Φωτογραφίες-ντοκουμέντο μέσα από το κάστρο του Λόρδου Έλγιν!

Του Σταύρου Παπαντωνίου, εφημερίδα "Παραπολιτικά"

Φωτογραφίες που πραγµατικά προκαλούν ντροπή σε ολόκληρο τον πολιτισµένο κόσµο δηµοσιεύουν σήµερα τα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ», µέσα από ένα πραγµατικό… κάστρο. Ο λόγος για το κάστρο της δυναστείας των Ελγιν, όπου κατοικεί σήµερα ο Αντριου Ντάγκλας Αλεξάντερ Τόµας Μπρους, 11ος κόµης των Ελγιν και απόγονος του ανθρώπου που αφαίρεσε συνολικά 92 µετόπες από τον ναό της Αθηνάς στην Ακρόπολη

στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο Τόµας Μπρους, όπως είναι το πραγµατικό όνοµα της οικογένειάς του, είναι σήµερα 89 ετών και ζει στη γενέτειρά του, στο Εδιµβούργο της Σκωτίας.

«ΤΑ ΕΣΩΣΕ»

Οι φωτογραφίες που φέρνουν σήµερα στο φως της δηµοσιότητας τα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» είναι από το 1987. Ελάχιστα πράγµατα, βέβαια, έχουν αλλάξει από τότε, αφού τα ανεκτίµητης αξίας γλυπτά που βρίσκονται στην επιβλητική έπαυλη του Ελγιν είναι εκεί από τις αρχές του 19ου αιώνα, όταν η µαταιοδοξία του λόρδου τα οδήγησε στην προσωπική του συλλογή.

Ο 63χρονος τότε απόγονος του Ελγιν είχε φωτογραφηθεί µε καµάρι µέσα στην έπαυλη, που βρίσκεται σε µια τεράστια έκταση. Στο κεντρικό αέτωµα της εισόδου ανέµιζε η σηµαία των Ηρλ του Ελγιν, η οποία είναι τοποθετηµένη και στον καθεδρικό ναό του Αγίου Τζάιλ στο Εδιµβούργο, όπως και οι σηµαίες όλων των επιφανών ευγενών της Σκωτίας.

Οι εικόνες προκαλούν πραγµατικό σοκ, καθώς ο 11ος κόµης των Ελγιν έχει σε ένα σαλόνι του ολόκληρο αρχαίο θρόνο και µια σαρκοφάγο σε άριστη κατάσταση, µε την αρχαιοελληνική γραφή να δεσπόζει στο µπροστινό µέρος. Είναι ο χώρος όπου κάθεται και πίνει το τσάι του, διαβάζοντας βιβλία. Ο ίδιος σε παλαιότερη συνέντευξή του είχε εµφανιστεί αµετανόητος για τη βάρβαρη πράξη του προγόνου του να αφαιρέσει από την πατρογονική τους εστία, χωρίς να έχει καµία άδεια, τα µάρµαρα του Παρθενώνα. Τότε δήλωνε πως τη µεγάλη κακοποίηση την έκανε τον 17ο αιώνα ο Μοροζίνι και ο πρόγονός του το µόνο που έκανε ήταν να σώσει τα γλυπτά. «Ο πρόγονός µου υποχρεώθηκε και ανέλαβε τη διάσωση των µαρµάρων», είχε πει χαρακτηριστικά.

«Εγώ στη ζωή µου έχω συναντήσει και εξακολουθώ να συναντώ συµπατριώτες σας οι οποίοι έχουν τελείως διαφορετική άποψη από εκείνη της Μελίνας Μερκούρη και από τη δική σας σχετικά µε την επιστροφή των µαρµάρων. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο εγώ εξακολουθώ να πιστεύω ότι δεν χρειάζεται σε τίποτα να αποκαταστήσω τη µνήµη του προγόνου µου Ελγιν».

«ΒΑΡΥ» ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Η ιστορία των Ελγιν δεν είναι τυχαία και ξεκινά από πολύ πίσω. Ο τίτλος Ηρλ είναι τίτλος ευγενείας, µεταξύ µαρκησίου και υποκόµη, που κατέχει µέχρι σήµερα η οικογένεια Μπρους. Το πραγµατικό όνοµα του Ελγιν ήταν Τόµας Μπρους και είχε τον τίτλο του 7ου Ηρλ του Ελγιν και του 11ου Ηρλ του Κίνκαρντιν. Εµεινε, ωστόσο, στην ιστορία για την πρωτοφανή αρπαγή των γλυπτών του Παρθενώνα.

Την περίοδο που έδρασε ο Ελγιν η Ελλάδα ήταν ακόµα υπό οθωµανική κατοχή και εκείνος πρέσβης της Υψηλής Πύλης στην Κωνσταντινούπολη. Εκµεταλλευόµενος την οθωµανική ηγεµονία στην ελληνική επικράτεια, κατάφερε και πήρε φιρµάνι από τον Οθωµανό σουλτάνο για την αποκαθήλωση των µαρµάρων από τον Παρθενώνα, µε σκοπό τη µέτρηση και την αποτύπωσή τους σε σχέδια. Χωρίς, ωστόσο, να πάρει καµία άδεια, προχώρησε στην αφαίρεση και φυγάδευση των γλυπτών, «τραυµατίζοντας» ένα σύµβολο του παγκόσµιου πολιτισµού. Η αρπαγή έγινε στις αρχές του 19ου αιώνα και τα γλυπτά κατέληξαν µε πλοία το 1806 στη Βρετανία. Το οθωµανικό φιρµάνι, που κατέχει το Βρετανικό Μουσείο, «δεν φέρει την υπογραφή και τη σφραγίδα του σουλτάνου ή τη συνήθη επίκληση στον Θεό και, χωρίς αυτά, ο Ελγιν και συνεπώς το Βρετανικό Μουσείο δεν έχουν καµία νοµική απόδειξη για την κυριότητα των γλυπτών του Παρθενώνα», αναφέρει έκθεση ειδικών.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ

Από το 1801 έως το 1804 τα συνεργεία του Ελγιν δρούσαν στην Ακρόπολη και αποσπούσαν ένα σηµαντικό µέρος από τον σωζόµενο γλυπτό διάκοσµο του Παρθενώνα, προκαλώντας σηµαντικές ζηµίες στα γλυπτά και στο ίδιο το µνηµείο. Η µεταφορά µε πλοία αυτών των ανεκτίµητης αξίας αρχαιοτήτων στην Αγγλία γινόταν από λιµάνι σε λιµάνι και ως εκ τούτου είχε προβλήµατα. Ενα πλοίο, µάλιστα, βούλιαξε. Τα γλυπτά, ύστερα από την παρατεταµένη έκθεση στην υγρασία στα διάφορα λιµάνια, έφτασαν τελικά στη Βρετανία. Στο Λονδίνο µεταφέρθηκαν σε διάφορες αποθήκες, αφού ο λόρδος Ελγιν είχε χάσει την περιουσία του, εξαιτίας των τεράστιων ποσών που είχε δαπανήσει για τη µεταφορά των µαρµάρων και για να δωροδοκήσει τους Τούρκους αξιωµατούχους. Μετά την υποθήκευση της συλλογής του από το βρετανικό κράτος, αναγκάστηκε να πουλήσει τα µάρµαρα του Παρθενώνα στη βρετανική κυβέρνηση, η οποία και τα µετέφερε το 1816 στο Βρετανικό Μουσείο.

∆ιεθνής συναγερµός

Πριν από περίπου µία εβδοµάδα ξεκίνησε το 3ο ∆ιεθνές Συνέδριο Εµπειρογνωµόνων για την Επιστροφή Πολιτιστικών Αγαθών, στις εργασίες του οποίου δεσπόζει το αίτηµα περί επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα. Πρώτος σταθµός του σηµαντικού αυτού συνεδρίου το Μουσείο της Ακρόπολης και επόµενος η Αρχαία Ολυµπία. Στο πλαίσιο των εργασιών, ο Πάνος Παναγιωτόπουλος είχε δηλώσει πως «είναι βαθύτατα οικουµενικό το θέµα της επανένωσης των γλυπτών του Παρθενώνα, που στον πυρήνα του είναι ανθρωπιστικό». Πρόσφατα, η UNESCO είχε στείλει επιστολή προς τους υπουργούς Εξωτερικών και Πολιτισµού της Βρετανίας, καθώς και προς τον διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου µε την οποία τους ενηµέρωνε για τα αιτήµατα της ελληνικής πλευράς. Το θέµα θα τεθεί και στη ∆ιεθνή ∆ιακυβερνητική ∆ιάσκεψη της UNESCO, που θα γίνει µέσα στον µήνα στο Παρίσι.

ΦΩΤΟ: Βαγγέλης Ρασσιάς