Mισό αιώνα στους δρόμους της προσφυγιάς ψάχνοντας ελπίδα

Tweet Κατηγορία: Κοινωνία

  Θεόδωρος Παπαηλίας   Οι μετακινήσεις πληθυσμών αποτέλεσαν, ανέκαθεν, σημαντικό σημείο αντιπαράθεσης κατά τη διαμόρφωση της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Αντίστοιχες συγκρούσεις εμφανίζονται και στην οικονομική θεωρία. Έτσι, κατά τους μεν η μετανάστευση συνιστά έναν εξισορροπητικό μηχανισμό, ενώ κατ’ άλλους το αντίθετο.   Η καινοτομία του παρόντος σύντομου δοκιμίου εντοπίζεται στην καταγραφή των οικονομικών, κυρίως, συνεπειών που παρουσίασε στην Ελλάδα

και συγκεκριμένα στο θέμα της υπεξαίρεσης του ανθρωπίνου κεφαλαίου, αντικειμένου που δεν απαντάται συστηματικά στη βιβλιογραφία.   1. Η περίοδος 1951-1971   Η μετανάστευση αποτελεί ένα γνώριμο φαινόμενο στην Ελλάδα. Στην περίοδο 1890-1910 (σε έναν πληθυσμό 2,7 εκατομμυρίων το 1907) μετακινήθηκαν, κυρίως προς τις ΗΠΑ, 300 χιλιάδες. Ο πόλεμος και η παγκόσμια κρίση (1929-33) περιόρισαν το φαινόμενο. Μεταπολεμικά, αρχικά λόγω πολιτικών λόγων (εμφύλιος) και εν συνεχεία ένεκα της οικονομικής ανάπτυξης (διπλή αναπτυξιακή σύνθλιψη του αγροτικού τομέα) μεγάλες μάζες αγροτών και ακολούθως αστικού πληθυσμού, λόγω της διατήρησης του εργατικού μισθού σε χαμηλά επίπεδα, εγκατέλειψαν την Ελλάδα. Στο διάστημα 1951-71 η καθαρή μετανάστευση άγγιξε τις 300 χιλιάδες από την ύπαιθρο και τις 370 από τις πόλεις.1       Οι συνέπειες περιγράφονται συνήθως ως ολέθριες για τις χώρες εκροής. Στην περίπτωση της Ελλάδας πλέον της απορρύθμισης της φυσικής αύξησης του πληθυσμού, αφού το 80% των μεταναστών ήταν ηλικίας 15-44 ετών, οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις ήταν εξίσου σημαντικές. Περαιτέρω η παλιννόστηση, κυρίως των δεκαετιών 1980 και 1990, αφορούσε ηλικιωμένα άτομα με αναπόφευκτες επιδράσεις στο σύστημα υγείας και ασφάλισης. Υπήρξε όμως βαθύτερη συνέπεια στις εξελίξεις. Τα άτομα που μεταναστεύουν έχουν επιβαρύνει τη χώρα τους με ποικίλες δαπάνες (εκπαίδευσης, υγείας κ.λπ.). Το κόστος διάπλασης ενός ατόμου σχετίζεται προφανώς με το επίπεδο ανάπτυξης του κάθε κράτους, τη δομή του κ.ο.κ. Στον πίνακα 1 παρουσιάζεται σε ορισμένα έτη, χάριν συντομίας, η αξία της εκροής της εργατικής δύναμης από την Ελλάδα στην αλλοδαπή.   Το 1951 στον αστικό τομέα το κόστος ανερχόταν στις 5,1 χιλ. δολ. ΗΠΑ (στήλη 3), ενώ στον αγροτικό στις 4,6 χιλιάδες (στήλη 5). Λαμβάνοντας υπ’ όψιν το πλήθος των μεταναστών τεκμαίρεται ότι το έτος αυτό οι εκροές ανήλθαν σε 99 εκατ. δολ. 2 Το 1971 το συνολικό κόστος ήταν 402 εκατ. δολ.   Συνάγεται δηλαδή ότι η Ελλάς επιδότησε την ανάπτυξη, κατά κύριο λόγο, της Δυτικής Γερμανίας με το δυσκολότερο δημιουργούμενο αγαθό: την εργατική δύναμη. (Αντίστοιχα φυσικά ίσχυσαν για όλες τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου). Μεγάλο μέρος του γερμανικού θαύματος οφείλεται ακριβώς σε αυτό, δηλαδή στην υπεξαίρεση της εργατικής δύναμης.   Η μεγάλη κάθοδος προς την Ελλάδα

 

2. Περίοδος 1991-2000

 

Ι. Ο πίνακας 2 φωτογραφίζει την αντίθετη πλευρά. Μετά την κατάρρευση του σοσιαλιστικού συστήματος, μεγάλα πλήθη από τις χώρες αυτ