Απέραντος σκουπιδότοπος η Ελλάδα

Του Κασσιανού Τζέλη

Μόνο στα χαρτιά φαίνεται ότι έχουν κλείσει οι περισσότερες χωματερές της χώρας, η οποία πλέον βρίσκεται μια ανάσα πριν από την επιβολή βαριάς «καμπάνας» από την ΕΕ που μεταφράζεται σε περισσότερα από 28.000.000 ευρώ.

Επισήμως, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ, στην Ελλάδα βρίσκονται ακόμη σε λειτουργία 78 χωματερές, ενώ άλλες 318 έχουν σταματήσει να δέχονται σκουπίδια, χωρίς ωστόσο να έχουν αποκατασταθεί, αποτελώντας μόνιμη απειλή για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Οι 31 από

τις εναπομείνασες χωματερές βρίσκονται στην Πελοπόννησο και άλλες 24 σε νησιά, τα οποία θα υποδεχθούν φέτος μέρος από τους 17 εκατομμύρια τουρίστες που αναμένεται ότι θα έρθουν στη χώρα μας για να απολαύσουν τον ήλιο, τη θάλασσα και τα… σκουπίδια.

Στην πραγματικότητα, όμως, σύμφωνα με στελέχη του υπουργείου Περιβάλλοντος, βρίσκονται σε λειτουργία πάνω από 200 χωματερές που, συνήθως, τις νυχτερινές ώρες και τα Σαββατοκύριακα δέχονται σκουπίδια, τοξικά βιομηχανικά και νοσοκομειακά απόβλητα, τα οποία περνούν μέσω του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα και φτάνουν μέχρι τα πιάτα και τις βρύσες μας. Πριν από δυο εβδομάδες, μάλιστα, εντοπίστηκε από τα στελέχη της Ειδικής Γραμματείας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος χωματερή στην Ανατολική Αττική που, ενώ έχει μπει στο πρόγραμμα αποκατάστασης για το οποίο εκταμιεύτηκαν κοινοτικά κονδύλια, στην πραγματικότητα συνεχίζει να λειτουργεί. Μετά την αυτοψία που διενεργήθηκε, διαπιστώθηκε πως, όταν πέφτει το φως, τα σκουπίδια που συγκεντρώνονται στον παρακείμενο σταθμό μεταφόρτωσης ρίχνονται ξανά στη χωματερή και το πρωί συνεχίζονται κανονικά οι επιχωματώσεις.

Μόλυνση

Σε ολόκληρη την Ανατολική Αττική, σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος, συνεχίζουν να λειτουργούν παράνομα 20 χωματερές. Οσες, δηλαδή, λειτουργούσαν και πριν από δεκαπέντε χρόνια, όταν για πρώτη φορά χτύπησε το καμπανάκι από την ΕΕ. Πλέον μπορεί να μην υπάρχει κίνδυνος για τους πάνω από 500.000 κατοίκους της ευρύτερης περιοχής να πιουν μολυσμένο νερό, αφού υδρεύονται τώρα από το δίκτυο της ΕΥΔΑΠ. Ωστόσο, υπάρχει ο κίνδυνος για εκατομμύρια πολίτες που θα μπορούσαν να καταναλώσουν τα αγροτικά προϊόντα που καλλιεργούνται στην περιοχή, η οποία αρδεύεται με νερό που ενδέχεται να έχει επιμολυνθεί από τα αστικά, βιομηχανικά και νοσοκομειακά απόβλητα που εξακολουθούν να θάβονται ανεξέλεγκτα.

Στις χωματερές δεν λείπουν ούτε οι πυρκαγιές, οι περισσότερες εκ των οποίων προκαλούνται για να σβηστούν όσα περισσότερα ίχνη γίνεται. Πριν από έναν μήνα, μια τέτοια πυρκαγιά ξέσπασε σε χωματερή 100 στρεμμάτων στην Ανατολική Αττική, απειλώντας και το παρακείμενο δάσος. Υπολογίζεται ότι παραπάνω από τις μισές πυρκαγιές που ξεσπούν κάθε καλοκαίρι στην Ελλάδα έχουν ως πρωταρχική αιτία είτε καύσεις σκουπιδιών σε χωματερές, είτε αναφλέξεις υλικών που βρίσκονται σε αυτές.

Καταδίκη

Η Ελλάδα προειδοποιήθηκε για πρώτη φορά από την Κομισιόν πριν από δεκατρία χρόνια. Το 2005 καταδικάστηκε για πρώτη φορά για το σύνολο των 1.125 χωματερών της χώρας που λειτουργούσαν. Από τότε λίγα έγιναν. Τώρα η χώρα μας βρίσκεται ένα βήμα πριν από τη δεύτερη καταδίκη. Ηδη από τον περασμένο Φεβρουάριο το Κολέγιο των Επιτρόπων αποφάσισε την παραπομπή της Ελλάδας στο Ευρωδικαστήριο, με τη δεύτερη καταδίκη να συνεπάγεται αυτόματη επιβολή προστίμων ύψους 28 εκατομμυρίων εφάπαξ και από εκεί και πέρα 71.193 ευρώ περίπου κάθε ημέρα που παραμένουν ανοιχτές οι χωματερές.

Πρέπει να σημειωθεί ότι το εφάπαξ πρόστιμο θα «πέσει» ούτως ή άλλως, από τη στιγμή που υπάρχει δεύτερη καταδίκη, αλλά αναμένεται να είναι μειωμένο στην περίπτωση που υπάρξει πρόοδος στο πρόγραμμα αποκατάστασης, αφού η Κομισιόν θα λάβει υπόψη και τη δεινή οικονομική κατάσταση της χώρας. Σημειώνεται ότι, βάσει πρόσφατης νομοθετικής ρύθμισης, το πρόστιμο θα παρακρατηθεί από τα κονδύλια που προορίζονται για τους δήμους. Αυτό σημαίνει ότι οι δημότες μέσω των τελών θα πληρώσουν το «μάρμαρο».

••• Ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στην Ελλάδα, στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι υπάρχουν σχεδόν 300 σύγχρονες μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων και όλες σχεδόν οι μητροπόλεις έχουν ενσωματώσει μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης. Το ρεύμα που παράγεται από αυτές τις μονάδες τροφοδοτεί 400.000 νοικοκυριά και καλύπτει τις ανάγκες περίπου 1,2 εκατ. ανθρώπων. Η Σουηδία πρόσφατα συμφώνησε να εισάγει 800.000 τόνους σκουπιδιών ετησίως από τη Νορβηγία για να επεξεργαστεί και να παράγει ενέργεια καλύπτοντας τις ανάγκες της, ενώ στην Αυστρία ένα μόνο εργοστάσιο επεξεργασίας απορριμμάτων δίνει ηλεκτρική ενέργεια σε 25.000 σπίτια!

Ποιοι επιχειρηματίες διεκδικούν μερίδιο από την «πίτα»

Τον περασμένο Μάρτιο, ο επίτροπος περιφερειακής πολιτικής, Γιοχάνες Χαν, με επιστολή του στον πρωθυπουργό, Αντώνη Σαμαρά, έκανε λόγο για ολιγωρία στην αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων σχετικά με τη διαχείριση των απορριμμάτων. Για την αποκατάσταση των χωματερών, έχουν εγκριθεί 200 εκατ. ευρώ που έχουν αρχίσει να απορροφούνται, χωρίς ωστόσο να λύνεται το πρόβλημα. Το μείζον θέμα, όμως, που έθιξε ο Ευρωπαίος επίτροπος ήταν η απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων για τους διαγωνισμούς ΣΔΙΤ για τη δημιουργία των σύγχρονων μονάδων που θα πρέπει ένα μέρος αυτών να έχουν συμβασιοποιηθεί αυστηρά μέχρι το τέλος της χρονιάς.

Ο κ. Χαν ήταν σαφής στο ότι πρέπει να υπογραφούν συμβάσεις για όλα τα έργα που αφορούν σε υποδομές διαχείρισης των απορριμμάτων, τα οποία προωθούνται και θα υλοποιηθούν με ΣΔΙΤ. Εκτιμάται ότι με την ολοκλήρωση αυτών των έργων θα λυθεί το πρόβλημα, ενώ θα δημιουργηθούν 16.000 νέες θέσεις εργασίας και θα υπάρχουν έσοδα άνω του 1,6 δισ. ευρώ ετησίως.

Οι διαγωνισμοί

Αυτήν τη στιγμή «τρέχουν» δώδεκα διαγωνισμοί ΣΔΙΤ διαχείρισης αστικών απορριμμάτων αξίας άνω των 2,1 δισ. ευρώ που έχουν συγκεντρώσει το έντονο ενδιαφέρον των μεγάλων εγχώριων «τζακιών» στον χώρο των κατασκευών, της ενέργειας, αλλά και της βιομηχανίας. Στο «παιχνίδι» έχουν μπει ο όμιλος ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ των κ.κ. Καμπά – Περιστέρη, η οικογένεια Μπόμπολα μέσω της ΑΚΤΩΡ-ΗΛΕΚΤΩΡ, ο όμιλος Μυτιληναίου μέσω της ΜΕΤΚΑ, ο όμιλος Λάτση αλλά και ο εφοπλιστής Λασκαρίδης μέσω της ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ που συμμαχεί με την J&P Αβαξ των οικογενειών Ιωάννου – Παρασκευαΐδη, ο όμιλος Κοπελούζου με τη Νοvaera Hellas, καθώς και ο όμιλος Κόκκαλη μέσω της ΙΝΤΡΑΚΑΤ σε συμμαχία με την ισχυρή ολλανδική Archirodon. Οι διαγωνισμοί αφορούν τα εργοστάσια που θα κατασκευαστούν στις εξής περιοχές:

Φυλή: Το μεγαλύτερο από όλα τα έργα και ένα εκ των τεσσάρων της Αττικής που θα δέχεται τον κύριο όγκο των αστικών απορριμμάτων του λεκανοπεδίου. Η δυναμικότητα της μονάδας φτάνει στους 700.000 τόνους σύμμεικτων αστικών απορριμμάτων τον χρόνο. Μέσα στις επόμενες ημέρες αναμένεται η ολοκλήρωση της πρώτης φάσης και η έναρξη του ανταγωνιστικού διαλόγου με τα σχήματα που πληρούν τις προϋποθέσεις. Ο διαγωνισμός θα πρέπει να έχει συμβασιοποιηθεί μέχρι το τέλος του 2013.

Ανω Λιόσια: Η δεύτερη σε μέγεθος μονάδα, η οποία θα δέχεται μέρος των απορριμμάτων του λεκανοπεδίου, καθώς και της Δυτικής Αττικής. Η δυναμικότητά της θα φτάνει τους 400.000 τόνους τον χρόνο. Σε αυτή την περίπτωση, αναμένεται εντός των επόμενων ημερών η ολοκλήρωση της α΄ φάσης, ενώ και αυτό το έργο θα πρέπει να έχει συμβασιοποιηθεί έως το τέλος της χρονιάς.

Κερατέα: Στην περιοχή όπου οι κάτοικοι ξεσήκωσαν «αντάρτικο» για να μη γίνει η μονάδα δίπλα στο μνημείο του Οβριοκάστρου, όπου ακόμα και σήμερα λειτουργεί χωματερή, θα κατασκευαστεί, σε άλλη θέση τελικώς η μονάδα που θα δέχεται τα σκουπίδια της Ανατολικής Αττικής και θα έχει δυναμικότητα 127.500 τόνους ετησίως. Η σύμβαση θα πρέπει να υπογραφεί μέχρι το τέλος του 2013.

Γραμματικό: Ενα ακόμη έργο που συνάντησε πολλές αντιδράσεις. Η μονάδα θα δέχεται 127.500 τόνους απορριμμάτων τον χρόνο από τη Βόρεια και τη Βορειοανατολική Αττική. Ο διαγωνισμός του έργου είναι ο πρώτος από τους τέσσερις της Αττικής που ολοκληρώθηκε η α΄ φάση. Αναμένεται να είναι το πρώτο έργο στην Αττική που θα συμβασιοποιηθεί το ερχόμενο φθινόπωρο.

Δυτική Μακεδονία: Είναι ο πρώτος διαγωνισμός που προκηρύχθηκε και ο πρώτος που θα συμβασιοποιηθεί. Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία ΣΔΙΤ, αυτό θα γίνει μέσα στο καλοκαίρι. Μέσα στις επόμενες ημέρες αναμένεται να προκύψει ο προσωρινός ανάδοχος. Στην τελική φάση το έργο διεκδικούν τρεις μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι: ΑΚΤΩΡ-ΗΛΕΚΤΩΡ, ΤΕΡΝΑ και ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ-J&P ΑΒΑΞ-POLYECO. Η μονάδα θα επεξεργάζεται 120.000 τόνους σύμμεικτων αστικών απορριμμάτων τον χρόνο.

Πελοπόννησος: Μέχρι τις 11 Ιουλίου οι διεκδικητές του έργου θα πρέπει να έχουν υποβάλει τις δεσμευτικές τους προσφορές. Η μονάδα θα διαχειρίζεται 200.000 τόνους απορριμμάτων τον χρόνο. Το έργο αναμένεται να συμβασιοποιηθεί και αυτό έως το τέλος της χρονιάς.

Ηλεία: Μέσα στον Ιούλιο οι τέσσερις διεκδικητές του έργου θα πρέπει να καταθέσουν τις δεσμευτικές τους προσφορές. H μονάδα θα έχει δυναμικότητα 100.000 τόνους ετησίως. Ο διαγωνισμός αναμένεται και αυτός, εκτός απροόπτου, να συμβασιοποιηθεί έως το τέλος της χρονιάς.

Αιτωλοακαρνανία: Στη β΄ φάση έχει περάσει και αυτό το έργο και εντός του καλοκαιριού θα κατατεθούν οι δεσμευτικές προσφορές από τα σχήματα και τις εταιρείες που το διεκδικούν. Η δυναμικότητα θα φτάνει τους 110.000 τόνους ετησίως. Αναμένεται και εδώ συμβασιοποίηση έως το τέλος της χρονιάς.

Σέρρες: Η μικρότερη από τις μονάδες, με δυναμικότητα 90.000 τόνους ετησίως. Εντός καλοκαιριού αναμένονται δεσμευτικές προσφορές από τις εταιρείες.

Αχαΐα: Μετά από πολλές αντιδράσεις, τελικώς τον περασμένο χειμώνα άναψε το «πράσινο φως» για την υλοποίηση του διαγωνισμού. Στις αρχές Απριλίου έξι σχήματα και εταιρείες εκδήλωσαν ενδιαφέρον. Η μονάδα θα διαχειρίζεται 200.000 τόνους ετησίως. Αναμένεται ότι ο διαγωνισμός θα ολοκληρωθεί στις αρχές του 2014.

Ηπειρος: Στο τέλος Μαΐου λήγει η προθεσμία εκδήλωσης ενδιαφέροντος. Ο διαγωνισμός αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2014. Η μονάδα θα επεξεργάζεται 150.000 τόνους απορριμμάτων από τους τέσσερις νομούς της Ηπείρου.

Κέρκυρα: Είναι το τελευταίο έργο που εγκρίθηκε και αναμένεται μέσα στις επόμενες ημέρες να οριστεί η ημερομηνία για την εκδήλωση ενδιαφέροντος. Θα επεξεργάζεται 90.000 τόνους ετησίως.

Στον προγραμματισμό για το επόμενο διάστημα έχει μπει ακόμη η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης. Οι ανάδοχοι θα διαχειρίζονται για 27 χρόνια τις μονάδες. Η χρηματοδότηση των έργων γίνεται κατά 40%-60% από εθνικά και κοινοτικά κονδύλια.

ΟΙ ΝΕΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

ΠεριοχήΔυναμικότητα (τόνοι / έτος)Κατάσταση διαγωνισμώνΦυλή (Αττική)700.000α΄ φάσηΑνω Λιόσια (Αττική)400.000α΄ φάσηΓραμματικό (Αττική)127.500Ολοκλήρωση α΄ φάσηςΚερατέα (Αττική)127.500α΄ φάσηΠελοπόννησος200.000Κατάθεση δεσμευτικών προσφορών στις 11/7/2013Δυτική Μακεδονία120.000Προσωρινός ανάδοχος τις επόμενες ημέρεςΑιτωλοακαρνανία110.000Ανταγωνιστικός διάλογος (β΄ φάση)Ηλεία100.000Δεσμευτικές προσφορές εντός καλοκαιριούΣέρρες90.000Ανταγωνιστικός διάλογος (β΄ φάση)Ηπειρος150.000Εκδήλωση ενδιαφέροντος στο τέλος ΜαΐουΚέρκυρα90.000Εκδήλωση ενδιαφέροντος στο επόμενο διάστημα