Σαραζίν, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Bundesbank, προκάλεσε σάλο με ένα βιβλίο με τίτλο «Η Γερμανία καταργεί τον εαυτό της», στο οποίο προειδοποιούσε ότι ο συνδυασμός της υπογεννητικότητας της χώρας και της εισροής μουσουλμάνων μεταναστών απειλεί να τη διαλύσει.

Μετά από την επίθεση από τα ΜΜΕ και την πολιτική ελίτ της χώρας, ο Σαραζίν, ανώτερο στέλεχος των Σοσιαλδημοκρατών με μακρά σταδιοδρομία σε περίοπτες θέσεις δημοσίων υπηρεσιών, αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Το βιβλίο του, ωστόσο, έγινε ένα από τα μεγαλύτερα μπεστ σέλερ στη μεταπολεμική ιστορία, γεγονός που αντικατοπτρίζει το βαθμό στον οποίο έχει απήχηση το ζήτημα της ταυτότητας.

Το ερώτημα τώρα είναι αν η κρίση θα προωθήσει το ζήτημα από το πολιτικό περιθώριο στο κέντρο. Αυτό θα μπορούσε να πολώσει ακόμη περισσότερο την συζήτηση για τους πρόσφυγες και να διχάσει το κεντροδεξιό κόμμα της Μέρκελ, που ήδη έχει διαφορές στον τρόπο αντιμετώπισης των προσφύγων. Υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτό αρχίζει να συμβαίνει. Την Παρασκευή, η Χριστιανική Ένωση (CSU), το βαυαρικό αδελφό κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών της Μέρκελ, απείλησε να πάρει τα πράγματα στα χέρια του, αν η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν έχει αρχίσει να απομακρύνει τους πρόσφυγες από τα σύνορα. Η Βαυαρία, το σημείο εισόδου για τους περισσότερους από τους πρόσφυγες, είναι η συντηρητική ενδοχώρα της Γερμανίας και οι πολιτικοί προειδοποιούν ότι διαφαίνεται μία τάση αλλαγής του λαού από τη φιλανθρωπία στο φόβο. Το CSU, το οποίο κυβερνά τη Βαυαρίας ανελλιπώς από τον πόλεμο, είπε ότι θα δαπανήσει εκατομμύρια για να ενθαρρύνει τους πρόσφυγες να υιοθετήσουν τα γερμανικά ιδανικά και αξίες. Χρησιμοποιώντας τον όρο «Leitkultur», μια αμφιλεγόμενη έννοια που απορρίπτει την πολυπολιτισμικότητα, το κόμμα ανέφερε ότι είναι απαραίτητο «όλοι οι αιτούντες άσυλο να δεχθούν το ιουδαιο-χριστιανικό μας σύστημα αξιών βάσει του Συντάγματός μας».

Οι Βαυαροί δεν είναι οι μόνοι που επικαλούνται το σύνταγμα, γνωστό στη γερμανική γλώσσα ως «Grundgesetz» ή Θεμελιώδης Νόμος. Σε όλο το πολιτικό φάσμα, οι πολιτικοί το θεωρούν ως το κλειδί για την απομάκρυνση της έννοιας της ταυτότητας της Γερμανίας από την κληρονομικότητα και το αίμα σε ένα σύστημα βασισμένο σε κοινά ιδεώδη. Την περασμένη εβδομάδα η ταμπλόιντ Bild εκτύπωσε μια ειδική έκδοση στα αραβικά για το σύνταγμα, το οποίο διανεμήθηκε σε καταυλισμούς προσφύγων.

«Όταν πάω σε άλλη χώρα, είμαι υποχρεωμένος να παίξω με τους κανόνες της και εδώ αυτοί οι κανόνες είναι το γερμανικό Σύνταγμα» σχολίασε πρόσφατα ο Γκρέγκορ Γκίζι, ένας ανώτερος ηγέτης της Αριστεράς. «Υπάρχουν άνθρωποι εκεί στους οποίους θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι η ισότητα των φύλων είναι επίσης εκεί και ότι θα πρέπει να την αποδέχονται και να τη σέβονται όταν έρχονται εδώ». Η αναφορά του στους άνδρες Μουσουλμάνους αντανακλά την ανησυχία πολλών Γερμανών, ότι οι νεοφερμένοι θα προσπαθήσουν να φέρουν τα έθιμα και τις παραδόσεις τους μαζί τους, αντί να προσαρμοστούν. Ο Στράους στο δοκίμιό του υποστήριξε ότι μια τέτοια πολιτισμική σύγκρουση μπορεί να είναι απαραίτητη για να ξαναβρούν οι Γερμανοί την ταυτότητά τους. «Συχνά, μόνο η δυσανεξία στην ξένη κυριαρχία ωθεί την κοινωνία σε αυτο-συλλογισμό» έγραψε. «Μόνο τότε είναι πραγματικά ταυτότητα ουσιαστική».

politico.eu

Διαβάστε περισσότερα