Μπορεί η ιστορία να είναι αντικειμενική;

Συχνά, οι ιστορικοί καλούνται να απαντήσουν στο ερώτημα του κατά πόσο η Ιστορία μπορεί να είναι αντικειμενική ή όχι. Ωστόσο, έχοντας κανείς ακόμα και την ελάχιστη αντίληψη της ιστορικής μεθοδολογίας, γνωρίζει πολύ καλά ότι ο όρος «αντικειμενική ιστορία» ή «αντικειμενική αλήθεια» δεν υφίσταται. Δεν υφίσταται, διότι ο κάθε άνθρωπος-ιστορικός έχει ένα μοναδικό τρόπο και κώδικα να αντιλαμβάνεται τα πράγματα. Η προσωπική

του αντίληψη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα βιώματα, τα  διαβάσματα, τα ακούσματα και τις εμπειρίες του.

Ακόμα και στην περίπτωση που ο ιστορικός αποστασιοποιηθεί πλήρως από τις πηγές και αφαιρέσει κάθε ίχνος συναισθηματισμού και μνήμης, το συμπέρασμα της έρευνάς του, σε μεγάλο βαθμό, θα είναι προσωπικό. Άρα, η «αλήθεια» κάθε ιστορικής έρευνας βρίσκεται πάντοτε σε συνάρτηση με την οπτική γωνία που διαλέγει ο εκάστοτε ερευνητής. Συνεπώς, η Ιστορία δεν μπορεί παρά να είναι υποκειμενική.

Εφόσον, λοιπόν, δεχτούμε ότι δεν υπάρχει «αντικειμενική ιστορία», τότε ποια είναι η αποστολή του ιστορικού; Κατά τη γνώμη μου, να φωτίσει μέσα από μια πολυδιάστατη και αποστασιοποιημένη έρευνα ένα ιστορικό γεγονός από όσες περισσότερες οπτικές γωνίες μπορεί, συνυπολογίζοντας ταυτόχρονα τους παράγοντες και τις συνθήκες της εκάστοτε εποχής. Την απόλυτη διαφάνεια δεν θα τη βρει ποτέ όσο και να ελπίζει. Άλλωστε, είναι γεγονός πως πάντοτε η αλήθεια είναι μεγαλύτερη από την απόδειξή της.

Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα οι όροι «απόλυτη αλήθεια» και «αντικειμενική ιστορία» χρησιμοποιούνται άκριτα και επικίνδυνα από μερικούς που έχουν ως στόχο να επιβάλουν την άποψή τους, μέσω γενικευμένων μανιχαϊστικών σχημάτων (π.χ. «καλός» ή «κακός», «σωστός» ή «λανθασμένος»). Μάλιστα, η πρακτική αυτή συχνά οδηγεί στη δαιμονοποίηση του αντιπάλου και παραγκωνίζει τη διαφορετική άποψη.  Παρ’όλ’αυτά, πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους μας ότι στην Ιστορία, δεν υπάρχει «καλός» ή «κακός», «σωστός» ή «λανθασμένος». Ο στόχος της Ιστορίας δεν είναι ούτε να αποδείξει το «σωστό», ούτε να οδηγήσει μια χώρα από το απόλυτο σκοτάδι στην απόλυτη διαφάνεια. Αντίθετα, υπάρχει η προσωπική άποψη κάθε ερευνητή, το συμπέρασμά του και τα επιχειρήματα τεκμηρίωσής της. Η αποστολή της  δεν είναι να διχάσει τους ανθρώπους αλλά να τους ενώσει, και να τους κάνει να καταλάβουν το παρελθόν τους, να παραδειγματιστούν από αυτό, να βελτιωθούν ως προσωπικότητες και  κατ’ επέκταση να προσανατολιστούν με ελπίδα στο αύριο.

*Ο Βαλεντίνος Βαλανός είναι ιστορικός, μεταπτυχιακός φοιτητής στο Τμήμα Ιστορίας των Διεθνών Σχέσεων (Department of International History) του London School of Economics and Political Science.

Follow on Twitter: @vvalentinos

@vvalentinos