Εξάρτηση από το διαδίκτυο

Γράφει η Κωνσταντοπούλου Μαρία, Ψυχολόγος συνεργάτης του doctoranytime.gr

Περιγραφή του φαινομένου

Αν και ο όρος «εξάρτηση» χρησιμοποιείται συνήθως για να περιγράψει τον βιολογικό εθισμό από ουσίες, χρησιμοποιείται και στην περίπτωση της υπερβολικής ενασχόλησης με το διαδίκτυο, με διάφορες μορφές: μερικοί από αυτούς τους ορισμούς είναι «εξάρτηση από το διαδίκτυο είναι η αδυναμία ελέγχου της χρήσης του ιστού, που οδηγεί σε αισθήματα πίεσης, άγχους και δυσλειτουργικές συμπεριφορές σε καθημερινές δραστηριότητες», «η παρορμητική υπέρχρηση του διαδικτύου, της οποίας η στέρηση ακολουθείται

από ευερέθιστη ή δυσθυμική συμπεριφορά» αλλά και πολλοί άλλοι έχουν προταθεί για να δείξουν την δυσλειτουργική αυτή συμπεριφορά που σχετίζεται με την εξάρτηση από τον παγκόσμιο ιστό. Παρόλο που το ζήτημα αυτό αφορά πολλές ηλικιακές ομάδες, φαίνεται ότι εμφανίζεται συχνότερα σε παιδιά εφηβικής ηλικίας γι’αυτό και προβληματίζει όλο και περισσότερο τους γονείς των παιδιών αυτών, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν λεπτομέρειες σχετικά με την χρήση ή και κατάχρηση του διαδικτύου, αλλά ούτε και να αναγνωρίσουν τους ενδεχόμενους κινδύνους. Σε κάθε περίπτωση, είναι γεγονός ότι καθώς η τεχνολογία έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και είναι μέρος της ζωής μας, παράλληλα έχει σαν αποτέλεσμα σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις όταν το άτομο αδυνατεί να διαχειριστεί τις υπηρεσίες του διαδικτύου με λειτουργικό τρόπο.

Κριτήρια – Συμπτώματα

Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα τα οποία μας βοηθούν να αναγνωρίσουμε ότι το παιδί μας έχει πρόβλημα ως προς την χρήση του διαδικτύου συνοψίζονται στα παρακάτω: σημειώνεται ότι δεν είναι ανάγκη να εμφανίζονται όλα τα παρακάτω συμπτώματα για να ανησυχήσουμε, αρκεί να συνυπάρχουν τουλάχιστον πέντε από αυτά για να προβληματιστούμε για την ύπαρξη εξάρτησης από το διαδίκτυο.

προσκόλληση στον παγκόσμιο ιστόκατανάλωση υπερβολικού χρόνου ή/και χρήματος σε δραστηριότητες σχετικές με το Διαδίκτυο (λογισμικό, σκληροί δίσκοι κ.λπ)μία ανάγκη για αυξημένο χρόνο παραμονής σε σύνδεση ώστε να επιτευχθεί ένα επίπεδο ικανοποίησηςεπανειλημμένες αποτυχημένες προσπάθειες περικοπής του χρόνου παραμονήςευερεθιστότητα, κατάθλιψη ή ύφεση της διάθεσης όταν η χρήση περιορίζεταιμειωμένο αίσθημα ικανοποίησης όταν ο χρόνος παραμονής στο Διαδίκτυο είναι ο ίδιοςπαραμονή στη σύνδεση περισσότερο από όσο αρχικά ήταν προγραμματισμένοδιακινδύνευση μίας δουλειάς ή μίας εργασίας εξαιτίας της χρήσης του ιστούψευδείς δηλώσεις στους άλλους σε σχέση με τον πραγματικό χρόνο χρήσηςπαραμονή στη σύνδεση ως ένας τρόπος ρύθμισης της διάθεσηςσυμπτώματα συνδρόμου απόσυρσης, όπως ψυχοκινητική διέγερση, εκούσια ή ακούσια κίνηση δακτυλογράφησης των δακτύλων του χεριού, άγχος, έμμονη σκέψη για το Internet, όνειρα για το Internet ή χρήση του διαδικτύου για να αποφευχθούν τα συμπτώματα απόσυρσηςέκπτωση λειτουργικότητας του ατόμου (σε κοινωνικό, οικογενειακό, προσωπικό επίπεδο, παραμέληση προσωπικής φροντίδας και υγιεινής, απώλεια ύπνου, ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, σχολική αποτυχία) ή/και συνέχιση χρήσης παρά την γνώση της παραπάνω έκπτωσηςΑιτιολογία

Σε μία προσπάθεια αναζήτησης των βαθύτερων αιτιών του φαινομένου της εξάρτησης από το διαδίκτυο, έχουν προταθεί διάφοροι παράγοντες όπως οι ψυχοκοινωνικοί, αλλά και η εθιστική φύση του ίδιου του διαδικτύου, το οποίο ωθεί τους χρήστες σε όλο και μεγαλύτερη παραμονή, καθώς οι τεχνολογίες αναπτύσσονται και επηρεάζουν πάρα πολλούς τομείς του περιβάλλοντος του ατόμου, από τα διαδικτυακά παιχνίδια μέχρι τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Ειδικότερα, ένας αριθμός διαταραχών φαίνεται να συνδέεται με την κατάχρηση του διαδικτύου: έτσι, συχνά με την κατάχρηση του διαδικτύου συνυπάρχουν διαταραχές της διάθεσης, ειδικότερα διπολικού τύπου (ένας όρος που είναι ευρέως γνωστός ως «μανιοκατάθλιψη»), αλλά και η κοινωνική φοβία. Σημειώνεται ότι μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων που είναι εθισμένοι στη χρήση του διαδικτύου, πληρούν επίσης τα κριτήρια για διαταραχές της εξάρτησης από ουσίες. Ο κρισιμότερος ίσως, ψυχολογικός, προβλεπτικός παράγοντας για τον εθισμό στο διαδίκτυο, είναι η ανάγκη μετριασμού έντονων αρνητικών συναισθημάτων. Ουσιαστικά το διαδίκτυο επιτρέπει στα άτομα που πιέζονται από την πραγματικότητα που βιώνουν, εξωτερική ή εσωτερική, να αποσυμπιέζονται και εκεί είναι που πιθανόν βρίσκεται η απάντηση ως προς την αιτιολογία της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου.

Ηλικιακές ομάδες – χαρακτηριστικά χρηστών

Η εξάρτηση από το διαδίκτυο παρατηρείται συχνότερα στα αγόρια, σε μονογονεϊκές ή δυσλειτουργικές οικογένειες, σε παιδιά με καταθλιπτικό συναίσθημα ή υπερκινητικότητα. Οι νέες κοινωνικές δομές (αύξηση της επίπτωσης του διαζυγίου, μικρές οικογένειες σε μεγάλες κοινωνίες, μοναξιά, απουσία επίβλεψης από τους γονείς λόγω εργασίας έξω από το σπίτι) φαίνεται να συμβάλλουν στην ανάπτυξη του φαινομένου.

Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να εμφανιστεί σε εφήβους κατά την πρώιμη εφηβεία (10-14 ετών) ή και σε μικρότερη ακόμη ηλικία. Είναι πιο συχνό κατά την μέση εφηβεία (15-17 ετών), κατά την οποία οι έφηβοι πειραματίζονται και σταδιακά αυτονομούνται, καθώς και κατά την όψιμη εφηβεία (μετά τα 17 έτη). Οι περισσότεροι εξαρτημένοι έφηβοι ασχολούνται με «παιχνίδια», σε αντίθεση με τους ενήλικες που η εξαρτητική τους συμπεριφορά εστιάζεται στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στους εφήβους, η κατάχρηση του διαδικτύου μπορεί να τους ωθήσει να σταματήσουν το σχολείο, να απομονωθούν από την οικογένεια και τους φίλους, να είναι επιθετικοί με τους γονείς, να κλέβουν χρήματα από την οικογένεια για να «παίζουν», να ζουν σε ένα δωμάτιο, να μην τρώνε ή το αντίθετο (να παχύνουν πολύ), να μην γυμνάζονται και να μην κοιμούνται για 24ωρα. Μπορεί ακόμη να μην αλλάζουν ρούχα, να παραμελούν την υγιεινή τους και την καθαριότητα.

Τα παραπάνω μπορεί να εμφανιστούν σε ηπιότερη μορφή κατά την πρώιμη εφηβεία. Όσο ο έφηβος μεγαλώνει και πλησιάζει την μέση εφηβεία, ο πειραματισμός και η περιέργεια, η μη συνειδητοποίηση του κινδύνου και η φυσιολογική αντίδραση σε κάθε καταπίεση, γίνονται βασικά χαρακτηριστικά του και τον καθιστούν ευάλωτο και ευαίσθητο σε εξαρτήσεις. Παρόλ’ αυτά, οι ηλικίες που αναφέρονται είναι ενδεικτικές, έτσι ένα παιδί μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα εξάρτησης από το διαδίκτυο ακόμη και σε μικρότερη ηλικία και οπωσδήποτε και σε μεγαλύτερη.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς για να εντοπίσουν εγκαίρως την εξάρτηση του διαδικτύου στο παιδί τους

Οι γονείς θα πρέπει να παρατηρούν το παιδί τους και τη συμπεριφορά του και αν αναγνωρίσουν τα παρακάτω προειδοποιητικά σημάδια να απευθυνθούν άμεσα σε ειδικό που θα τους συμβουλεύσει σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της εξάρτησης από το διαδίκτυο. Συνοπτικά, εάν παρατηρήσετε ότι:

Το παιδί εκνευρίζεται όταν είναι εκτός διαδικτύουΟ χρόνος που περνά στο διαδίκτυο είναι μεγαλύτερος από ό,τι ήταν προγραμματισμένοΠαρουσιάζει ξαφνική μειωμένη απόδοση ή σχολική αποτυχίαΕμφανίζει διαταραχές ύπνου ή αλλαγή στις συνήθειες του ύπνουΕμφανίζει προβλήματα στις οικογενειακές και διαπροσωπικές σχέσεις τουΔείχνει να αλλάζει τις συνήθειές του, π.χ. δεν ασχολείται πλέον με αγαπημένες του δραστηριότητες ή αδιαφορεί να ακολουθήσει σε γιορτές φίλων-συμμαθητών, δηλ. απομονώνεταιΠαραμελεί την προσωπική του υγιεινή, δηλ. αναβάλλει τις καθημερινές δραστηριότητες φροντίδας του εαυτούΠαρουσιάζει σωματικά συμπτώματα, όπως αδυναμία ή ξηρότητα των ματιών

Τέλος, τονίζεται ότι η συγκεκριμένη παθολογική συμπεριφορά του ατόμου απαιτεί την παρέμβαση ειδικών για να αντιμετωπιστεί και ότι σε ελάχιστες περιπτώσεις η απλή παρέμβαση των γονέων μπορεί να βοηθήσει. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ειδικά όταν ο βαθμός της εξάρτησης είναι μεγάλος, απαιτείται στοχευμένη θεραπευτική παρέμβαση πολλών ειδικοτήτων, ακόμη και συμμετοχή σε συγκεκριμένα προγράμματα απεξάρτησης. Σε κάθε περίπτωση πρέπει απαραιτήτως να γίνεται εξατομικευμένη αξιολόγηση για κάθε άτομο που εμφανίζει προβλήματα στην χρήση του διαδικτύου από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας προκειμένου να εκτιμηθεί ο βαθμός της σοβαρότητας της εξάρτησης και να δρομολογηθεί η βέλτιστη δυνατή θεραπεία για το συγκεκριμένο άτομο. Ιδιαίτερα λόγω του ότι η πλειοψηφία των γονέων δεν έχει αντιληφθεί πόσο σοβαρή μπορεί να γίνει η εξάρτηση από το διαδίκτυο και λόγω του ότι πολλές φορές δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν και οι ίδιοι ακριβείς πληροφορίες ώστε να αναγνωρίσουν ότι το παιδί τους χρειάζεται βοήθεια, πρόκειται για ένα μεγάλο ζήτημα που αφορά τους εφήβους και αυξάνεται με ραγδαίο ρυθμό. Παράλληλα οι γονείς δεν είναι ειδικοί για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την κατάσταση, πολλές φορές θεωρούν ότι απαγορεύοντας στο παιδί να έχει τον υπολογιστή ή «εκβιάζοντάς» το με διάφορους τρόπους, π.χ. ότι πρώτα θα κάνει τα μαθήματά του και μετά θα μπει στο διαδίκτυο, ή ακόμη και βάζοντας όρια ως προς τον χρόνο χρήσης, θα καταφέρουν να συμμορφώσουν το παιδί τους, ενώ δεν γνωρίζουν καθόλου τους λόγους που το παιδί τους έχει προσκολληθεί στο διαδίκτυο, τι μπορεί να αντιπροσωπεύει για το παιδί ο διαδικτυακός χώρος ακόμη και για τις δραστηριότητες με τις οποίες καταπιάνεται το παιδί κατά την παραμονή του στο διαδίκτυο. Ταυτόχρονα, είναι γεγονός ότι οι υπολογιστές είναι τόσο βαθιά μέσα στην καθημερινότητά μας, που το παιδί αφ’ ενός θα βρει τον τρόπο να μπει στο διαδίκτυο, ενώ εξίσου σημαντικό είναι το παιδί να μπορεί να έχει πρόσβαση και στην τεχνολογία και να μην του απαγορεύεται, από τη στιγμή που πρόκειται για ένα μέσο εξαιρετικά χρήσιμο και με πολλές λειτουργίες οι οποίες του είναι απαραίτητες, σε τελική ανάλυση.

The post Εξάρτηση από το διαδίκτυο appeared first on Doctoranytime blog | Ενημερώση για όλα τα θέματα υγείας.