Συναισθηματική απεργία, του Παύλου Φουρνογεράκη

Συναισθηματική απεργία

Είναι γεγονός ότι η ανθρώπινη πραγματικότητα είναι κατά κύριο λόγο συναισθηματική. Όλη η ζωή μας καθορίζεται από τις συγκινήσεις μας, χτίζεται και γκρεμίζεται με βάση τα συναισθήματά μας, τις χαρές και τις λύπες μας , τους φόβους, το θυμό και τα πάθη μας. Οι σκέψεις και οι λογικοί συλλογισμοί είναι και αυτοί συναισθηματικής φύσης. Τα συναισθήματα παρακινούν τις πράξεις μας και ανάλογα με το εγχείρημά μας ανταμειβόμαστε

Αυτό που ωθεί, για παράδειγμα, έναν ερευνητή, έναν θετικό επιστήμονα είναι μια συναισθηματική επήρεια, ένα συναίσθημα δηλαδή ή μια συγκίνηση όπως η περιέργεια, η χαρά του αινίγματος, η υπερηφάνεια της ανακάλυψης. Η συναισθηματική επήρεια εξάλλου ωθεί έναν γιατρό στην ανθρωπιστική δράση, η συμπόνια ίσως και η φιλοδοξία και το χρήμα. Αλλά και ο επιχειρηματίας που «επενδύει» στο χρηματιστήριο και ο δικαστής που προσπαθεί να είναι δίκαιος, όπως και ο πολιτικός και ο συνδικαλιστής που φιλοδοξεί να ηγείται των κοινωνικών ομάδων και να βελτιώνει τους όρους διαβίωσης, όλοι μας αντλούμε ενέργεια από τη συναισθηματική επήρεια. Θα προτιμούσαμε ίσως να ακούμε μόνο τη λογική, να αποδεσμευτούμε από τα συναισθήματά μας. Πρόσφατες νευρολογικές έρευνες όμως έδειξαν ότι είναι ανέφικτο, η νόηση δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς το συναίσθημα.

Είμαστε όντα με επιθυμίες. Κατά τον Σπινόζα «Η επιθυμία δεν είναι τίποτε άλλο από την ουσία του ανθρώπου, από τη φύση της οποίας καθίστανται αναγκαία όσα εξυπηρετούν τη ζωή του» Βεβαίως η ταυτότητά μας εξαρτάται από επαφές, σχέσεις, συμβάσεις, πολλές φορές απρόβλεπτες… και επομένως για να γίνει κανείς ο εαυτός του προϋποθέτει προσπάθεια, αναζήτηση, άρα επιθυμία. Επιθυμούμε επειδή ορισμένα πράγματα μας δίνουν χαρά και αυξάνουν τη δύναμη ή την ικανότητά μας να αυτοπραγματωθούμε. Όταν οι κοινωνικοπολιτικοί όροι της διαβίωσής μας δεν μας το επιτρέπουν, τότε αγωνιζόμαστε να τους αλλάξουμε και να ικανοποιήσουμε τις επιθυμίες μας. Στο πλαίσιο αυτό διαμαρτυρόμαστε, διαδηλώνουμε, απεργούμε, συγκρουόμαστε με το νοσηρό κατεστημένο. Οι επιθυμίες μας είναι η δύναμη που μας κρατά στη ζωή και πραγματώνουμε την ουσία μας, αντίθετα η έλλειψη σημαίνει ελάττωση της δύναμης. Η έλλειψη μάς αποδυναμώνει και αποδυναμώνει και τις επιθυμίες μας, τις καθιστά εύθραυστες κι ευτελείς.

Οι απεργιακές κινητοποιήσεις, αποτέλεσμα συναισθηματικής επήρειας, είναι ένας σημαντικός δείκτης των κοινωνικών επιθυμιών και της δύναμης ή της αδυναμίας, τελικά, που αυτές οι κοινωνίες κρύβουν. Η μακροχρόνια κοινωνική απάθεια, τη σκληρή εποχή της κρίσης του καπιταλισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, δείχνει ότι η έλλειψη (εργασίας, βιοτικών αγαθών, κοινωνικών υπηρεσιών) έχει καταστήσει αδύναμες και χωρίς επιθυμίες μεγάλες μάζες πολιτών. Στην καλύτερη περίπτωση οι αγωνιστικές κινητοποιήσεις εξαντλούνται στη διεκδίκηση δευτερευόντων, πρόσκαιρων αιτημάτων χωρίς ανατροπές.

Ο καπιταλισμός και ο μηχανισμός της διαφήμισης δημιουργούν καταναλωτικές επιθυμίες και ανάγκες που βλάπτουν και εγκυμονούν ιδιαίτερους κινδύνους της συνέχισης της ζωής στον πλανήτη, με την εξαθλίωση των φτωχών και των αδύναμων , την εξάντληση των φυσικών πόρων και την εξαφάνιση πολλών εμβίων όντων. Απεργούμε λοιπόν ωθούμενοι από τέτοιες επιθυμίες, τις περισσότερες φορές με κλαδικά αιτήματα και χωρίς ευρύτερες κοινωνικές συμμαχίες, χωρίς όραμα σοσιαλιστικής αλλαγής, γιατί σκεφτόμαστε ατομικιστικά, φοβούμενοι μήπως χάσουμε τις ευκαιρίες καταναλωτισμού μας. Απεργούμε επειδή αναγκαζόμαστε από τους συναδέλφους μας, από την κοινωνία, από τους συναισθηματικούς δεσμούς με άτομα και κόμματα, χωρίς ουσιαστική προοπτική, χωρίς να προετοιμαζόμαστε εμείς οι ίδιοι για την αλλαγή προς κάτι το διαφορετικό που πιστεύουμε ότι μπορεί να βελτιώσει το σύνολο της κοινωνίας.

Ο αδυσώπητος αστικός ατομισμός που κυριαρχεί ακόμα και την περίοδο των απεργιών απαιτεί άλλες «επιθυμίες» μέσα από την υπέρβαση του εγωισμού και την πληρότητα της ζωής στο πλαίσιο της συλλογικότητας. Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, η βιολογική καλλιέργεια, ο λιτός βίος, η ψυχολογική και υλική προσφορά στον άλλον, μπορούν να διδαχθούν, να χαροποιήσουν και να αποτελέσουν τις νέες επιθυμίες, τα δομικά χαρακτηριστικά ενός νέου πολιτικού και κοινωνικο-οικονομικού συστήματος. Σήμερα που η πείνα απλώνεται σε ολόκληρη την Ελλάδα, στις πόλεις και τα χωριά, το κίνημα αλληλεγγύης προς τα θύματα της κρίσης είναι εκδήλωση ανθρωπισμού σύμφωνη με τις παραδόσεις της Αριστεράς. Στον καπιταλισμό, αντίθετα, όπως γράφει ο Μαρξ, όλα μετριούνται με το γυμνό συμφέρον, με την αναίσθητη «πληρωμή τοις μετρητοίς».

Ο καπιταλισμός που επιβιώνει μέσα από τη βία και την προπαγάνδα για περίπου διακόσια χρόνια, αλλοτρίωσε στην πορεία όλες τις προσπάθειες σοσιαλιστικού μετασχηματισμού και δημιούργησε συναισθηματικούς δεσμούς από τη συνήθεια και το φόβο απώλειας της ιδιοκτησίας, ενώ παράλληλα κλέβει και συσσωρεύει πολυετείς μόχθους και αποκτήματα, τα δωρίζει στους ελάχιστους σε αριθμό και αξία.

Πόσο άραγε μπορεί ο σημερινός αγωνιζόμενος, ο απεργός να απελευθερωθεί από τις ψυχολογικές δεσμεύσεις και νοοτροπίες και θέλει πραγματικά το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό και δεν προσδοκά το ξεπέρασμα της οικονομικής κρίσης μέσα από τα κανάλια του κεφαλαιοκρατικού συστήματος;

Μπορεί η προσπάθεια της αλλαγής να επιτευχθεί σε ένα μόνο κράτος και μάλιστα τόσο μικρό και αδύναμο, όπως η υποδουλωμένη οικονομικά και στρατιωτικά Ελλάδα και να τα βάλει με τον τρομερό γίγαντα που βρυχάται σε παγκόσμιο επίπεδο και μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ; Όπως τα κεφάλαια κινούνται χωρίς όρια και με μεγάλη ευκολία στην εποχή της παγκοσμιοπόίησης έτσι θα πρέπει να γίνονται και οι προσπάθειες συνεννόησης για κοινούς αγώνες, τουλάχιστον με τους λαούς του ευρωπαϊκού νότου. Σε διαφορετική περίπτωση τα ποσοστά και η διάρκεια των απεργιών και των αγώνων θα αυξομειώνονται προκειμένου απλά να εκτονώνεται η οργή όσων έχουν ακόμη τη δύναμη να επιθυμούν.

«Δει δη χρημάτων» αλλά και παιδαγωγών της παγκόσμιας κοινωνίας που μαζί με εμπνευσμένους ηγέτες εξω-συστημικούς θα διεγείρουν επιθυμίες και συναισθήματα για ολοκληρωτική ρήξη και επανενθρόνιση των ανθρωπιστικών και οικολογικών αξιών. Στο χώρο των εκπαιδευτικών, αν ψάξει κανείς με το κατάλληλο φανάρι, θα βρει αρκετούς αφανείς και ρομαντικούς σκαπανείς που ιδρώνουν καθημερινά στο αφόρητο τροπικό κλίμα της σήψης για τους κήπους με τις ορχιδέες.

Βιβλιογραφία: 1.Ο Σπινόζα και η τέχνη της ευτυχίας του Balthasar Thomass, εκδ. Μελάνι, 2.Ανθρώπινη φύση Για έναν κομμουνισμό του πεπερασμένου του Ε.Μπιτσάκη, εκδ. Τόπος

Παύλος Φουρνογεράκης

Ζάκυνθος 17-9-2013

View the discussion thread.