Αντέχει και συνεχίζει

Του Παναγιώτη Αλιμήση

Πριν από λίγους μήνες θα ήταν αδιανόητο για επίσημο πολιτικό να πει ότι η Δύση και η συριακή αντιπολίτευση θα δεχτούν τον Ασαντ σε συνομιλίες. Να, όμως, που οι συνθήκες του εμφυλίου υποχρέωσαν ΗΠΑ και Ρωσία να σκεφτούν ένα πλαίσιο στο οποίο οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές –ή μάλλον μία και άλλες… πέντε– θα έρθουν σε συνεννόηση για μια τελική λύση.

Και αυτό, όχι γιατί έτσι πιστεύουν οι απαισιόδοξοι πολιτικοί της Ουάσινγκτον και της Μόσχας, αλλά αυτή είναι η πεποίθηση και του ίδιου του καθεστώτος. Δεν υπάρχει αισιοδοξία από την πλευρά του Ασαντ, αφού η αντιπολίτευση είναι κατακερματισμένη και αδυνατεί να συγκροτήσει τις απόψεις της. Οι ομάδες που την αποτελούν έχουν εκ διαμέτρου αντίθετες –στην πλειονότητά τους εξτρεμιστικές– θέσεις για τη μετά Ασαντ εποχή. Και η ειρωνεία είναι ότι, όταν ο Ασαντ ζητούσε πριν από λίγους μήνες διάλογο, οι Δυτικοί μίλαγαν για ουτοπίες, ενώ ήδη από τα μέσα του 2012 δυτικά δημοσιεύματα, που «θάβονταν», έκαναν λόγο για δυσπιστία πολιτικών κύκλων έναντι της συριακής αντιπολίτευσης, ενώ προέβλεπαν θριαμβευτική παραμονή του Ασαντ ή φυγή του σαν ήρωας…

Ο ίδιος τώρα χαμογελά ειρωνικά, όταν τους κοιτάει στα μάτια, αφού ξέρει ότι αν φύγει, τότε οι Αμερικανοί «διώκτες» του δεν θα έχουν την πολυτέλεια στη Συρία να βρουν έναν «μετριοπαθή» συνομιλητή. Ετσι, η μέχρι τώρα διαμορφωθείσα κατάσταση έχει προκαλέσει προβληματισμό για το αν πρέπει η αναμέτρηση να συνεχίσει με τα όπλα ή όχι.

Χάσιμο χρόνου;

Τη στιγμή, λοιπόν, που η Δύση καλεί τον Ασαντ ίσο προς ίσο στο τραπέζι, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Τζον Κέρι, σε δηλώσεις του σε άλλα μέσα, έκανε λόγο για υποχρεωτική φυγή του Ασαντ με ειρηνικό τρόπο για χάρη της ομαλότητας(!). Αυτή η δήλωση έρχεται σε αντίθεση με την προσδοκία του Σύριου ηγέτη να παραμείνει στην εξουσία ή να την «ποντάρει» σε μια δίκαιη εκλογική αναμέτρηση. Ουδέποτε ο Σύριος ηγέτης θα δεχτεί να κάτσει σε ένα προαποφασισμένο τραπέζι απλά για να… τα ακούσει.

Βέβαια, ο μόνος κερδισμένος, είτε γίνει είτε δεν γίνει ο διάλογος, είναι πράγματι ο Ασαντ. Ο Τζόναθαν Μέρτσερ, πολιτικός επιστήμων στο πανεπιστήμιο του Σιάτλ, πιστεύει ότι κύκλοι στον Λευκό Οίκο θεωρούν ανεπαρκή τον Ομπάμα, αφού ο ίδιος ποτέ δεν παρενέβη δυναμικά από την αρχή της κρίσης δίνοντας χρόνο στον Σύριο ηγέτη. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Λευκός Οίκος δεν τολμά να κάνει ούτε ένα αρνητικό σχόλιο ή να προβεί σε ενέργεια εναντίον του Ασαντ, αφού έχει αμφιλεγόμενη συμμαχική στήριξη από την αντιπολίτευση στη Συρία. Η αμερικανική στάση, αφού εξέθρεψε τις εξτρεμιστικές θέσεις μέρους της αντιπολίτευσης, επέτρεψε στον Ασαντ να θεωρείται ήδη από δυτικούς κύκλους το αναγκαίο κακό για μια μονοκομματική αλλά σταθερή Συρία.

ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΚΑΜΕΡΟΝ: Τον «τρώει» ο ευρω-σκεπτικισμός

Πολλοί είναι αυτοί πλέον στο κόμμα των Τόρις που προειδοποιούν ακόμα και με διάσπαση. Ο λόγος, φυσικά, είναι η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού μέσα στους συντηρητικούς. Η απόφαση του Κάμερον να ζητήσει πίσω εξουσίες από τις Βρυξέλλες δεν είναι αρκετή για κάποιους που θέλουν ακόμα και άμεση έξοδο από την ΕΕ. Ωστόσο, η Μεγάλη Βρετανία πραγματοποιεί με την ΕΕ το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου, καθότι τα βρετανικά προϊόντα έχουν ως κύριο προορισμό τις χώρες της ευρωπαϊκής ενδοχώρας.

Πριν από την ανάληψη των καθηκόντων από τον Τόνι Μπλερ, οποιαδήποτε μορφή ευρωσκεπτικισμού δεν θα ήταν τόσο παρεξηγήσιμη. Οι πληγές που άφησε στην οικονομία η εποχή Θάτσερ κατά κάποιον τρόπο επουλώθηκαν από την πολιτική Μπλερ –γνωστή ως new labor, που σηματοδοτούσε την αλλαγή– τη δεκαετία 1997-2007, όπου η χώρα έζησε τη μεγαλύτερη περίοδο της ευημερίας της στην ΕΕ. Το γεγονός ότι αυτήν τη «χρυσή» δεκαετία ο μέσος Βρετανός πολίτης πλούτισε χάρη στα ανοίγματα του Μπλερ στην Ευρώπη είναι μια πραγματικότητα που παραδέχονται ακόμα και αντίπαλοί του.

Τώρα, το 2013, το φάντασμα του παλιού βρετανικού αντι-ευρωπαϊσμού εμφανίζεται ξανά και έως ένα μεγάλο βαθμό δικαιολογημένα. Αυτό, όμως, που ενοχλεί ενδοκυβερνητικά είναι η «διαρροή» ψηφοφόρων σε ακραία κομματικά μορφώματα από όλο το ιδεολογικό φάσμα, ή παρατάξεις που αντιστρατεύονται τις Βρυξέλλες. Αυτό γίνεται, καθότι θεωρείται ότι ο Κάμερον δεν έθεσε όρια στον ευρωσκεπτικισμό και δεν πρότεινε έγκαιρα λύσεις, με αποτέλεσμα και το κόμμα του να κινδυνεύει με διάσπαση από αγανακτισμένους αλλά και… φιλόδοξους.

ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΣΦΑΙΡΕΣ, ΟΙ… ΑΓΚΑΛΙΕΣ

Η πρώτη επίσκεψη του προέδρου της Κίνας Λι στην Ινδία ήταν κάτι παραπάνω από απλή αποκατάσταση των σχέσεων. Οι δυο χώρες αντάλλαξαν πυρά πριν από μερικές εβδομάδες στην αμφισβητούμενη περιοχή Αρουναχάλ Πραντές και φαινόταν ότι θα ξεκινούσε ένας νέος κύκλος αντιπαράθεσης που κρατά από τη δεκαετία του ’50. Η νέα ηγεσία του Πεκίνου, ωστόσο, θέλησε να βάλει ένα τέλος χωρίς να ξεκαθαρίσει το στάτους της περιοχής, η οποία είναι υπό ινδικό έλεγχο και αποτελεί για τις δυο χώρες στρατηγικό σημείο.

Πέρα από τις καθιερωμένες συζητήσεις για το εμπόριο, την τρομοκρατία, την πειρατεία και τις διμερείς σχέσεις, η κινεζική αποστολή είχε έναν βαθύτερο στόχο. Θέλοντας να προφυλάξει τα νώτα της, ξεκίνησε από την Ινδία, που αποτελεί έναν καλό σύμμαχο των ΗΠΑ και χώρα με επιρροή στο συμβούλιο ασφαλείας. Τα αυτονομιστικά προβλήματα στη Δυτική Κίνα είναι διαχειρίσιμα και επιτρέπουν στον κινεζικό στρατό να επικεντρωθεί στα ανατολικά όπου τα πράγματα σοβαρεύουν. Η κατάσταση για το Πεκίνο θα ήταν χειρότερη, αν τα συνοριακά προβλήματα με την Ινδία έπαιρναν διαστάσεις σύρραξης και ο ινδικός στρατός έβαζε «φιτίλι» στους αυτονομιστές του Θιβέτ.

Η καλή αρχή για την Κίνα, πάντως, έγινε αφού η επίσκεψη του Λι δίνει έναν αέρα εμπιστοσύνης στο Νέο Δελχί και χτίζει ένα καλό προφίλ για το δυσφημισμένο από τη Δύση κινεζικό καθεστώς. Ομως, η ουσία παραμένει. Και οι δυο χώρες ακολουθούν διαφορετικούς δρόμους για να επιβεβαιώσουν και να διασφαλίσουν την επιρροή τους. Και αυτό είναι μια πραγματικότητα που το κινεζικό επιτελείο καλείται να διαχειριστεί έξυπνα.

Γεωπολιτικές αντιθέσεις

Το ερώτημα είναι αν οι διμερείς επισκέψεις μπορούν να αποτρέψουν μια μελλοντική στρατηγική-στρατιωτική σύγκρουση. Το «αγκάθι» για τους Ινδούς είναι οι στρατιωτικές σχέσεις του Πεκίνου με το Πακιστάν (με πρόσφατη συμφωνία για βαλλιστικό πύραυλο) και για τους Κινέζους η συμμαχία ΗΠΑ-Ινδίας. Το πώς θα εξελιχθεί η σχέση των δύο χωρών θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο η Ινδία είναι έτοιμη να θυσιάσει δυτικά οικονομικά οφέλη για χάρη των Κινέζων, όταν μάλιστα έχει την αμέριστη στήριξη των ΗΠΑ.

Παράλληλα, μία αντιπαράθεση μεταξύ των δύο θα ήταν καταστροφική για μερικές χώρες του Τρίτου Κόσμου στην Αφρική και την Ασία, οι οποίες προσδοκούν από τις ηγεσίες των δύο γιγάντων οικονομική βοήθεια και ανακοπή της αμερικανικής ηγεμονίας. Χειρότερα, ωστόσο, θα ήταν για την Κίνα, η οποία αγοράζει πρώτες ύλες από την Ινδία για τη βιομηχανία της και τον στρατό της. Η κινεζική ηγεσία δεν θα θυσιάσει τα εμπορικά οφέλη της για χάρη της σινο-αμερικανικής αντιπαράθεσης, εκτός βέβαια και αν η Ινδία πάει χέρι-χέρι με τις ΗΠΑ στην Κίτρινη Θάλασσα. Εκεί είναι και η κόκκινη γραμμή για τον Κινέζο πρόεδρο.

Πόλεμος στην τρομοκρατία; Ναι, αλλά με προτεραιότητα στην πρόληψη

Στον σχεδιασμό για πόλεμο κατά της τρομοκρατίας φαίνεται ότι επικρατεί σύγχυση στα ανώτερα αμερικανικά κλιμάκια. Η σύγχυση δεν έχει να κάνει με το αν συνεχιστεί ο πόλεμος, αλλά πώς και πού. Ο υφυπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, Μίκαελ Σιχάν, δήλωσε ότι η «εκστρατεία» κατά της τρομοκρατίας θα διαρκέσει άλλα 20 χρόνια. Δεν διευκρίνισε, όμως, τι μορφής πόλεμος θα είναι, τώρα που η τρομοκρατία αλλάζει «όψη» και που οι τρομοκρατικές ομάδες μπορούν να προβούν σε κυβερνοεπιθέσεις στην καρδιά του αμερικανικού Πενταγώνου.

Η αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο δρα η παγκόσμια τρομοκρατία επιβάλλει αλλαγές στο στρατιωτικό δόγμα των ΗΠΑ. Τα προβλήματα της αμερικανικής οικονομίας και η κατασπατάληση των πηγών έχουν επηρεάσει αρνητικά τη στρατηγική του αμερικανικού Πενταγώνου, το οποίο πρέπει να βρει πιο οικονομικούς τρόπους, προκειμένου να αντιμετωπίσει τη θύελλα. Ο Αμερικανός διεθνολόγος Αντριου Κριπίνεβιτς θεωρεί ότι οι ΗΠΑ πρέπει να πάρουν κάποια ρίσκα που ίσως τις φέρουν σε μειονεκτική θέση έναντι της τρομοκρατίας, τουλάχιστον όμως θα μπορεί η χώρα να διαχειριστεί τον πόλεμο τα επόμενα χρόνια πιο οικονομικά.

Αυτό σημαίνει ότι τις επόμενες δεκαετίες οι Αμερικανοί πρέπει να εγκαταλείψουν την τακτική της εισβολής και της πολυδάπανης αλλαγής καθεστώτων και να στραφούν στην πρόληψη των τρομοκρατικών φαινομένων. Φαίνεται ότι η ηγεσία Ομπάμα δημιούργησε ένα πολιτικό ρεύμα που βλέπει πλέον ότι η τακτική «χτύπα και μείνε» (βομβαρδισμός και κατοχή) φέρνει τα αντίθετα αποτελέσματα.

Συναλλαγές… χρυσάφι μεταξύ Τουρκίας και Ιράν

Αυτό που διαπιστώθηκε με ανησυχία από αμερικανικής πλευράς είναι ότι η Αγκυρα συμβάλλει με χρυσό στην ανάσταση του ιρανικού νομίσματος, λόγω της υποτίμησης που έχει υποστεί από τα εμπάργκο. Η Τεχεράνη απαγορεύεται να συναλλαχθεί σε δολάρια και ευρώ, ωστόσο οι Τούρκοι δεν θέλουν να προσθέσουν άλλον έναν πονοκέφαλο στα ανατολικά τους σύνορα. Πρώτα από όλα, η νεο-οθωμανική πολιτική ελίτ, σύμφωνα με τη διεθνολόγο Πινάρ Τρεμπλάι, θέλει να πετύχει, τουλάχιστον με το Ιράν, τη θεωρία των μηδενικών προβλημάτων, αφού έχει σχεδόν αποτύχει να το πράξει με τους υπόλοιπους γείτονές της.

Ωστόσο, ο βασικότερος στόχος της Αγκυρας είναι να διατηρήσει σταθερή σχέση, αφού το Ιράν είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου και υδρογονανθράκων της Τουρκίας. Σε καμία περίπτωση οι Τούρκοι δεν θα άφηναν την αναπτυσσόμενη οικονομία τους να επηρεαστεί από τη σύγκρουση Δύσης-Ιράν. Ταυτόχρονα, θα ήταν ανόητο από πλευράς Τούρκων, τώρα που η χώρα τους γίνεται κόμβος αγωγών, να αγνοήσουν το Ιράν.

Επίσης, η σχέση Τουρκίας-Ιράν λειτουργεί και «προειδοποιητικά» στο αντίπαλο πλέον δέος της Αγκυρας, το Ισραήλ. Το βασικό, όμως, ερώτημα είναι γιατί οι Αμερικανοί δεν έχουν βάλει φρένο στη συναλλαγή χρυσού που το Ιράν ξεπλένει και το κάνει συνάλλαγμα; Ισως γιατί θεωρούν ότι για να έχουν την Τουρκία με το μέρος τους –ως πεδίο διέλευσης μελλοντικών αμερικανικών αγωγών– πρέπει να την αφήσουν να έχει μια στοιχειώδη πρωτοβουλία κινήσεων με κόκκινες γραμμές. Αν η Ουάσινγκτον αντιδράσει σε αυτό το… χρυσό αλισβερίσι, οι Τούρκοι ίσως να αποκοπούν περισσότερο από την αμερικανική γραμμή.