Η λογοτεχνία για παιδιά αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα

«Εκεί που όλοι είναι καμπούρηδες, η όμορφη κορμοστασιά γίνεται δυσμορφία» έχει πει ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Σκιαγραφεί αριστοτεχνικά την κοινωνία μας, η οποία αν και υμνεί τη συμπερίληψη, κάνει κρυφά σπονδές στην ομοιομορφία που επιτάσσει το παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Τη συνθήκη επιδεινώνει ο φόβος για το άγνωστο/διαφορετικό, που κάνει τις προκαταλήψεις να θεριεύουν και τις ανισότητες να πολλαπλασιάζονται. Ο διαφορετικός/άλλος στο χρώμα, στη φυλή, στη θρησκεία, στις αντιλήψεις αλλά και στις ικανότητες/δυνατότητες αντιμετωπίζεται με καχυποψία και περιθωριοποιείται, γιατί η κοινωνία των

«φυσιολογικών» τον αντιμετωπίζει σαν παρείσακτο. Ακόμη κι όταν η νομοθεσία διασφαλίζει την ίση συμμετοχή όλων στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας, στην πράξη αυτό το δικαίωμα καταστρατηγείται.

Η εκπαίδευση έχει αναλάβει τον δύσκολο ρόλο να μας προετοιμάσει και να μας οδηγήσει σε μία κοινωνία συμπερίληψης, που θα αγκαλιάζει τη διαφορετικότητα και θα προτάσσει το «εμείς» έναντι του «εγώ». Μία κοινωνία που θ’ αγκαλιάζει και θα στηρίζει την ισότιμη ένταξη της μονάδας στο κοινωνικό σύνολο, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Σημαντικός βραχίονας αυτής της προσπάθειας, η λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους. Στα χέρια της κρατά εργαλεία για τα μάθουν ν’ αντιμετωπίζουν τους διαφορετικούς/άλλους με σεβασμό και ενσυναίσθηση.

Σε αυτή την κατεύθυνση κινούνται αρκετά βιβλία της σύγχρονης εκδοτικής παραγωγής. Όμορφες και απλές ιστορίες, που προσεγγίζουν με σεβασμό τη διαφορετικότητα και χαρτογραφούν –συχνά με τη βοήθεια ειδικών– τη διαδρομή που πρέπει ν’ ακολουθήσουν οι μικροί αναγνώστες για ν’ αποδεχτούν είτε τη δική τους διαφορετικότητα είτε συνομηλίκων τους.

Παράλληλα, ωστόσο, πρέπει και οι ενήλικες να ξεπεράσουμε τις δικές μας αγκυλώσεις και να αποδεχτούμε τη διαφορετικότητα ως ένα κομμάτι της πραγματικότητας, πολύ περισσότερο όταν τη συναντάμε στο οικογενειακό ή κοινωνικό μας περιβάλλον. Αυτό το θέμα θίγει εύστοχα Ο Μπούφος της Χριστίνας Ντούμα, σε εικονογράφηση της Γιώτας Κοκκόση, από την Ελληνοεκδοτική. Πρωταγωνιστές της ιστορίας ο Μπούφος –κλειστός και λιγομίλητος– και η Κουκουβάγια, κοινωνική και πρόσχαρη. Η κουκουβάγια αγαπά μεν το ξαδερφάκι της τον Μπούφο, αλλά κρύβει τη συγγένειά τους. Τελικά, κάτι θα γίνει και ο Μπούφος θα δικαιωθεί σε όλα τα ζωάκια του δάσους. Μέχρι όμως να συμβεί αυτό, εισπράττει την αδιαφορία που κι εμείς επιφυλάσσουμε για όσους διαφέρουν από εμάς και δεν μπορούμε να τους κατανοήσουμε.

{jb_quote} Το παιδί εκτός από γνώσεις πρέπει ν’ αποκτήσει αξίες, ιδανικά και ενσυναίσθηση.{/jb_quote}

Την ανασφάλεια που γεννά στα παιδιά η διαφορετικότητα, καθώς στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων συνοδεύεται από διαφορετική αντιμετώπιση, αλλά και την ανάγκη η ομάδα ν’ αποδεχτεί και ν’ αγκαλιάσει τη διαφορετικότητα, πραγματεύεται και Ο φίλος μου ο Διαβητούλης της Κωνσταντίνας Φραντζεσκάκη, σε εικονογράφηση της Μαρίας Μανουρά, από την Ελληνοεκδοτική. Παράλληλα, εξοικειώνει τα παιδιά –κυρίως όσα πάσχουν από διαβήτη– με απλό τρόπο με τη συγκεκριμένη δυσλειτουργία του οργανισμού. Όταν ο μικρός ήρωας της ιστορίας μάθει ότι έχει διαβήτη, ο «Διαβητούλης» θα εμφανιστεί ως διά μαγείας και θα τον βοηθήσει βήμα το βήμα να προσαρμοστεί στον νέο τρόπο ζωής που πρέπει πλέον να υιοθετήσει.

Η σωστή αντιμετώπιση στη διαφορετικότητα δεν σημαίνει ίδια αλλά ίση αντιμετώπιση προς όλους, η κατάλληλη για τον καθένα. Όλοι μπορεί να έχουμε τις δυσκολίες μας, αλλά έχουμε και ταλέντα τα οποία είναι στο χέρι μας να αξιοποιήσουμε, όπως θυμίζει ο Ηλίας Βασιλείου στο βιβλίο του Οι καταπληκτικές περιπέτειες του Άλεξ Ντι Σλ3ξινγκτον, σε εικονογράφηση Αχιλλέα Ραζή, επίσης από την Ελληνοεκδοτική. Ο ήρωάς του τρέμει το «ε», το οποίο συχνά μεταμφιέζεται σε «3», αλλά και τις… μακαρονάδες γραμμάτων με σάλτσα μελάνι, που στριφογυρίζουν χοροπηδητά μέσα στο βιβλίο, την ώρα που τα γράμματα των συμμαθητών του παραμένουν υπάκουα στη θέση τους. Βιώνει επώδυνα τη σύγκριση του εαυτού του με τους άλλους. Όταν μάθει ότι ένας φημισμένος επιστήμονας, ο Αϊνστάιν, είχε κι εκείνος δυσλεξία, θα πάρει δύναμη και θα κάνει τα όνειρά του πραγματικότητα. Το δεύτερο μέρος του βιβλίου περιλαμβάνει μία ενημερωτική ενότητα για τη δυσλεξία, η οποία εκτιμάται ότι ταλαιπωρεί το 7% των μαθητών στην εκπαίδευση.

Όσο για Το πέρασμα των αγγέλων της Φώτως Σκορδά, που απευθύνεται σε παιδιά τελευταίων τάξεων του Δημοτικού, διδάσκει ότι «το αδύνατο από το δυνατό τα χωρίζει ένα γράμμα». Οι δύο ήρωες, «ανάπηροι» καθένας με τον τρόπο του. Ο ένας χρησιμοποιεί αναπηρικό αμαξίδιο, ο άλλος είναι εξαρτημένος από ουσίες. Ο ένας ανήμπορος στο σώμα και ο άλλος ανήμπορος στην ψυχή. Θα ζήσουν πολλές περιπέτειες, αλλά στο τέλος θα καταφέρουν να λειτουργήσουν επουλωτικά ο ένας για τον άλλο.

Η καλύτερη ασπίδα ενάντια στις διακρίσεις είναι το να αισθάνονται τα παιδιά ότι ανήκουν ισότιμα στην κοινότητα του σχολείου κι αυτό το αίσθημα είναι ευθύνη γονέων και δασκάλων να το καλλιεργήσουν. Σύμφωνα με έρευνες, τα μικρά παιδιά τείνουν να αποδέχονται αβίαστα τη διαφορετικότητα. Όσο όμως μεγαλώνουν, μαθαίνουν να αξιολογούν τη διαφορετικότητα ανάλογα με τις αντιλήψεις των γονιών και του περιβάλλοντός τους. Το παιδί εκτός από γνώσεις πρέπει ν’ αποκτήσει αξίες, ιδανικά και ενσυναίσθηση. Όπως είπε και ο Νίτσε: «Στο βάθος, κάθε άνθρωπος γνωρίζει πως είναι μοναδικός και μόνο μια φορά πάνω στη γη. Και ποτέ μια τέτοια θαυμαστά αρμονική συνύφανση αντιθέσεων δεν πρόκειται να υφανθεί για δεύτερη φορά».

Ο Μπούφος
Χριστίνα Ντούμα
εικονογράφηση: Γιώτα Κοκκόση
Ελληνοεκδοτική
σ. 40
ISBN: 978-960-563-463-6
Τιμή: 7,80€

Ο φίλος μου ο Διαβητούλης
Κωνσταντίνα Φραντζεσκάκη
εικονογράφηση: Μαρία Μανουρά
Ελληνοεκδοτική
σ. 88
ISBN: 978-960-563-171-0
Τιμή: 9,00€

Οι καταπληκτικές περιπέτειες του Άλεξ Ντι Σλ3ξινγκτον
Βιβλίο 1
Ηλίας Βασιλείου
εικονογράφηση: Αχιλλέας Ραζής
Ελληνοεκδοτική
σ. 64
ISBN: 978-960-563-517-6
Τιμή: 8,35€

Το πέρασμα των αγγέλων
Φώτω Σκορδά
εξώφυλλο: Μαρία Μανουρά
Ελληνοεκδοτική
σ. 64
ISBN: 978-960-563-393-6
Τιμή: 6,70€