Κωνσταντίνος Καραμανλής: Σφράγισε ιστορία 50 χρόνων

Γράφει ο Πάρις Κ. Κουρτζίδης

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής γεννήθηκε στις 8 Μαρτίου 1907 στην Πρώτη Σερρών. Ήταν το πρώτο από τα οκτώ παιδιά (τρία αγόρια και τέσσερα κορίτσια, ενώ ένα κορίτσι πέθανε σε ηλικία 5 ετών, το 1914) του Γεωργίου και της Φωτεινής Καραμανλή.
Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος έως το 1904, όταν απολύθηκε από τις οθωμανικές αρχές για τη δράση του με τις ελληνικές αντάρτικες ομάδες. Έτσι αναγκάστηκε να ασχοληθεί με το εμπόριο καπνών, με αρκετή επιτυχία, ώσπου καταστράφηκε οικονομικά το 1928. Το 1925 ο Γεώργιος

Καραμανλής στέλνει τους γιους του, Κωνσταντίνο και Αλέκο, να φοιτήσουν σε σχολεία της Αθήνας. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αποφοίτησε το 1925 από το 8ο Γυμνάσιο Κυψέλης και, έχοντας ήδη κατά νου να ασχοληθεί με την πολιτική, εισήλθε στη Νομική. Πήρε το πτυχίο του τον Δεκέμβριο του 1929 και έως το 1935 ασχολήθηκε με τη δικηγορία.
Η ενεργός ανάμειξή του με την πολιτική αρχίζει ακριβώς στο μέσον της θυελλώδους δεκαετίας του ’30, τρεις μήνες μετά το κίνημα του ’35. Εκλέγεται για πρώτη φορά βουλευτής με το Λαϊκό Κόμμα στις εκλογές του Ιουνίου 1935, σε ηλικία 28 ετών. Η πρώτη θητεία διακόπτεται σύντομα, καθώς προκηρύσσονται εκλογές για τις 16 Ιανουαρίου 1936, οπότε επανεκλέγεται ως πρώτος βουλευτής Σερρών. Και αυτή η θητεία του είναι πολύ σύντομη. Στις 4 Αυγούστου 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς κηρύσσει δικτατορία και η Βουλή διαλύεται. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επιστρέφει στη δικηγορία, αρχικά στις Σέρρες και αργότερα στην Αθήνα.
Έως το 1946 απέχει από την ενεργό πολιτική. Η επάνοδός του συμπίπτει με τις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946, όταν και πάλι εκλέγεται βουλευτής Σερρών με το Λαϊκό Κόμμα. Με τις εκλογές του 1946 αρχίζει και η 50χρονη πορεία του στην πολιτική ζωή, που του επιφύλαξε κυρίαρχο ρόλο στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της χώρας.
Το πρώτο υπουργείο που αναλαμβάνει είναι το Εργασίας στην κυβέρνηση Ντίνου Τσαλδάρη. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στις 7 Μαΐου 1948 ορκίζεται υπουργός Μεταφορών, αξίωμα που διατήρησε έως τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Έπειτα, ανέλαβε υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας έως τον Ιανουάριο του 1950. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1950, πρωθυπουργός αναλαμβάνει ο Σοφοκλής Βενιζέλος σε κυβέρνηση συνασπισμού στην οποία μετέχει και το Λαϊκό Κόμμα. Ο Καραμανλής λαμβάνει καθήκοντα υπουργού Εθνικής Άμυνας.
Στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951 επανεκλέγεται βουλευτής, αυτήν τη φορά με τη σημαία του Ελληνικού Συναγερμού. Παρά το γεγονός ότι ο Ελληνικός Συναγερμός ανεδείχθη πρώτο κόμμα, ο Αλέξανδρος Παπάγος δεν δέχθηκε να ηγηθεί κυβέρνησης συνασπισμού. Ο Καραμανλής είχε αντίθετη άποψη και υποστήριζε ότι αν γινόταν ο Παπάγος πρωθυπουργός, θα ήταν δυνατή η αποκατάσταση των σχέσεών του με το Παλάτι. Στις εκλογές της 16ης Νοεμβρίου 1952, που θριάμβευσε ο Ελληνικός Συναγερμός, ο Καραμανλής εξελέγη για έκτη φορά βουλευτής.

Αποτελεσματικός
Στη νέα κυβέρνηση αναλαμβάνει υπουργός Δημοσίων Έργων, αξίωμα που τον βοήθησε να διακριθεί για την αποτελεσματικότητά του. Η αίγλη του αποτελεσματικού τον περιέβαλλε σε όλη του τη διαδρομή. Παράλληλα, η κατάσταση της χώρας εκείνη την εποχή τού έδωσε την ευκαιρία να «αλωνίσει» την Ελλάδα, να γίνει γνωστός σε όλη την επικράτεια και να ενισχύσει το προφίλ του. Ως υπουργός Δημοσίων Έργων, αποφάσισε στις 13 Νοεμβρίου 1953 τη διακοπή της κυκλοφορίας των τραμ στις γραμμές Πατησίων και Αμπελοκήπων. Επειδή κωλυσιεργούσε η Εταιρεία Μεταφορών, τέθηκε επικεφαλής των συνεργείων, τα οποία στις 16 Νοεμβρίου 1953 άρχισαν το «ξήλωμα» των γραμμών, για να αντικατασταθούν από τρόλεϊ. Στις 26 Μαρτίου 1954, αποφάσισε να «ξηλωθούν» και οι γραμμές του τραμ στη Θεσσαλονίκη.
Στις 4 Οκτωβρίου 1955, πέθανε ο στρατάρχης Παπάγος και στις 6 Οκτωβρίου ορκίζεται η πρώτη κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή μετά από εντολή σχηματισμού κυβέρνησης του βασιλέα Παύλου. Στις 28 Σεπτεμβρίου ο Κ. Καραμανλής θέτει θέμα εκλογών και αναθεώρησης του Συντάγματος, σε περίπτωση που τις κέρδιζε. Στις 3 Νοεμβρίου 1963, πρώτο κόμμα έρχεται η Ένωση Κέντρου, εντούτοις κανένα κόμμα δεν σχηματίζει αυτοδυναμία. Ο βασιλιάς Παύλος δίνει στον Γ. Παπανδρέου την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, παρά την αντίθετη άποψη του Καραμανλή, ο οποίος στις 9 Δεκεμβρίου 1963 αναχωρεί για το Παρίσι, δηλώνοντας ότι αποχωρεί από την ενεργό πολιτική.

Η περίοδος της χούντας
Στις 21 Απριλίου 1967 έγινε το πραξικόπημα των συνταγματαρχών και ο Καραμανλής από το Παρίσι επιρρίπτει ευθύνες στον Γεώργιο Παπανδρέου και εύχεται γρήγορη επάνοδο στην ομαλότητα. Στις 20 Ιουνίου 1967 έστειλε επιστολή στον πρωθυπουργό Κόλλια, ζητώντας του να αποτρέψει την εξέλιξη του πραξικοπήματος σε καθεστώς. Ανάλογη επιστολή έστειλε στις 9 Νοεμβρίου 1967 στον τότε βασιλέα Κωνσταντίνο. Μόλις εκδηλώθηκε το κίνημα του Κωνσταντίνου, στις 13 Δεκεμβρίου 1967, δήλωσε ότι «όλοι οι Έλληνες έχουν καθήκον να υποστηρίξουν τον αγώνα για την αποκατάστασιν της Δημοκρατίας».
Στις 30 Σεπτεμβρίου 1969, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έκανε δηλώσεις με στόχο να υποδείξει οδό διαφυγής στη χούντα, αλλά ματαίως. Έως τις 23 Απριλίου 1973, δεχόταν εκκλήσεις από όλο το πολιτικό φάσμα να οδηγήσει τη χώρα στο φως της δημοκρατίας. Στις δηλώσεις της ημέρας αυτής, υπέδειξε στη χούντα τρόπο για να βγει από το αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει παρασύροντας τη χώρα. Στις 16 Ιουλίου 1973 χαρακτήρισε «υβριστική για τον ελληνικό λαό» τη συμπεριφορά της χούντας, που ετοίμαζε δημοψήφισμα για τη μορφή του πολιτεύματος.
Στις 24 Ιουλίου 1974, στις 2.05 το πρωί, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επέστρεψε στην Ελλάδα μετά από έκκληση των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών και με τη συμπαράσταση της συντριπτικής πλειονότητας του λαού. Στις 4.15 ορκίστηκε πρωθυπουργός και σχημάτισε κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πλέον ρίχνει όλο του το ειδικό βάρος στην αμυντική θωράκιση της χώρας και στη σταθεροποίηση της δημοκρατίας. Στις 23 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους νομιμοποιεί το ΚΚΕ και στις 29 Σεπτεμβρίου αναγγέλλει την ίδρυση της Νέας Δημοκρατίας.

Εκλογικός θρίαμβος του 1974

Οι πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης έγιναν στις 17 Νοεμβρίου 1974. Η ΝΔ υπό τον Καραμανλή θριαμβεύει, λαμβάνοντας το 54,37% των ψήφων και 220 έδρες στη Βουλή. Το Κυπριακό και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Καραμανλής, ο οποίος στις 27 Ιανουαρίου 1975 προτείνει στην Άγκυρα την υπογραφή συνυποσχετικού για την παραπομπή του θέματος της υφαλοκρηπίδας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Ως απάντηση, η Τουρκία, στις 20 Μαρτίου 1975, εγκαινιάζει τη νέα πολιτική της, αυτή της αμφισβήτησης του ελληνικού εναέριου χώρου στο Αιγαίο.
Την ίδια ώρα, εντείνει τις προσπάθειές του για πλήρη ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ, επανενεργοποιώντας τη συμφωνία σύνδεσης. Στις 7 Ιουνίου 1975 ψηφίστηκε το νέο Σύνταγμα. Στις 17 Απριλίου 1976, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προτείνει στην Τουρκία από το βήμα της Βουλής να σταματήσει ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών και να συνάψουν οι δύο χώρες σύμφωνο μη επιθέσεως. Κι αυτή η πρόταση απορρίπτεται από την Άγκυρα. Κύριος στόχος πλέον του Καραμανλή είναι η όσο το δυνατόν πιο γρήγορη ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ. Οι διαπραγματεύσεις καθυστερούν και ξεκινάει περιοδείες στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για να πείσει τους τότε εννέα εταίρους για την ανάγκη επιτάχυνσης των διαδικασιών. Το αποτέλεσμα των επαφών που είχε ήταν να διαχωριστεί η υποψηφιότητα της Ελλάδας από εκείνη της Ισπανίας και της Πορτογαλίας.
Στις 31 Ιανουαρίου 1978 ανακοινώθηκε από τον δήμαρχο της γερμανικής πόλης Άαχεν ότι το βραβείο Καρλομάγνος θα απενέμετο στον πρωθυπουργό, ως προσωπικότητα που προώθησε την ευρωπαϊκή ιδέα. Στις 4 Μαΐου 1978 του απονέμεται το βραβείο. Στις 3 Απριλίου 1978 οι ΗΠΑ αποφάσισαν να άρουν το εμπάργκο στη χορήγηση στρατιωτικής βοήθειας προς την Τουρκία, που είχε επιβάλει το Κογκρέσο μετά την άρνηση της Άγκυρας να συμμορφωθεί με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ για το Κυπριακό. Η απόφαση δημιούργησε νέα ένταση στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις που ήταν ήδη βεβαρημένες λόγω της πολιτικής των ίσων αποστάσεων που κρατούσε η Ουάσινγκτον. Ο Καραμανλής ευθύς δηλώνει ότι οι ΗΠΑ μπορούν να ρυθμίζουν τις σχέσεις τους με την Τουρκία, αλλά όχι εις βάρος της Ελλάδας. Εντούτοις, φροντίζει να διατηρείται κάποιος διάλογος με την Τουρκία.
Στις 21 Δεκεμβρίου 1978 ο Καραμανλής έφτασε στον μεγάλο στόχο του, καθώς ολοκληρώθηκαν θετικά στις Βρυξέλλες οι διαπραγματεύσεις για να γίνει η Ελλάδα το δέκατο μέλος της ΕΟΚ. Το επίτευγμα ήταν ιστορικό για τη χώρα και ο πρωθυπουργός θεωρεί ότι ολοκλήρωσε τον κύκλο της βασικής του προσφοράς. Από την αρχή του 1979 αρχίζει να μεθοδεύει τη μεταπήδησή του στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Στις 28 Μαΐου 1979 υπογράφεται στο Ζάππειο η Συνθήκη Προσχώρησης της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Η ημέρα αυτή χαρακτηρίστηκε η μεγαλύτερη ημέρα της Ελλάδας και του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Στην Προεδρία
Στις 5 Μαΐου 1980 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας και 17 μήνες αργότερα έρχεται στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ. Οι σχέσεις του με τον νέο πρωθυπουργό είναι, σε γενικές γραμμές, ομαλές. Καθώς, όμως, πλησίαζε η ολοκλήρωση της θητείας του Προέδρου, που συνέπιπτε σχεδόν χρονικά με την ολοκλήρωση της θητείας της κυβέρνησης, οι πρώτες αντιδράσεις για την επανεκλογή Καραμανλή εμφανίζονται από τα κόμματα της Αριστεράς. Το ΚΚΕ και το ΚΚΕ Εσωτ. ανακοινώνουν ότι δεν πρόκειται να υποστηρίξουν την υποψηφιότητά του. Αντίθετη απόφαση λαμβάνει η ΕΔΑ. Στις 28 Φεβρουαρίου 1985 πραγματοποιείται συνάντηση Καραμανλή – Παπανδρέου και, σύμφωνα με όσα υποστήριξε αργότερα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο πρωθυπουργός τού ανακοινώνει ότι το Εκτελεστικό Γραφείο του ΠΑΣΟΚ έχει πάρει ήδη απόφαση να τον προτείνει για δεύτερη θητεία. Ωστόσο, στις 9 Μαρτίου 1985, ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε ξαφνικά στην Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ ότι το κόμμα θα υποστήριζε την υποψηφιότητα Σαρτζετάκη. Μετά από αυτό, ο Καραμανλής θεωρεί ότι το θέμα λύθηκε «αυτομάτως» και δεν δέχεται επουδενί να προταθεί μόνο από τη ΝΔ.
Ενώ μεσολαβεί οκταετής θητεία του Παπανδρέου στην εξουσία, η ΝΔ κατορθώνει να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση στις 8 Απριλίου 1990. Στις 11 Απριλίου 1990 ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης επισκέπτεται τον Καραμανλή στην Πολιτεία και του προτείνει να αποδεχθεί την υποψηφιότητα για την Προεδρία. Ο Καραμανλής δέχεται. Στις 4 Μαΐου 1990 εκλέγεται και πάλι Πρόεδρος με 153 ψήφους. Στις 10 Οκτωβρίου 1993 το ΠΑΣΟΚ επανέρχεται στην κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ασκεί με απόλυτη συνέπεια τα καθήκοντά του έως την ολοκλήρωση της θητείας του. Στις 10 Μαρτίου 1995 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ολοκλήρωσε τη δεύτερη προεδρική θητεία και, ταυτόχρονα, 60 χρόνια πολιτικής ζωής μένοντας για πάντα ως εθνάρχης στην Ιστορία και ως ο ηγέτης που αποκατέστησε στην Ελλάδα τη Δημοκρατία και έδωσε ξεκάθαρο ευρωπαϊκό προσανατολισμό στη χώρα. Έτσι, πλέον, είναι απολύτως αναγνωρισμένος και δικαιωμένος για ό,τι έχει να κάνει με τις βασικές πολιτικές του επιλογές.

«Κωνσταντίνος Καραμανλής: Τότε και Τώρα»

Δεκαπέντε χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τον θάνατο του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1907-1998), του κορυφαίου Έλληνα πολιτικού μεταπολεμικά. Ο Καραμανλής συνέβαλε καθοριστικά στον οικονομικό και πολιτικό εκσυγχρονισμό της χώρας και πέτυχε την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, τη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση. Με αφορμή αυτή την επέτειο, σε μια στιγμή που η χώρα μας διέρχεται μια μεγάλη κρίση, το Μέγαρο Μουσικής συνδιοργανώνει με το Ίδρυμα «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής», στο πλαίσιο του διεθνούς φόρουμ ιδεών Megaron Plus, ένα Συμπόσιο καίριας σημασίας με τίτλο «Κωνσταντίνος Καραμανλής: Τότε και Τώρα» και τη συμμετοχή διαπρεπών προσωπικοτήτων της δημόσιας ζωής αλλά και κορυφαίων επιστημόνων.
Την τιμητική εκδήλωση, που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 6 Μαρτίου στις 7 το απόγευμα στο Μέγαρο Μουσικής παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κάρολου Παπούλια, θα ανοίξουν ο πρόεδρος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, Ιωάννης Μάνος, και ο πρόεδρος του Ιδρύματος «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής», Πέτρος Μολυβιάτης. Τον λόγο θα πάρουν ο πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και πρόεδρος της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, Αλέξης Τσίπρας, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Ευάγγελος Βενιζέλος και ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ, Φώτης Κουβέλης.
Θα ακολουθήσει συζήτηση με ομιλητές τον πρώην πρωθυπουργό και πρώην πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας, Παναγιώτη Πικραμμένο, τον δημοσιογράφο και πρώην ευρωβουλευτή Ιωάννη Μαρίνο, τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αντώνη Μακρυδημήτρη, τον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Άγγελο Δεληβορριά, και τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρο του ΕΛΙΑΜΕΠ, Λουκά Τσούκαλη, οι οποίοι θα αναφερθούν στο έργο που ο Καραμανλής επιτέλεσε και στις προοπτικές που ανέδειξε στους τομείς των δημοκρατικών θεσμών και της δημόσιας διοίκησης, της οικονομίας, του πολιτισμού και της Ευρώπης.
Τη συζήτηση θα συντονίσει ο ακαδημαϊκός και γενικός διευθυντής του Ιδρύματος, Κωνσταντίνος Σβολόπουλος. Την εκδήλωση θα κλείσει ο αντιπρόεδρος του Ιδρύματος «Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής», Αχιλλέας Καραμανλής.
Το Ίδρυμα Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής αποτελεί σημαντικό κέντρο διαφύλαξης της ιστορικής μνήμης αλλά και προαγωγής της επιστημονικής έρευνας. Αποτελεί νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου και διέπεται από τους νόμους περί κοινωφελών ιδρυμάτων. Μέσω των τεκμηρίων που διαθέτει, διαφωτίζεται η δράση του Κωνσταντίνου Καραμανλή σε όλη της την έκταση και εμπλουτίζεται σημαντικά η ιστορική γνώση για τη μεταπολεμική Ελλάδα.
Η σύσταση και η λειτουργία του Ιδρύματος, με τη συγκατάνευση και τη συνδρομή του ιδίου του Κωνσταντίνου Καραμανλή, υπήρξε πράξη πρωτοπόρος και αποτελεί πρότυπο για την ανάληψη και άλλων πρωτοβουλιών ανάλογου περιεχομένου στην Ελλάδα.
Το Ίδρυμα καινοτομεί στους τομείς των εκδόσεων, με σημαντικές πρωτοβουλίες σχετικά με το έργο και την πολιτεία του Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή, της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, μέσω της πλήρους ψηφιοποίησης του αρχειακού του υλικού, έντυπου, εικόνας και ήχου, της διοργάνωσης σειράς δημόσιων εκδηλώσεων στην Αθήνα, την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό, και της εκπαίδευσης, μέσα από την ανάπτυξη της έδρας «Κ. Καραμανλή» για την Ελλάδα και την Ευρώπη στην κορυφαία σχολή διεθνών σχέσεων Fletcher School του Πανεπιστημίου Tufts στη Βοστώνη των ΗΠΑ.