Πρώτος στόχος η απασχόληση

Του Δ. ΚΕΜΠΕ

Σε πλήρη σύγχυση για την κατάσταση των χωρών που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα έχουν περιέλθει διεθνείς οίκοι, οικονομικοί παράγοντες και τα μέλη της τρόικας. Το ΔΝΤ ετοιμάζει έκθεση και παράλληλα πρόταση για την αντιμετώπιση της ανεργίας, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εξετάζει το ενδεχόμενο αποχώρησής της από την τρόικα, ενώ ο κοινοτικός επίτροπος Όλι Ρεν (βασικός

πρωταγωνιστής στο μνημόνιο από την πλευρά της ΕΕ) τίθεται σε πλήρη αμφισβήτηση.
Κύρια αιτία της σύγχυσης αποτελεί η Ελλάδα και δευτερευόντως η Ιταλία. Τα επιτεύγματα της ελληνικής πλευράς το τελευταίο οκτάμηνο και η αδυναμία της Μέρκελ να ελέγξει τις πολιτικές εξελίξεις στη γειτονική χώρα βύθισαν σε προβληματισμό τους εταίρους - πιστωτές, καθώς δεν περίμεναν α) ότι η Ελλάδα θα κατάφερνε να αναστρέψει το κλίμα και β) ότι οι Ιταλοί θα γύριζαν την πλάτη στους δήθεν «μεταρρυθμιστές» – καθηγητές τύπου Μόντι.
Ενδεικτικό της κρατούσας ασάφειας αποτελεί το γεγονός ότι το ΔΝΤ ετοιμάζει νέα έκθεση για τη χώρα μας, την οποία θα παρουσιάσει στις αρχές Μαΐου, καθώς το υφιστάμενο σχέδιο περιέχει πλήρως αναληθή μεσοπρόθεσμα στοιχεία. Σημαντικό είναι ότι παράλληλα με την έκθεση για τα δημοσιονομικά, το ΔΝΤ συνέταξε πρόταση για την ανεργία, την οποία προκάλεσαν οι επιβαλλόμενες πολιτικές του, επιβεβαιώνοντας έτσι την ανικανότητά του να εφαρμόσει ουσιώδη οικονομικά προγράμματα με αναπτυξιακό προσανατολισμό. Άλλωστε, πότε συνέβη κάτι τέτοιο;
Το ζήτημα «ανεργία» εκτιμάται από το ΔΝΤ ότι αποτελεί πλέον ωρολογιακή βόμβα για την οικονομία και την κοινωνία. Οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες: το ΚΕΠΕ κάνει λόγο για πάνω από 30% ανεργία φέτος, κυβερνητικά στελέχη για 27%-28% και η τρόικα φέρεται να επιχειρεί να συγκρατήσει τις εκτιμήσεις της κάτω από το 27% επικαλούμενη τη νέα αυτή πολιτική ατζέντα. «Είναι σαφές ότι το 1.000.000 θέσεις εργασίας που χάθηκαν τα χρόνια του μνημονίου δεν θα δημιουργηθούν από την πραγματική οικονομία και υπό συνθήκες ύφεσης σε έναν χρόνο. Θα πάρει καιρό. Στο μεσοδιάστημα πρέπει να δημιουργηθεί ένα πλέγμα στήριξης ανέργων και όσων έχουν πραγματική ανάγκη» αναφέρει κορυφαίος πολιτειακός παράγοντας, περιγράφοντας το πρόβλημα.
«Στην Αμερική, παρόμοιο πρόβλημα ανεργίας υπήρξε στην κρίση του 1929 και τελικά ο αριθμός των ανέργων έπεσε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο» προσθέτει ο ίδιος… Ωστόσο, εξηγεί ότι υπάρχει ένα σημαντικό και μέχρι στιγμής άλυτο πρόβλημα: στις συζητήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη, αναζητείται ακόμη η μέθοδος για να μη μοιραστούν τα λεφτά σε εύπορους… φοροφυγάδες. Εξηγεί ότι το υπουργείο Οικονομικών έχει θέσει στην τρόικα και την πρόταση για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, αλλά πρέπει να βρεθεί τρόπος τα επιδόματα να φτάσουν σε αυτούς που τα έχουν ανάγκη και όχι σε όλους όσοι απλά δηλώνουν «φτωχοί» στην εφορία. Τα νέα κονδύλια που εξετάζονται, σύμφωνα με πληροφορίες, είναι οι «γραμμές» χρηματοδότησης του ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και άλλοι οργανισμοί ή ταμεία. Υπάρχει και η πρόβλεψη του επόμενου ΕΣΠΑ (από το 2014 και μετά) για την ανεργία. Άμεσα διαθέσιμα είναι τα αδιάθετα κονδύλια του ΕΣΠΑ (τα υπουργεία Εργασίας και Παιδείας χρηματοδοτούνται κατά βάση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, στο οποίο οι επιδόσεις απορρόφησης είναι πιο χαμηλές, με αποτέλεσμα το 2013 να τίθεται και θέμα απώλειας κονδυλίων, αν δεν επιταχυνθούν οι ρυθμοί).

«Νάιν» σε επιπλέον μέτρα

Οι καταστροφικές πολιτικές που απαιτούσαν οι Γερμανοί και τώρα γυρίζουν μπούμερανγκ, λίγους μήνες πριν από τις εκλογές για την καγκελαρία, οδηγούν τους συμβούλους τής Μέρκελ σε πλήρη αναδίπλωση. Τώρα λένε ότι ναι μεν πρέπει να συνεχίσουν να υφίστανται τα μέτρα λιτότητας, αλλά να μην εφαρμοστούν άλλα. Κι αυτή είναι η πρόταση του γνωστού Γερμανού καθηγητή Οικονομίας Πέτερ Μπόφινγκερ, ενός από τους πέντε αποκαλούμενους «σοφούς», που συμβουλεύουν τη γερμανική κυβέρνηση. Παράλληλα, όπως αναφέρει, θα πρέπει να εξεταστεί η εφαρμογή ενός κοινού ευρωπαϊκού επενδυτικού προγράμματος, για την τόνωση της οικονομίας στις χώρες που έχουν πληγεί από την κρίση. Προσθέτει δε πως η κατάσταση στις χώρες της κρίσης χειροτερεύει ολοένα και περισσότερο και πως οι προγνώσεις που γίνονται είναι ιδιαίτερα αισιόδοξες, ενώ στην πραγματικότητα η πολιτική λιτότητας δεν έχει οδηγήσει μέχρι τώρα σε καμία θετική εξέλιξη σε αυτές τις ευρωπαϊκές χώρες της κρίσης και τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει στην κατάσταση της οικονομίας, εάν η Ευρώπη δεν ακολουθήσει νέα πολιτική.
Σε σχέση με την πραγματική οικονομία, ο Μπόφινγκερ δεν βλέπει «δυστυχώς» καμία βελτίωση της κατάστασης και –κατά την άποψή του– η ύφεση, η οποία τώρα επικρατεί, θα συνεχιστεί και το 2013, ενώ η σταθεροποίηση στις χρηματαγορές επιτεύχθηκε χάρη στον επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, ο οποίος είχε το θάρρος να αναμετρηθεί πειστικά με τις χρηματαγορές.
Όπως ο ίδιος συμπληρώνει, με την επίδειξη σύμπνοιας και ικανότητας δράσης δεν είναι τόσο δύσκολο να εντυπωσιάσει κανείς και να αποκρούσει τις χρηματαγορές, καθώς θεωρεί πως αυτές έχουν «πολλά κοινά με κοπάδι προβάτων που ακολουθεί, ως επί το πλείστον, τυφλά την παρότρυνση τού βοσκού».
Σύμφωνα με τον ίδιο, ήδη το 2007 ήταν εμφανές ότι η Ελλάδα είχε δημοσιονομικά προβλήματα και ότι ασκούσε μια ασταθή οικονομική πολιτική, κάτι στο οποίο οι χρηματαγορές δεν αντιδρούσαν για χρόνια και μόνον το 2010 «ξύπνησαν» αντιδρώντας πανικόβλητα, ενώ τον Ιούλιο του 2012 ο Ντράγκι βρέθηκε απέναντί τους και τις ακινητοποίησε άμεσα.

Για την Ιταλία
Όσον αφορά στη γειτονική Ιταλία, ο Μπόφινγκερ αξιολογεί το αποτέλεσμα των εκλογών ως προειδοποίηση για τις επιπτώσεις της υπερβολικής λιτότητας που οδηγεί τους ψηφοφόρους σε επιλογή ακραίων ή λαϊκίστικων πολιτικών δυνάμεων και, κατά την άποψή του, ο απερχόμενος πρωθυπουργός, Μάριο Μόντι, υπερέβαλε, ενώ αν είχε ασκήσει προσεκτικότερα τη μεταρρυθμιστική πολιτική θα μπορούσε να επιτύχει στο τέλος τον στόχο του.
Συγχρόνως, προειδοποιεί πως αν οι αγορές αρχίσουν να αποφεύγουν τις χώρες που κάνουν στροφή στην πολιτική τους, τότε αυτό μπορεί να οδηγήσει σε «υπαρξιακό πρόβλημα» και το ζήτημα μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ΕΚΤ, όμως, μέχρι τώρα εμφανίζεται πρόθυμη να εγγυηθεί μόνο για χώρες, οι οποίες εφαρμόζουν πρόσθετα μέτρα λιτότητας.

Ανησυχεί και η Moody’s

Το νεφελώδες πολιτικό σκηνικό της Ιταλίας απασχολεί και τους οίκους αξιολόγησης. Όπως σχολιάζει η Moody’s, το ασαφές αποτέλεσμα των εκλογών είναι credit negative για την Ιταλία (Baa2 negative), καθώς αυξάνει την πιθανότητα νέων εκλογών και παρατεταμένης πολιτικής αβεβαιότητας, «η οποία θα μπορούσε ως αποτέλεσμα να επιβραδύνει ή και να ανακόψει το momentum των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που έχει επιτύχει η κυβέρνηση του Μόντι».
Αυτό είναι συμβατό με την κρατική αξιολόγηση Baa2 της Ιταλίας και το negative outlook που της δόθηκε τον Ιούλιο του 2012. Οι αξιολογήσεις της Ιταλίας αποτυπώνουν την άποψή μας ότι τα ρίσκα για την εφαρμογή των διαρθρωτικών και δημοσιονομικών μεταρρυθμίσεων είναι σημαντικά. Οι ισχυρές επιδόσεις των κομμάτων του Μπερλουσκόνι και του Γκρίλο, τα οποία και τα δύο είχαν μια ευρω-σκεπτικιστική πλατφόρμα, αποτυπώνουν την απογοήτευση του εκλογικού σώματος για το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του Μόντι. Μια τέτοια απογοήτευση απειλεί να αναιρέσει την πρόοδο που έχει κάνει το κράτος στη δημοσιονομική εξυγίανση και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Επιπλέον, τα εκλογικά αποτελέσματα αυξάνουν το ρίσκο πολιτικής παράλυσης, καθώς με αυτά τα ποσοστά που έλαβαν τα κόμματα στις εκλογές μειώνεται η πιθανότητα ότι ενδεχόμενος νέος γύρος θα λύσει το αδιέξοδο. Είναι προφανής η στήριξη στον Μόντι από τα διεθνή κεφάλαια μόνο που… το άλογο αποδεικνύεται κουτσό και παράταιρο.

Ρουκέτες από Στίγκλιτς και Κρούγκμαν

Οι παλινωδίες διαδέχονται η μία την άλλη όχι μόνο σε επίπεδο ιθυνόντων, αλλά και κερδοσκόπων ενδεδυμένων με τη λεοντή του επιφανούς καθηγητή, όπως ο Στίγκλιτς και ο Κρούγκμαν. Αμφότερα τα… κοράκια - σύμβουλοι του Παπανδρέου αναιρούν τις προηγούμενες θέσεις τους και διατυπώνουν νέες σαν να μην τρέχει το παραμικρό.
Ο Τζ. Στίγκλιτς, ερμηνεύοντας το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών, ανέφερε ότι οι πολιτικές λιτότητας που ακολουθούν απορρίπτονται από τους ψηφοφόρους. Ο ίδιος σημειώνει ότι εξαρχής το ευρωπαϊκό όραμα ήταν μια προσπάθεια που κινήθηκε από πάνω προς τα κάτω. Είναι, όμως, άλλο θέμα το να ενθαρρύνεις τεχνοκράτες να διαχειρίζονται χώρες και να ακολουθούν πολιτικές, οι οποίες οδηγούν σε αύξηση της μιζέριας.
Από τότε που ξέσπασε η κρίση, η απώλεια στο ΑΕΠ της Ιταλίας είναι μεγαλύτερη από αυτή που σημειώθηκε στη δεκαετία του 1930. Την ίδια ώρα, το ποσοστό της ανεργίας των νέων στην Ελλάδα υπερβαίνει το 60% και στην Ισπανία το 50%. Όπως τονίζει ο Στίγκλιτς, είναι ξεκάθαρο ότι η θεραπεία που έχουν επιβάλει στην Ευρώπη οι… γιατροί της οικονομίας δεν αποδίδει και θα χρειαστεί τουλάχιστον μία δεκαετία για να ανακάμψει ο ασθενής.
Ως εκ τούτου, δεν είναι ο λαϊκισμός ή η αφέλεια που οδήγησε τους πολίτες στην απόρριψη αυτών των πολιτικών, αλλά η κατανόηση ότι είναι πλήρως λανθασμένες. Δυστυχώς, ο ίδιος δεν βρήκε ούτε αυτήν τη φορά τη δύναμη να ζητήσει συγγνώμη για τα όσα πρότεινε και επέβαλε στον Παπανδρέου εναντίον της Ελλάδας το 2010. Κρούγκμαν κατά Ρεν Ο Πολ Κρούγκμαν, έτερος νομπελίστας καθηγητής, ο οποίος μέχρι πρόσφατα προέβλεπε την καταστροφή της Ελλάδας, επιτίθεται τώρα κατά του φιλότουρκου κοινοτικού επιτρόπου Όλι Ρεν, χαρακτηρίζοντάς τον «σύμβολο της αυτοκαταστροφικής λιτότητας στην ευρωζώνη» και τον κατηγορεί ότι με τις επιλογές του έσπρωξε την Ευρώπη βαθιά στην οικονομική κρίση. Μετά Χριστόν προφήτης κι αυτός!
Την περασμένη εβδομάδα, ο νομπελίστας κατάφερε διπλό πλήγμα στον επίτροπο. Αρχικά, σχολίασε ότι ο Ρεν είναι «η προσωποποίηση του αρνητισμού όσον αφορά στις επιπτώσεις της λιτότητας» και εν συνεχεία τον επέκρινε για τη θεωρία του ότι η λιτότητα είναι που έχει προκαλέσει σχετική ηρεμία στις αγορές το τελευταίο διάστημα, ενώ ο Κρούγκμαν πιστεύει ότι η ηρεμία οφείλεται στις κινήσεις της ΕΚΤ. Λίγες ημέρες νωρίτερα, είχε αναφερθεί στον αντιπρόεδρο της Κομισιόν ως «Ρεν ο Τρομερός», σχολιάζοντας ότι οι επανειλημμένες δηλώσεις του επιτρόπου, ότι η ανάπτυξη επιστρέφει στην ευρωζώνη, είναι εντελώς λάθος. Και τώρα, ο Αμερικανός οικονομολόγος ανάρτησε δημοσίευση σε blog υπό τον τίτλο «Κατσαρίδες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή», όπου κατηγορεί τον Ρεν πως υιοθετεί «ιδέες – κατσαρίδες», δηλαδή ιδέες που το μυαλό προσπαθεί να αποβάλει, αλλά συνεχίζουν να επανέρχονται.
Αυτήν τη φορά επικεντρώνεται στην πιο θεωρητική συζήτηση που προκάλεσε σχόλιο του Ρεν, ο οποίος πρόσφατα φέρεται να διερωτήθηκε «αν ο Τζον Μέιναρντ Κέινς θα ήταν κευνσιανός αν ζούσε στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον, με δεδομένα τα υψηλά επίπεδα κρατικών χρεών στην Ευρώπη». «Το φοβερό είναι το πώς άνθρωποι που δεν γνωρίζουν ούτε τη θεωρία ούτε την ιστορία των προηγούμενων κρίσεων είναι απολύτως πεπεισμένοι ότι γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν στην τρέχουσα κρίση. Και το πώς η πεποίθησή τους δεν επηρεάζεται καθόλου από το γεγονός ότι έχουν κάνει λάθος όλες τις υπόλοιπες φορές. Και βέβαια το πλέον φοβερό είναι το γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι ηγέτες και διοικούν» απάντησε ο νομπελίστας. Μόνο που δεν μπήκε στον κόπο να εξηγήσει τι είδους νομπελίστας είναι, από τη στιγμή που έλεγε τα ίδια με τον Ρεν έως πρόσφατα!