Γιατί η Ιταλία ανησυχεί ιδιαίτερα για την Ελλάδα

Όλα τα βλέμματα στην Ευρώπη θα είναι στραμμένα στην Ελλάδα τις επόμενες ημέρες, αλλά οι Ιταλοί θα έχουν περισσότερη αγωνία από τους περισσότερους. Σε αντίθεση με την Ισπανία και την Πορτογαλία, οι οποίες ήταν πρόθυμες να λάβουν μια σκληρή γραμμή για την Ελλάδα -κάτι που αντανακλά την εμπιστοσύνη ότι όσα ανέκτησαν είναι πλέον καλά εδραιωμένα- υπάρχει μια οξεία συνειδητοποίηση στη Ρώμη ότι η Ιταλία έχει μόλις

αναδυθεί από μια τριετή περίοδο ύφεσης, ότι η χώρα έχει η δεύτερη μεγαλύτερη επιβάρυνση του δημόσιου χρέους στην ευρωζώνη μετά την Ελλάδα με σχεδόν 135% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος και ότι η αποτυχία της ελληνικής κρίσης θα μπορούσε να τροφοδοτήσει αντιευρωπαϊκά αισθήματα, τα οποία είναι ήδη σε υψηλά επίπεδα ως αποτέλεσμα της οξείας κρίσης μετανάστευσης στη Μεσόγειο.

Από την πλευρά της Ρώμης, η ελληνική κρίση έχει έρθει σε μια ευαίσθητη στιγμή για την ανάκαμψη της χώρας. Υπάρχει μια απτή αίσθηση μεταξύ των επιχειρήσεων και του χρηματοπιστωτικού τομέα της Ιταλίας ότι το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι έχει αρχίσει να αποδίδει καρπούς. Η οικονομία αναπτύχθηκε κατά 0,3% το πρώτο τρίμηνο, υπερβαίνοντας τις προσδοκίες της αύξησης του 0,1%. Η ανεργία ανήλθε στο 13% στα τέλη του περασμένου έτους και είναι τώρα στο 12,4%, εν μέρει χάρη σε νέους νόμους για την απασχόληση και στα γενναιόδωρα φορολογικά κίνητρα που όχι μόνο ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις να αναλάβουν νέους εργαζόμενους, αλλά και να παραδίδουν στους προσωρινούς και ανεξάρτητους εργαζομένους νέες συμβάσεις αορίστου χρόνου.

Είναι ενθαρρυντικό ότι η ανάκαμψη έχει μέχρι σήμερα προκληθεί από τις επενδύσεις και όχι από την κατανάλωση, αντανακλώντας περαιτέρω την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων.

Ακόμα κι έτσι, είναι πολύ νωρίς για να πούμε με βεβαιότητα αν η οικονομία της Ιταλίας έχει αλλάξει πορεία. Το πρώτο τρίμηνο- έκπληξη αντανακλούσε ένα απροσδόκητα ισχυρό τρίμηνο για τη γεωργική παραγωγή, η οποία είναι συνήθως ασταθής. Η κυβέρνηση προβλέπει αδύναμη ανάπτυξη μόλις 0,7% φέτος και 1,4% το επόμενο έτος.

Κάποιοι φοβούνται ότι ακόμη και αυτή η αύξηση μπορεί να αντανακλά απλώς μια βραχυπρόθεσμη έξαρση από το φθηνό πετρέλαιο, την πτώση του ευρώ, τα χαμηλότερα επιτόκια χάρη στο κυβερνητικό πρόγραμμα-αγοράς ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και μια ώθηση στον τουρισμό από τα έσοδα της Παγκόσμιας Expo που διεξάγεται στο Μιλάνο τώρα και από το ιωβηλαίο του Πάπα το επόμενο έτος, που αναμένεται να προσελκύσει εκατομμύρια προσκυνητές από όλο τον κόσμο στη Ρώμη. Εν τω μεταξύ, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν παραμένει εννέα ποσοστιαίες μονάδες κάτω από την ανώτατη τιμή σε πραγματικούς όρους.

Το πώς θα εξελιχθεί η ανάκαμψη από εδώ και στο εξής μπορεί να εξαρτάται εν μέρει από το αν ο Ρέντσι προωθήσει το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα, το οποίο εκτός από την αύξηση του μακροπρόθεσμου αναπτυξιακού δυναμικού της οικονομίας θα μπορούσε να ενισχύσει την βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη με την ενίσχυση της εμπιστοσύνης και την επίσπευση των επενδύσεων. Ο Ρέντσι έχει υποσχεθεί ευρείες μεταρρυθμίσεις στα πάντα, από τη δημόσια διοίκηση, το δικαστικό σύστημα, τον φορολογικό κώδικα ως και τις υποδομές της χώρας. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές βρίσκονται υπό συζήτηση για περισσότερο από 20 χρόνια στην Ιταλία, αλλά καμία κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει τα κατεστημένα συμφέροντα και να τις υλοποιήσει.

Χωρίς νέες εκλογές μέχρι το 2018 και χωρίς να κινδυνεύει ο συνασπισμός του μέχρι τότε, ο Ρέντσι έχει τον χρόνο με το μέρος του. Αλλά η πολιτική του θέση δεν μοιάζει πλέον τόσο ισχυρή όσο όταν το Δημοκρατικό Κόμμα του κέρδισε άνετα τις εκλογές του περασμένου έτους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τις τελευταίες εβδομάδες, το κόμμα του έχει αρχίσει να χάνει τις εκλογές, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειακών εκλογών του περασμένου μήνα και τις συμβολικά σημαντικές δημαρχιακές εκλογές στη Βενετία το περασμένο Σαββατοκύριακο, κάτι που έδειξε ότι το Δημοκρατικό Κόμμα είναι ευάλωτο απέναντι στα λαϊκιστικά κόμματα, όπως το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και το αντι-μεταναστευτικό Λίγκα του Βορρά.

Τα ποσοστά έγκρισης του Ρέντσι έχουν πέσει κάτω από το 35%, μικρότερα από εκείνα του Ενρίκο Λέτα, τον οποίο ο Ρέντσι εκθρόνισε. Την ίδια στιγμή, η όλο και πιο θορυβώδης αριστερή πτέρυγα του κόμματός του έχει γίνει πιο τολμηρή στην αντίθεσή της προς τον Ρέντσι, αναγκάζοντάς τον αυτή την εβδομάδα να αναβάλει μια βασική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.

Οι επικριτές του κατηγορούν τον Ρέντσι ότι προσπαθεί να κυβερνήσει ως δήμαρχος της Ιταλίας, διευθύνοντας από το κέντρο και στηριζόμενος σε μια μικρή κλίκα συμβούλων, αντί στη δημιουργία συναίνεσης. Προς το παρόν, ο ίδιος δεν παρουσιάζει κανένα σημάδι αλλαγής του πολιτικού στυλ του και δεν επιβραδύνει τις προσπάθειες μεταρρύθμισης του.

Την επόμενη εβδομάδα, ο Ρέντσι αναμένεται να δρομολογήσει μια φιλόδοξη μεταρρύθμιση του καθεστώτος αφερεγγυότητας της χώρας και των νόμων αποκλεισμού, ώστε να καταστεί ευκολότερο για τους πιστωτές να πάρουν στα χέρια τους τα collateral σε περίπτωση πτώχευσης. Αυτό είναι εδώ και καιρό στην κορυφή της λίστας επιθυμιών της οικονομικής κοινότητας της Ιταλίας. Σε ορισμένα μέρη της Ιταλίας, μπορεί να διαρκέσει έως και 10 χρόνια η ανάκτηση των collateral από τις τράπεζες μέσω των δικαστηρίων.

Μια συνολική αναθεώρηση θα μειώσει το μεγάλο χάσμα ανάμεσα σε αυτό που οι τράπεζες θεωρούν οι τράπεζες ότι αξίζουν τα προβληματικά περιουσιακά στοιχεία τους και σε αυτό που οι επενδυτές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν. Αυτό με τη σειρά του θα πρέπει να ανοίξει το δρόμο για την πολυαναμενόμενη δημιουργία μιας «κακής τράπεζας» που θα διαχειριστεί τον τεράστιο σωρό των μη εξυπηρετούμενων δανείων του ιταλικού τραπεζικού συστήματος, επιτρέποντας στις τράπεζες να επικεντρωθούν στον δανεισμό σε υγιείς επιχειρήσεις. Εν τω μεταξύ, έχει υποσχεθεί μια ουσιαστική φορολογική μεταρρύθμιση για τον Σεπτέμβριο.

Αλλά εάν ο Ρέντσι εκπληρώσει τις υποσχέσεις του, θα χρειαστεί έναν ούριο άνεμο. Η τύχη του είναι στενά συνδεδεμένη με αυτήν της οικονομίας, ειδικά την ανάκαμψη της απασχόλησης. Η Ιταλία μπορεί να είναι πιο σταθερή από οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά την έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, αλλά αυτή η σταθερότητα είναι επίσης εύθραυστη και ευάλωτη σε κρίσεις, και γίνεται πιο ευάλωτη από τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις που έχουν σχεδιαστεί για να ενισχύσουν τη δύναμη της εκτελεστικής εξουσίας, η οποία όμως θα μπορούσε ακόμη να παραδώσει την εξουσία σε μια λαϊκιστική κυβέρνηση στις επόμενες εκλογές, εάν ο Ρέντσι αποτύχει.

Ωστόσο, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ιταλική σταθερότητα είναι η επιδείνωση της κρίσης τους μεταναστευτικού που δηλητηριάζει το πολιτικό κλίμα και η ελληνική έξοδος από το ευρώ που πλήττει την εμπιστοσύνη και ωθεί προς τα πάνω το κόστος δανεισμού. Κανένα από αυτά τα θέματα δεν είναι υπό τον έλεγχο του Ρέντσι.

wsj.com

Διαβάστε περισσότερα