Γερμανία: 25 χρόνια μετά την πτώση του τείχους

Όταν η Ανατολική και η Δυτική Γερμανία επανενώθηκαν πριν από 25 χρόνια, η χώρα είχε βυθιστεί σε μία αίσθηση ευφορίας και αυξημένης αισιοδοξίας. Ενώ ο καγκελάριος Χέλμουτ Κολ είχε υποσχεθεί «ανθισμένα τοπία», ο προκάτοχός του Βιλι Μπραντ είπε την θρυλική πλέον φράση: «Αυτό που ανήκει μαζί, θα αναπτυχθεί μαζί». Αλλά πόσο ενωμένη είναι η Γερμανία μια γενιά μετά;

Το Ινστιτούτο του Βερολίνου για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη συμπέρανε σε πρόσφατη μελέτη ότι το ήμισυ του συνόλου των Γερμανών πιστεύουν ότι υπάρχουν περισσότερες διαφορές μεταξύ «Ανατολικών» και

«Δυτικών» απ’ ότι κοινά. Η έκθεση, με τίτλο «Πώς προχωρά η επανένωση - σε ποιο βαθμό η κάποτε διαιρεμένη Γερμανία έχει αναπτυχθεί και πάλι μαζί», βρήκε πως υπάρχουν πλέον ελάχιστες διακρίσεις στη ζωή στα ανατολικά και στα δυτικά από πολλές απόψεις, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν τεράστιες διαφορές.

Το γεγονός ότι ήταν δυνατό να φέρουν κοντά τα δύο συστήματα «είναι ένα θαύμα για το οποίο είναι δύσκολο να βρεθεί ένα ιστορικό ισοδύναμο», δήλωσε ο διευθυντής του ινστιτούτου, Reiner Klingholz. «Δεν υπάρχει παράδειγμα συγχώνευσης δύο κρατών με τόσο πολύ διαφορετικά πολιτικά συστήματα που να έχει προχωρήσει τόσο ομαλά. Αλλά αυτή η επανένωση ήταν, και συνεχίζει να είναι, πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί απ’ ό,τι πιστεύαμε κατά την πληθωρικότητα των εορτασμών επανένωσης. Παρότι τα δύο μέρη ήταν διαχωρισμένα μόνο για 41 χρόνια - αυτό σημαίνει λιγότερο από δύο γενιές – οι πολίτες της ανατολής και της δύσης έχουν κοινωνικοποιηθεί με έναν τόσο διαφορετικό τρόπο που εκ των υστέρων η ιδέα ότι η ένταξη θα είναι ταχεία ήταν ουτοπική». Ο Klingholz εκτιμά ότι θα χρειαστεί τουλάχιστον άλλη μια γενιά πριν τα δύο μέρη να αρχίσουν πραγματικά να αναπτύσσονται και πάλι μαζί. Ένα σημαντικό αποδεικτικό στοιχείο για αυτό, λέει, είναι ότι «πολλοί Δυτικοί δεν έχουν καν πάει προς τα ανατολικά», ενώ οι περισσότεροι από την πρώην Ανατολική Γερμανία έχουν πάει στη δυτική.

Ιδού πώς συγκρίνονται σε βασικούς δείκτες:

Πλούτος

Τα κρατίδια στην πρώην Δυτική Γερμανία εξακολουθούν να είναι σημαντικά πλουσιότερα από εκείνα στην πρώην ανατολική, όπου τα μέσα νοικοκυριά διαθέτουν πολύ λιγότερο από το ήμισυ του πλούτου σε σχέση με τα δυτικά. Από τους 500 πλουσιότερους Γερμανούς, μόνο 21 είναι στα ανατολικά και, από αυτούς, οι 14 είναι στο Βερολίνο. Από τις 20 πιο ευημερούσες πόλεις, μόνο μία– η Ιένα- είναι στα ανατολικά. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τις διαφορές, μεταξύ των οποίων το γεγονός ότι οι μισθοί στα ανατολικά εξακολουθούν να είναι χαμηλότεροι - με 2.800 ευρώ το μήνα, οι άνθρωποι κερδίζουν περίπου τα δύο τρίτα του μέσου μισθού στη δύση- ενώ τα ακίνητα στα ανατολικά έχουν τη μισή αξία σε σχέση με τη δύση.

Ένας άλλος παράγοντας είναι ότι, ενώ ο Κολ είχε δηλώσει ότι οι μισθοί και οι συντάξεις θα πρέπει να μεταφραστούν σε ένα προς ένα με το δυτικό μάρκο το 1990, οι αποταμιεύσεις μεταφράστηκαν μόνο σε μία αναλογία δύο ανατολικών μάρκων προς ένα δυτικό μάρκο. Επιπλέον, καθώς η ιδιοκτησία ακινήτων ήταν γενικά ταμπού στην Ανατολική Γερμανία, οι οικογένειες έχουν λιγότερα να κληροδοτήσουν στα παιδιά τους. Η καθαρή περιουσία του μέσου δυτικού είναι περίπου 153.200 ευρώ ανά άτομο. Στα ανατολικά νοικοκυριά δεν είναι καν το μισό. Πράγματι, οι Γερμανοί στα ανατολικά με καθαρά κεφάλαια τουλάχιστον 110.000 ευρώ θεωρείται ότι ανήκουν στο πλουσιότερο 10% των ενηλίκων. Στα δυτικά, 240.000 ευρώ είναι το ελάχιστο. Δεδομένου ότι τα αυτοκίνητα είναι η πιο σημαντική ένδειξη πλούτου ενός Γερμανού, αξίζει να σημειωθεί ότι ένας Δυτικογερμανός είναι δύο φορές πιο πιθανό να οδηγεί μια BMW, ενώ ένας Ανατολικογερμανός έχει διπλάσιες πιθανότητες να οδηγεί ένα Skoda.

Φτώχεια και υγεία

Ο κίνδυνος να οδηγηθεί η Ανατολική Γερμανία στη φτώχεια είναι περίπου 25% υψηλότερος από εκείνον στη δυτική Γερμανία. Ωστόσο, το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί σημαντικά στα ανατολικά μετά την επανένωση, με τις γυναίκες σήμερα να είναι στο ίδιο επίπεδο με τις δυτικές συμπατριώτισσές τους. Για τους άνδρες, είναι ελαφρώς χαμηλότερο στην πρώην ανατολική.

Όσον αφορά την υγεία, οι ανησυχίες είναι παρόμοιες, με την παχυσαρκία να έχει αυξηθεί στα ανατολικά από μεταξύ 12% -16% το 1999 σε έναν μέσο όρο 18% το 2013, και στα δυτικά από λιγότερο από 10% -12% το 1999 σε μεταξύ 14% και 18% το 2013.

Παραγωγικότητα

Η παραγωγικότητα στην πρώην Ανατολική Γερμανία ήταν στο 70% της Δύσης το 1991 και ανήλθε σε μόλις 73% το 2012, εν μέρει μια κληρονομιά του αριθμού των εργοστασίων που αγοράστηκαν από δυτικογερμανούς βιομηχάνους και σκόπιμα λειτουργούν εκεί λόγω ανταγωνισμού, καθώς και εξαιτίας της αναποτελεσματικότητας πολλών εταιρειών στα ανατολικά.

Καμία από τις 30 μεγαλύτερες εταιρείες που είναι εισηγμένες στο γερμανικό χρηματιστήριο δεν βασίζεται στα ανατολικά. Οι ειδικοί λένε ότι το γεγονός πως οι περισσότερες από τις μεγάλες βιομηχανίες και βάσεις παραγωγής είναι στα δυτικά και ότι εκείνες στα ανατολικά είναι πολύ μικρότερες - με τους περισσότερους εργοδότες στον τομέα της γεωργίας ή σε υπηρεσίες όπως η επεξεργασία κρέατος και τα τηλεφωνικά κέντρα - θα έχουν μακροπρόθεσμα ως αποτελέσματα τη μεγαλύτερη τροχοπέδη στην οικονομία της ανατολής και τη διασφάλιση ότι η διαφορά των αμοιβών θα παραμείνει και θα επιδεινωθεί περισσότερο.

Γυναίκες

Στην Ανατολική Γερμανία, περισσότερες γυναίκες εργάζονται (75%) από ό,τι στη Δύση, (70%), μια κληρονομιά ενός σοσιαλιστικού συστήματος το οποίο ενθάρρυνε τις γυναίκες να εργάζονται και η οποία υπερηφανευόταν για την πλήρη απασχόληση. Στην πραγματικότητα, αυτό σήμαινε ότι οι γυναίκες πιέστηκαν να διαχειριστούν ένα νοικοκυριό καθώς και την εργασία πλήρους απασχόλησης, γεγονός που σπάνια αναγνωρίζεται. Ως αποτέλεσμα, οι παιδικοί σταθμοί στα ανατολικά είναι πολύ ανώτεροι από εκείνους στη δύση, όπου ένα στα τέσσερα παιδιά κάτω των τριών ετών είναι σε νηπιαγωγείο -στα ανατολικά, είναι περισσότερα από τα μισά.

Το 1994, οι δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι σχεδόν το 70% των γυναικών στη δυτική Γερμανία αναφέρουν ότι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας υπέφεραν όταν οι μητέρες τους εργάζονταν. Η στάση τους είναι τώρα περισσότερο ευθυγραμμισμένη με αυτή των γυναικών της Ανατολικής Γερμανίας (για τις οποίες η εργασία και η ανατροφή των παιδιών αποτελεί εδώ και καιρό τον κανόνα), με μόνο το 30% των δυτικών γυναικών να έχουν τώρα την άποψη αυτή.

Οι Ανατολικογερμανίδες μητέρες επιστρέφουν στην εργασία τους μετά τον τοκετό πολύ νωρίτερα από ό,τι οι Δυτικογερμανίδες και είναι περισσότερο διατεθειμένες να εργάζονται με πλήρες ωράριο. Ακόμη και οι εργαζόμενες μητέρες part time στα ανατολικά, εργάζονται κατά μέσο όρο έξι ώρες περισσότερο από ό,τι εκείνες στη δύση.

Σχέσεις

Ενώ οι μακροχρόνιες σχέσεις μεταξύ Ανατολικών και Δυτικών κάποτε ήταν εξαιρετικά ασυνήθιστες, σήμερα αντιπροσωπεύουν περίπου το 10% του συνόλου των σχέσεων –σχεδόν όσο και οι σχέσεις μεταξύ ενός Γερμανού με έναν μετανάστη, λένε οι ειδικοί. Πιο κοινές είναι οι σχέσεις που αποτελούνται από γυναίκες από την ανατολική Γερμανία και άνδρες από τη δυτική. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι γυναίκες δίνουν προτεραιότητα στο στάτους και τον πλούτο, όταν ψάχνουν για ένα σύντροφο.

Εθελοντισμός

Ενώ το 37% των Δυτικογερμανών συμμετέχουν σε κάποιο είδος εθελοντικής δραστηριότητας - από την πυροσβεστική υπηρεσία ως φιλανθρωπικές οργανώσεις της εκκλησίας - μόνο το 30% των Ανατολικογερμανών συμμετέχουν σε κάτι αντίστοιχο. Οι αναλυτές λένε ότι αυτό είναι μια κληρονομιά της Ανατολικής Γερμανίας που υποχρέωνε τους πολίτες να πραγματοποιήσουν δήθεν εθελοντικές δραστηριότητες, δίνοντας έτσι μια αρνητική χροιά, και ότι η κοινωνία των πολιτών εξακολουθεί να είναι λιγότερο ανεπτυγμένη στην πρώην ανατολική.

Κατανάλωση

Τα καταναλωτικά αγαθά ήταν μία από τις μεγαλύτερες ατραξιόν για τους Ανατολικογερμανούς όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, με τα τζιν Levi, τις σοκολάτες Milka και τα βίντεο εγγραφής να είναι αρχικά τα πιο δημοφιλή προϊόντα. Υπάρχουν ελάχιστα προϊόντα από την εποχή της Ανατολικής Γερμανίας που έχουν φτάσει στα ράφια των σούπερ μάρκετ της ενωμένης Γερμανίας. Ωστόσο, το Rotkäppchen Sekt, ή αφρώδης οίνος της Κοκκινοσκουφίτσας, η σκόνη πλυσίματος Spee, η μπίρα Radeberger Pilsner και η μουστάρδα Bautz'ner είναι μεταξύ των εξαιρέσεων και κερδίζουν σταθερά όλο και μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς μεταξύ των Δυτικογερμανών, αυξάνοντας τις πωλήσεις του εν λόγω τομέα από 34% έως 42% μεταξύ του 2007 και του 2014.

Η προτίμηση για συγκεκριμένα περιφερειακά προϊόντα - από μπίρα έως αλείμματα σοκολάτας, αναψυκτικά τύπου κόλα, γιαούρτια και εφημερίδες – εξακολουθεί να αποτελεί συχνά αξιόπιστη ένδειξη για την καταγωγή κάποιου. Κατά τ’ άλλα, οι συνήθειες των καταναλωτών μεταξύ Ανατολικογερμανών και Δυτικογερμανών είναι γενικά παρόμοιες, έστω και αν οι εξ ανατολής ξοδεύουν 79% λιγότερα για καταναλωτικά αγαθά. Οι Ανατολικογερμανοί τρώνε περισσότερες κονσέρβες, ενώ οι Δυτικογερμανοί τρώνε περισσότερα ψάρια και είναι πιο πιθανό να τηγανίσουν το φαγητό τους.

Ανατολικοί και Δυτικοί δαπανούν παρόμοια ποσά για τις τηλεπικοινωνίες, τηλέφωνα και τηλεοράσεις. Οι Δυτικογερμανοί είναι πιθανό να ξοδέψουν αρκετά περισσότερα για κοσμήματα και ρολόγια και είναι πιο πιθανό να αγοράσουν ένα πλυντήριο πιάτων, ενώ οι Ανατολικογερμανοί τείνουν να δαπανούν περισσότερα για τους κήπους τους.

Μετανάστευση

Υπάρχουν περισσότεροι μετανάστες στη Δυτική Γερμανία. Στα ανατολικά, οι μετανάστες αποτελούν το 4% -9% του πληθυσμού, ενώ σε πολλά μέρη της δύσης το αντίστοιχο ποσοστό είναι περίπου 25%. Παρά τη μεγάλη διαφορά, οι ειδικοί λένε ότι η αποστροφή για τους μετανάστες στα ανατολικά είναι ιδιαίτερα έντονη - κυρίως λόγω της έλλειψης εμπειρίας της ζωής με τους ξένους.

Εκπαίδευση

Εδώ η ανατολή έχει ξεκάθαρο πλεονέκτημα. Συγκρίσεις μεταξύ των 16 γερμανικών κρατιδίων δείχνουν ότι - πέρα από το νότιο κρατίδιο της Βαυαρίας – τα ανατολικογερμανικά κρατίδια βρίσκονται στην κορυφή της κλίμακας. Έχουν καλύτερες επιδόσεις στα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες, τη βιολογία, τη χημεία και τη φυσική. Μερικοί ειδικοί λένε ότι αυτό είναι μια κληρονομιά του ισχυρού εκπαιδευτικού συστήματος της ΛΔΓ. Άλλοι πιστεύουν ότι οφείλεται στο ότι υπάρχουν λιγότεροι μετανάστες στα ανατολικογερμανικά σχολεία, καθώς και στο ποσό των χρημάτων που έχουν επενδυθεί στο σύστημα από το 1990.

theguardian.com

Διαβάστε περισσότερα