Από τον τραμπουκισμό στον διαδικτυακό εκφοβισμό

Δεν είναι κάτι καινούριο. Δεν είναι κάτι το οποίο ξεκίνησε να συμβαίνει τους τελευταίους μήνες ή έστω χρόνια. Από τον τραμπουκισμό στον διαδικτυακό εκφοβισμό, το μόνο που έκανε τη διαφορά και πλέον η λέξη bullying είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, ήταν η εκτίναξη της χρήσης του διαδικτύου!

«Πρόκειται για πράξεις παραβατικού χαρακτήρα, όχι απολύτως παράνομου, που γίνονται από έναν δράστη ή από ομάδα δραστών εναντίον άλλων, έχουμε δηλαδή «θύμα» και «θύτη», και μεταξύ αυτών των δύο προσώπων ή της ομάδας υπάρχει μια ανισορροπία δύναμης. Στα ελληνικά μεταφράζουμε το «bullying» με τη λέξη «τραμπουκισμός», η οποία περιλαμβάνει και τις τρεις διαστάσεις του «bullying», τη σωματική, τη λεκτική και την ψυχολογική-κοινωνική και όχι με τη λέξη «εκφοβισμός», καθώς ο όρος δεν περιλαμβάνει την σωματική διάσταση. Το bullying ως έννοια συναντάται σε πολλές εκφάνσεις της ζωής, αρχικά στο σχολείο, αλλά και στο χώρο εργασίας, στο στρατό, στις φυλακές, σε διεθνές επίπεδο, και γενικότερα η έννοια μπορεί να αναπτυχθεί οπουδήποτε αναπτύσσονται εξουσιαστικές σχέσεις και κάνουν κατάχρηση της υπερέχουσας δύναμης» εξηγεί ο Δρ Φώτης Σπυρόπουλος, Δικηγόρος, Ποινικολόγος, Καθηγητής Εγκληματολογίας της Πυροσβεστικής Ακαδημίας και Διδάσκων ΑΕΙΤΤ Πειραιά.

Θύτης, Θύμα και Αυτόπτες Μάρτυρες

Οι «bullies», όπως λέγονται οι θύτες, χαρακτηρίζονται γενικά από μια ανάγκη για εξουσία. Πολλές φορές αντλούν ευχαρίστηση μέσα από την πράξη τους, καθώς το πρόσωπο στο οποίο εστιάζουν τους προκαλεί αντιπάθεια. Όπως υποστηρίζει και ο κ.Σπυρόπουλος, οι θύτες συνήθως είναι παιδιά, τα οποία έχουν βιώσει τη βία, έχουν μαθησιακές δυσκολίες και αποτυχίες, έχουν ελάχιστο άγχος, υπερβολική αυτοεκτίμηση, και το βασικότερο, τους λείπει η «ενσυναίσθηση».

Τα θύματα από την άλλη, είναι συνήθως άτομα αδύναμα, ανασφαλή, ευαίσθητα και εσωστρεφή, που δεν θέλουν να προκαλέσουν την προσοχή και δεν συναναστρέφονται με πολλά άτομα. Συνήθως, χαρακτηρίζονται από μια διαφορετικότητα, που είναι και το στοιχείο που προκαλεί τους θύτες και στη συνέχεια την άσκηση οποιασδήποτε μορφής βίας επάνω τους, στην οποία αδυνατούν να αντιδράσουν. Ο κ. Σπυρόπουλος, ο οποίος έχει γράψει το βιβλίο «Σχολικός τραμπουκισμός», το οποίο αποτελεί την πρώτη και μοναδική επιστημονική μονογραφία στην Ελλάδα για το φαινόμενο «school bullying», επισημαίνει ότι «υπάρχουν και τα επιθετικά θύματα, δηλαδή τα θύματα που επιτίθενται μετά, γιατί έχουν βιώσει το bullying». Σύμφωνα και με την Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας, κα Ευτυχία Μανωλαράκη, «είναι σημαντικό αυτή η πράξη να μην επιτρέπεται γιατί είναι πολύ πιθανό στο μέλλον τα άτομα αυτά να αναπτύξουν και κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα, όπως κατάθλιψη, άγχος, ή αυτοκτονικό ιδεασμό».

Οι αυτόπτες μάρτυρες από την πλευρά τους, οι οποίοι ονομάζονται από την ξενόγλωσση βιβλιογραφία, «bystanders», δηλαδή, παρατηρητές, είναι τα πρόσωπα κλειδιά, και χωρίζονται σε δύο βασικές ομάδες. Στην πρώτη ανήκουν όσοι σιωπούν και συναινούν στην άσκηση βίας, είτε γιατί συμφωνούν με την πράξη, είτε γιατί φοβούνται μήπως πέσουν και οι ίδιοι θύματα αν μιλήσουν. Στην δεύτερη ομάδα ανήκουν όσοι αποκαλύπτουν την πράξη και φέρνουν βοήθεια, προκειμένου αυτή να αντιμετωπιστεί. Σύμφωνα με τον κ. Σπυρόπουλο, «έχει δοθεί βάση στους αυτόπτες μάρτυρες σε επίπεδο αντιεγκληματικής πολιτικής, δηλαδή το πώς δρουν προκειμένου να προλάβουν τέτοιες συμπεριφορές, αλλά και το πώς θα δράσουν μετά, προκειμένου να στηρίξουν τον θύτη ή το θύμα».

Ποιοι φέρουν ευθύνη;

Η κοινωνία χαρακτηρίζεται από μια αίσθηση απορρύθμισης, όπου χωρίς την ύπαρξη κανόνων, αυξάνονται οι πιθανότητες παραβατικής συμπεριφοράς.

Η οικογένεια, πολλές φορές είναι απούσα, οι γονείς δεν συζητούν και δεν γνωρίζουν τι προβληματίζει τα παιδιά τους. Και τα παιδιά, όμως, φοβούνται να μιλήσουν και έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους. Η σύμβουλος ψυχικής υγείας κα Μανωλαράκη υποστηρίζει ότι «υπάρχουν κομμάτια στα παιδιά που οι γονείς μπορούν να αναγνωρίσουν ότι έχουν πέσει θύματα bullying, όπως διαμαρτυρίες για πόνο, ότι είναι άρρωστο και δεν θέλει να πάει σχολείο. Είναι η αλλαγή στον ύπνο, οι σχολικές επιδόσεις, μια θλίψη στο παιδί, αποφυγή κοινωνικών συναναστροφών, έλλειψη όρεξης, αλλαγή στις διατροφικές του συνήθειες».

Το σχολείο δεν χαρακτηρίζεται από κανόνες, οι καθηγητές πολλές φορές αδιαφορούν για τέτοια περιστατικά, δεν βρίσκονται κοντά στους μαθητές και δεν συζητούν για ευαίσθητα θέματα όπως αυτό.

Από το «bullying» στο «cyberbullying»

Τα τελευταία χρόνια, το «bullying» έχει εξαπλωθεί και στο διαδίκτυο, καθώς με τη δημιουργία και διάδοση των social media, το φαινόμενο έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις. Όπως τονίζει η κα Μανωλαράκη «είναι απαραίτητος ο γονικός έλεγχος στο διαδίκτυο, είναι επικίνδυνο για ένα ανήλικο παιδί να μπαίνει στο ίντερνετ και ο γονιός να μην επιβλέπει τι κάνει, με ποιους μιλάει και τι παρακολουθεί».

Ο όρος «cyberbullying»

Σύμφωνα με τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, ο όρος «cyberbullying» μπορεί να είναι οποιαδήποτε επαναλαμβανόμενη πράξη εκφοβισμού, επιθετικότητας, παρενόχλησης, τρομοκρατικής ή αυταρχικής συμπεριφοράς που πραγματοποιείται μέσω της χρήσης ψηφιακών συσκευών.

Ο ψηφιακός εκφοβισμός μοιάζει πολύ με τον απλό εκφοβισμό, αφού υπάρχει θύτης, θύμα και παρατηρητές. Έχει όμως και μερικές σημαντικές διαφορές, όπως επισημαίνει ο κ. Σπυρόπουλος. «Η θυματοποίηση στο διαδίκτυο, μπορεί να γίνει ορατή σε πολύ περισσότερους, μπορεί να παραμείνει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, μπορεί να είναι ανώνυμη, είναι ευκολότερη με το πάτημα ενός κουμπιού. Και εδώ έχουμε μια κατάχρηση ισχύος, η οποία όμως γίνεται μέσω των ψηφιακών μέσων σε διαδικτυακό και ηλεκτρονικό περιβάλλον. Παίζει σημαντικό ρόλο η γνώση της τεχνολογίας και η πρόσβαση σε αυτήν».

Συνεχώς αυξανόμενα τα περιστατικά cyberbullying!

Το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου helpline.gr μας έδωσε τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν το cyberbullying στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία, το 2016 στην Ελλάδα τα περιστατικά cyberbullying άγγιξαν το 20%, σε σχέση με το 2015 που βρίσκονταν στο 15%. Αναφορικά με παλαιότερα, το ποσοστό έχει αυξηθεί. Συγκεκριμένα, όπως μας πληροφόρησε η κα Κατερίνα Ψαρουδάκη, υπεύθυνη επικοινωνίας του Κέντρου, το 2010 είχαν γίνει στο κέντρο 47 καταγγελίες, το 2011 μειώθηκαν στις 43, το 2012 αυξήθηκε ο αριθμός τους στις 92, ενώ πολύ περισσότερες έγιναν το 2013 και συγκεκριμένα 294, μειώθηκαν ελαφρώς το 2014 στις 254 αναφορές και το 2015 μόλις στις 250, ενώ το 2016 οι καταγγελίες άγγιξαν τις 429 κλήσεις.

Αριθμοί οι οποίοι σοκάρουν, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι, δυστυχώς, δύσκολα κάποιος προχωράει σε καταγγελία κάποιου τέτοιου περιστατικού!

Στοιχεία επικοινωνίας και ενημέρωσης με το Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου: Τwitter, Facebook

Αντιμετώπιση και Πρόληψη

Τι μπορεί να κάνει η οικογένεια:

Η κα Μανωλαράκη προτείνει μερικούς τρόπους με τους οποίους οι γονείς μπορούν να προλάβουν τέτοια περιστατικά. «Είναι πολύ σημαντικό ο γονιός να συζητάει με το παιδί για τα δικαιώματά του, το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται και πώς να συμπεριφέρεται σ’ ένα «νταή». Είναι σημαντικό να εξηγήσει στο παιδί ότι δεν είναι «ντροπή» κάποιος να σε παρενοχλεί, αυτό μπορεί να συμβεί σε όλους. Μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του, να είναι κοντά του συνέχεια, ώστε το παιδί να μπορεί να μιλήσει, να ξέρει το παιδί ότι ο γονιός μπορεί να το βοηθήσει. Μπορεί να του δείξει πώς να υπερασπίζεται τον εαυτό του, να το προτρέψει να φύγει ή να αμυνθεί με κάποιον τρόπο, όχι, όμως, με την άσκηση βίας. Μπορεί να μιλήσει σε έναν δάσκαλο, να πάει σε φίλους που θεωρεί ότι μπορούν να το προστατεύσουν».

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι ειδικοί:

Η κα Μανωλαράκη, προσθέτει πόσο σημαντική είναι και η επίσκεψη σ’ έναν ψυχολόγο όταν ο γονιός δεν ξέρει πώς να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο περιστατικό. «Κανείς δεν ξέρει πώς να αντιμετωπίσει αυτήν την κατάσταση εύκολα αν δεν έχει διαβάσει κάποια πράγματα. Είναι σημαντικό να παίρνουν συμβουλές από ειδικούς οι γονείς και βοηθάει και το παιδί αλλά και τους ίδιους.

Όσον αφορά την αντιμετώπιση του προβλήματος όταν συμβεί η κα Μανωλαράκη υποστηρίζει: «Έχει να κάνει και με το πώς θα αντιδράσει το παιδί. Αν είναι ένα παιδί με αυτοπεποίθηση, το οποίο μπόρεσε να αντισταθεί, να αμυνθεί και να προστατεύσει τον εαυτό του, τότε ο γονιός μπορεί απλά να εντείνει αυτήν την προσπάθεια. Αν, όμως, είναι ένα παιδί, το οποίο είναι ευαίσθητο, απομακρύνθηκε και είχε πολλές αρνητικές επιπτώσεις αυτή η «κακοποίηση» πάνω του, πρέπει να προσπαθήσουν να ενισχύσουν την ψυχολογία του».

Πώς μπορεί να βοηθήσει το σχολείο:

Πέρα από την οικογένεια και οι καθηγητές μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση. «Είναι σημαντικό οι καθηγητές να «παρατηρούν». Στην τάξη, που είναι ο μικρόκοσμος μιας κοινωνίας, ένας καθηγητής μπορεί να διαχωρίσει ποιο παιδί είναι πιο ευάλωτο, ποιο παιδί έχει επήρεια στο να γίνει πιο κακοποιητικό. Από κει και πέρα οφείλει να ενημερώσει γονείς και να συζητήσει με τα παιδιά για το πρόβλημα».

Μιλώντας για την πρόληψη και ο κ. Σπυρόπουλος αναφέρει: «Προλαμβάνοντας το «bullying», ενισχύοντας τις κοινωνικές σχέσεις, μπορούμε να προλάβουμε μετέπειτα την εγκληματικότητα και να μειώσουμε τις εισροές στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης».

Ποινικό Πλαίσιο για το «bullying»

Ο κ. Σπυρόπουλος μίλησε και για το ποινικό πλαίσιο του «bullying». Όπως είπε το «bullying» είναι μια ομπρέλα συμπεριφορών. Περιλαμβάνει, δηλαδή παράνομες πράξεις, αλλά και απλώς παρετείνουσες συμπεριφορές. Τέτοιες πράξεις, που μπορούν να χαρακτηριστούν «bullying» δεν αφορούν το ποινικό δίκαιο. Υπάρχουν, όμως, πράξεις που τιμωρούνται με βάση το νόμο, όπως η εξίβρυση με βάση το νόμο 361 του ποινικού κώδικα, η συκοφαντική δυσφήμιση με τον νόμο 363, τα προσωπικά δεδομένα, η λήψη φωτογραφίας και δημιουργία αρχείου χωρίς την συγκατάθεση με βάση το άρθρο 22 του νόμου για την προστασία των προσωπικών δεδομένων του 1997.

Μετά το περιστατικό με τον Βαγγέλη Γιακουμάκη, έγινε εσπευσμένα μια νομοθετική τροποποίηση του άρθρου 312 του ποινικού κώδικα, που αφορούσε τη σωματική βλάβη ανηλίκου, και επειδή ο νομοθέτης βρήκε δυο στοιχεία, τα οποία ταίριαζαν στην έννοια του «bullying», προσάρμοσε τη διάταξη της συνεχούς σκληρής συμπεριφοράς, με σκοπό να τιμωρείται το «bullying».

Επομένως, δεν υπάρχει νόμος που να αφορά αποκλειστικά το bullying και το cyberbullying στον ποινικό κώδικα.

Photos: tumblr, eyeshadowcouture.blogspot.com, www.motherhoodthetruth.com, www.dailymotion.com, Campaniasuweb, KidsHealth

The post Από τον τραμπουκισμό στον διαδικτυακό εκφοβισμό appeared first on iPop.