Τουρκία, Ελλάδα και Κύπρος: Το τρίγωνο των εξελίξεων

Πόσο κοντά είναι να γίνει «σουλτάνος» ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν; Πώς θα επηρεαστεί το Κυπριακό σε αυτή την πορεία; Τι αντίκτυπο στην οικονομία θα είχε μία πιθανή συμφωνία ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή πλευρά; Και πώς εξελίχθηκε η σχέση μεταξύ Ισλαμικού Κράτους και Τουρκίας; Σε αυτά τα ερωτήματα κλήθηκε να απαντήσει το πάνελ του διαλόγου με θέμα «Τουρκία, Ελλάδα και Κύπρος: Εξελίξεις ή στασιμότητα;», που πραγματοποίησε

Επρόκειτο για την πρώτη συζήτηση της χρονιάς, η οποία πραγματοποιείται στο πλαίσιο του κύκλου διαλόγων «Έμφαση στα Μεγάλα. Ανάλυση στα Μικρά», σε συνεργασία με το Κέντρο Ευρωπαϊκής Διακυβέρνησης (ΚΕΔΙΑ) του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ) και το Aegean Research Centre. Αυτή τη φορά στο επίκεντρο βρέθηκαν οι εσωτερικές εξελίξεις στη γειτονική χώρα -και ιδιαίτερα η διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης που έχει τεθεί ήδη σε κίνηση-, τα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί στο Κυπριακό, καθώς και η συμπεριφορά της Τουρκίας απέναντι στον εμφύλιο της Συρίας, με εστίαση στις σχέσεις της με το Ισλαμικό Κράτος.

Στο πάνελ του διαλόγου συμμετείχαν ο δρ. Αθανάσιος Χ. Κοτσιαρός, επιστημονικός συνεργάτης της Βουλής των Ελλήνων και ειδικός αναλυτής σε θέματα Τουρκίας, Ο δρ. Γιάννης Μούτσης, κάτοχος διδακτορικού διπλώματος Ιστορίας με ειδίκευση στην ιστορία της τουρκοκυπριακής κοινότητας, και ο Γιάννης Δημάκης, σύμβουλος στρατηγικής επικοινωνίας και συνιδρυτής και εκτελεστικός διευθυντής των εταιρειών επικοινωνίας STR LTD στην Αθήνα και PSA FIRST LTD στη Λευκωσία. Τη συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος Χρήστος Τσαπακίδης.

Κατά την τοποθέτησή του, ο κ. Κοτσιαρός αναφέρθηκε στις εσωτερικές εξελίξεις στην Τουρκία, εστιάζοντας στη συνταγματική αναθεώρηση που εγκρίθηκε από το τουρκικό κοινοβούλιο στις 20 Ιανουαρίου 2017. Μεταξύ άλλων, τόνισε ότι «από τα αποτελέσματα της ψήφισης καθίσταται σαφές ότι η στήριξη του Εθνικιστικού Κόμματος (MHP) ήταν απαραίτητη για να περάσουν από το κοινοβούλιο οι μεταρρυθμίσεις και να εξευρεθούν οι απαιτούμενες ψήφοι, ώστε να τεθούν οι συνταγματικές αλλαγές στην κρίση των πολιτών μέσω δημοψηφίσματος», ενώ προσέθεσε ότι «η συμμαχία του Προέδρου Ερντογάν με τον εθνικισμό δεν πρέπει να ξενίζει. Εξυπηρετεί τον στρατηγικό του στόχο για την ισχυροποίηση της θέσης του, την ταχεία αποδόμηση του κεμαλικού κατεστημένου, την αλλαγή πορείας της χώρας».

Επιπρόσθετα, σημείωσε ότι «ο Πρόεδρος Ερντογάν συγκεντρώνει πάνω του υπερεξουσίες και είναι πολύ πιθανόν να παραμείνει ένας παντοδύναμος Πρόεδρος έως το 2029», καθώς και ότι «ο Ερντογάν οραματίζεται την αυτο-εμπέδωσή του ως τη νέα μεγάλη ιστορική προσωπικότητα της γείτονος, που θα μετατρέψει τη χώρα σε μια Νεο-Οθωμανική Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη».

Αντικείμενο της ομιλίας του κυρίου Μούτση ήταν οι τελευταίες εξελίξεις στο Κυπριακό με έμφαση στις διαπραγματεύσεις μεταξύ του Κύπριου προέδρου Νίκου Αναστασιάδη και του Τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί. Παρουσιάστηκαν οι φόβοι, οι ενστάσεις, αλλά και οι προσδοκίες και των δύο πλευρών ενώπιον του ενδεχομένου λύσης, καθώς και η στάση της Ελλάδας και της Τουρκίας έναντι των συνεχιζόμενων διαπραγματεύσεων. Επίσης αναλύθηκε η στάση της Τουρκίας όπως αυτή επηρεάζεται από τα ανοιχτά μέτωπα στο Συριακό και το Κουρδικό και την εσωτερική κατάσταση μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016.

Στο πλαίσιο της ομιλίας του, ο κ. Μούτσης ανέφερε χαρακτηριστικά: «Οι επιφυλάξεις και των δύο πλευρών αφορούν κυρίως το εδαφικό, καθώς και αυτό των εγγυήσεων, με τους Ελληνοκύπριους να επιδιώκουν την άρση των εγγυήσεων και την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και τους Τουρκοκύπριους να ζητούν την παραμονή μέρους του τουρκικού στρατού για λόγους ασφαλείας. Το μεγαλύτερο εμπόδιο, όμως, είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης εκατέρωθεν».

Τις προκλήσεις της οικονομίας, ως μια άλλη πτυχή του Κυπριακού, ανέλυσε ο κ. Δημάκης, με πολυετή εμπειρία του πολιτικού και επιχειρηματικού τοπίου της Κύπρου. Ο ομιλητής ανέδειξε τη μετάβαση από τη «δίκαιη και βιώσιμη λύση» στη «βιώσιμη και λειτουργική λύση» και παρουσίασε πλευρές της εφαρμογής της στο πεδίο της οικονομίας, όπως αυτές διαμορφώνονται από τις αντιλήψεις της κοινής γνώμης και της επιχειρηματικής κοινότητας στο νησί. Σημαντικό σημείο της ομιλίας του ήταν ότι το επιχείρημα «να λυθεί το Κυπριακό ώστε να βελτιωθεί η οικονομία και να υπάρξει ανάπτυξη» έχει περιορισμένη αποδοχή. Αντίθετα, γίνεται περισσότερο αποδεκτό το επιχείρημα πως «η ανάπτυξη της οικονομίας έρχεται ως επακόλουθο της εφαρμογής μιας βιώσιμης και λειτουργικής λύσης».

Από την πλευρά του, ο κ. Τσαπακίδης αναφέρθηκε στη δυναμική που αναπτύχθηκε στη σχέση μεταξύ Τουρκίας και Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ). Σύμφωνα με τον ίδιο, η Τουρκία είδε από την αρχή τους Κούρδους της Συρίας ως μία μεγαλύτερη απειλή για την εθνική της ασφάλεια από ό,τι το ΙΚ, και ως εκ τούτου ανέχθηκε τη δραστηριοποίηση του τελευταίου στην επικράτειά της.

Έτσι, διευκολύνθηκε τόσο η εισροή ξένων μαχητών στους ζυγούς του ΙΚ μέσω της Τουρκίας, όσο και το διεθνές εμπόριο πετρελαίου που προερχόταν από τα εδάφη που ήλεγχε η ακραία οργάνωση -μία δραστηριότητα που αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή εσόδων για το ΙΚ. Η ουσιαστική στροφή της Τουρκίας εναντίον του ΙΚ από τον Ιούλιο του 2015 είχε ως αποτέλεσμα να μπει η χώρα στο μάτι του κυκλώνα, με αποκορύφωμα -προς το παρόν- την τρομοκρατική επίθεση στο κλαμπ Reina της Κωνσταντινούπολης την Πρωτοχρονιά. «Η Τουρκία ανέχτηκε την ύπαρξη ενός κτήνους στη γειτονιά της και τώρα αναγκάζεται να το πληρώσει ακριβά», κατέληξε ο ομιλητής.