ΤτΕ: Οι προοπτικές βελτιώνονται

Πριν από έναν χρόνο, πολλοί αναλυτές προεξοφλούσαν, σχεδόν ως αναπόφευκτη, τη χρεοκοπία και την έξοδο της χώρας από τη ζώνη του ευρώ. Σήμερα το ενδεχόμενο αυτό έχει πλέον απομακρυνθεί και η οικονομία μπορεί να προσβλέπει σε βαθμιαία έξοδο από την κρίση. Ο κίνδυνος της κατάρρευσης αποφεύχθηκε, το ενδεχόμενο εξόδου από το ευρώ απομακρύνθηκε και η εμπιστοσύνη αποκαθίσταται σταδιακά. Αυτές οι ενθαρρυντικές εξελίξεις δεν αφήνουν, όμως, περιθώρια για εφησυχασμό.
Η ελληνική οικονομία βρίσκεται ακόμη σε βαθιά κρίση

και οι κίνδυνοι εκτροχιασμού δεν έχουν εξαλειφθεί. Η ύφεση προκάλεσε αισθητή πτώση της απασχόλησης και ώθησε το ποσοστό ανεργίας σε ιστορικά υψηλό επίπεδο, 24,5% περίπου κατά μέσο όρο το 2012, ενώ προβλέπεται περαιτέρω άνοδος το 2013.
Η ύφεση των τελευταίων ετών ήταν πράγματι βαθύτερη από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί. Τα αίτια πρέπει να αναζητηθούν στον τρόπο που εφαρμόστηκε το πρόγραμμα προσαρμογής: στη διστακτικότητα, στα λάθη και στις παραλείψεις και κυρίως στην υστέρηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Σε κάθε περίπτωση, η ύφεση δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για τη μη εφαρμογή των συμφωνηθέντων και ιδίως για χαλάρωση της προσπάθειας στην προώθηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Εάν συμβεί αυτό, η εμπιστοσύνη που κερδήθηκε με επώδυνες θυσίες θα κλονιστεί καίρια.

Ορατή η ανάκαμψη το 2014
Είναι φανερό ότι η παρατεινόμενη ύφεση, όσο δεν διαφαίνεται καθαρά η προοπτική εξόδου, δημιουργεί ένα δυσοίωνο κλίμα και εντείνει τις κοινωνικές αντιδράσεις. Σήμερα, όμως, βρισκόμαστε σ’ ένα σημείο καμπής. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το 2013 θα είναι μια δύσκολη χρονιά, κυρίως λόγω της συνεχιζόμενης ύφεσης και της υψηλής ανεργίας. Ωστόσο, μπορούμε να προσδοκούμε ότι η ύφεση θα περιορίζεται σταδιακά και ότι στη διάρκεια του 2014 θα αρχίσουν να καταγράφονται θετικοί ρυθμοί μεταβολής του ΑΕΠ.
Στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, οι οιωνοί είναι καλοί. Και μπορεί βάσιμα να προβλεφθεί ότι σχετικά σύντομα θα έλθει η ανάκαμψη της πραγματικής οικονομίας, εφόσον όμως συντρέξουν ορισμένες προϋποθέσεις. Η σημαντικότερη από αυτές είναι η συνέχιση της εφαρμογής του προγράμματος προσαρμογής με απόλυτη συνέπεια στους στόχους και τα χρονοδιαγράμματα που έχουν τεθεί. Αυτό θα εξασφαλίσει τη συνέχιση της χρηματοδότησης, θα εξαλείψει οριστικά τον κίνδυνο εξόδου από το ευρώ, θα εμπεδώσει την εμπιστοσύνη στο μέλλον της οικονομίας, θα προσελκύσει νέες επενδύσεις και θα μεταδώσει ένα σαφές μήνυμα: ότι τα χειρότερα έχουν περάσει και η έξοδος από την κρίση είναι ορατή.

Εξωστρεφές αναπτυξιακό πρότυπο
Η ανασύνταξη του παραγωγικού δυναμικού πάνω σε νέες βάσεις, σύμφωνα με ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο, πρέπει να έχει κύριο χαρακτηριστικό την ενδυνάμωση της εξωστρέφειας της οικονομίας. Αυτό προϋποθέτει μετατόπιση πόρων προς την παραγωγή ανταγωνιστικών, διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών. Για να πετύχουμε όμως στην προσπάθεια μετασχηματισμού της οικονομίας, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το πρόγραμμα προσαρμογής περιλαμβάνει τις ελάχιστες απαιτούμενες αλλαγές που εντάσσονται σ’ αυτή την κατεύθυνση. Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν υποκαθιστά τη δική μας μείζονα εθνική ευθύνη να εφαρμόσουμε ένα ευρύτερο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ανάπτυξη, που θα περιλαμβάνει τις πολιτικές που διευκολύνουν τη μετάβαση σε ένα νέο παραγωγικό πρότυπο διατηρήσιμης ανάπτυξης. Τώρα που τα δημόσια οικονομικά βρίσκονται σε τροχιά σταθεροποίησης, είναι απαραίτητο να προχωρήσουμε ταχύτερα σε ριζικές αλλαγές που θα εξασφαλίσουν αποτελεσματικό κράτος, φιλικό προς τους πολίτες και την επιχειρηματικότητα,
σύγχρονες υποδομές ανοικτές, ανταγωνιστικές αγορές.
Με την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η συνολική χρηματοδότηση από τα Διαρθρωτικά Ταμεία για την Ελλάδα την περίοδο 2014-2020 φτάνει τα 18,3 δισ. ευρώ. Τα κεφάλαια αυτά μπορούν να συμβάλουν καίρια στην επίσπευση της ανάκαμψης και στην εφαρμογή μιας μακρόπνοης στρατηγικής για τον παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας.
Στις παρούσες συνθήκες, οι κοινοτικοί πόροι θα μπορούσαν να καλύψουν σοβαρά κενά στη χρηματοδότηση νέων επενδύσεων. Μέχρι σήμερα οι κοινοτικοί πόροι είχαν μεν θετική συνεισφορά, πλην όμως όχι τη μέγιστη δυνατή. Γι’ αυτό ακριβώς, στις νέες συνθήκες οι πόροι αυτοί θα λειτουργήσουν πράγματι ως ισχυρά αναπτυξιακά εργαλεία, αν ενταχθούν δημιουργικά σε ένα ευρύτερο Εθνικό Σχέδιο για την ανάπτυξη.
Στην αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος θα πρέπει να τεθεί ως κεντρική επιδίωξη η διεύρυνση της φορολογικής βάσης και ο περιορισμός της φοροδιαφυγής. Πράγματι, η κατεύθυνση της προσαρμογής πρέπει να οδηγεί πρώτον, στον περιορισμό των δαπανών που δεν έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα και στη βελτίωση της αποδοτικότητας των υπολοίπων και, δεύτερον, στον εκσυγχρονισμό του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, ώστε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η φοροδιαφυγή. Έτσι θα δημιουργηθούν περιθώρια για μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης των ήδη φορολογουμένων, η οποία έχει αυξηθεί υπέρμετρα τα τελευταία χρόνια. Αυτό αφενός θα τονώσει το αίσθημα φορολογικής δικαιοσύνης και αφετέρου θα δημιουργήσει θετικές προσδοκίες που θα αντισταθμίσουν εν μέρει τις αρνητικές επιπτώσεις της μείωσης των δαπανών.

Προκλήσεις και ευκαιρίες
Η οικονομική κρίση δεν έφερε μόνο οξύτατα προβλήματα, αλλά και σημαντικές ευκαιρίες. Οι δύο σημαντικότερες, που συνιστούν και προκλήσεις, είναι οι εξής:
Πρώτον, η αλλαγή της παραγωγικής διάρθρωσης της οικονομίας και ο αναπροσανατολισμός της προς τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας και παραγωγικότητας, που θα μπορούν να προσφέρουν διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες, ανταγωνιστικά τόσο στην εγχώρια όσο και στην εξωτερική αγορά. Δεύτερον, ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης και η εκλογίκευση των ορίων και της διαχείρισης του δημόσιου τομέα, ο οποίος πρέπει να λειτουργεί φιλικά προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
Η αποτελεσματική ανταπόκριση σ’ αυτές τις κρίσιμες προκλήσεις απαιτεί την οικοδόμηση και την ενδυνάμωση της κοινωνικής συναίνεσης όσον αφορά στην εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών, προκειμένου να επισπευστεί η ανάκαμψη και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για διατηρήσιμη ανάπτυξη. Συγκρίνοντας τη σημερινή κατάσταση με τις συνθήκες που επικρατούσαν πριν από λίγους μόνο μήνες, είναι φανερό ότι πολλά έχουν αλλάξει προς το καλύτερο. Τώρα μπορούμε να προβλέψουμε, με σχετική βεβαιότητα, ότι τα βήματα προόδου οδηγούν τη χώρα προς την έξοδο από την κρίση και προς την ανάπτυξη. Όσο παγιώνεται αυτή η εκτίμηση, τόσο θα βελτιώνεται το κλίμα στην Ελλάδα και θα διαμορφώνει συνθήκες ενάρετου κύκλου. Για να συμβεί όμως αυτό, πρέπει να συνεχιστεί η εφαρμογή του προγράμματος προσαρμογής χωρίς αποκλίσεις και καθυστερήσεις. Η προσήλωση στους στόχους και, όπου είναι δυνατόν, η υπέρβασή τους θα εξαλείψουν όσες αβεβαιότητες παραμένουν και θα ενδυναμώσουν τις θετικές προοπτικές, με πολύ ευνοϊκά αποτελέσματα στην κοινωνική συνοχή και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Διανύσαμε το μεγαλύτερο μέρος μιας μακράς, δύσβατης και επίπονης διαδρομής με υψηλό τίμημα για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Το τμήμα που απομένει, παρότι μικρότερο, θα είναι εξίσου δύσκολο, καθώς η προσπάθεια θα πρέπει να καταβληθεί επιπλέον των θυσιών που ήδη έγιναν. Ωστόσο, έχουν τεθεί οι βάσεις προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα σοβαρά χρόνια προβλήματα. Τώρα που το τέρμα της διαδρομής γίνεται επιτέλους ορατό, οφείλουμε να εντείνουμε την προσπάθεια, να επιταχύνουμε τον βηματισμό για να καλύψουμε και το τελευταίο μέρος της απόστασης και να εξασφαλίσουμε ότι οι θυσίες των πολιτών δεν θα πάνε χαμένες και ότι, αντίθετα, μας περιμένει αυτήν τη φορά ένα νέο καλύτερο μέλλον.