Και δήμαρχος και οινοποιός

Ο επικεφαλής του Δήμου Θήρας μάς ξεναγεί στο ιστορικό οινοποιείο του θείου του, Γιώργου Βενετσάνου, το οποίο σύντομα θα λειτουργήσει ξανά.

H οικογένεια του Γιώργου Βενετσάνου ήταν από τις πιο ευκατάστατες της Σαντορίνης και είχε φύγει για το Κάιρο της Αιγύπτου την περίοδο του Μεσοπολέμου με μεγάλο κομπόδεμα - γυρίζοντας αρκετά χρόνια μετά με μεγαλύτερο, αφού εκεί είχαν αναπτύξει ιδιαίτερα επικερδείς επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ο ίδιος, αφού σπούδασε χημικός (όταν στο συγκεκριμένο

τμήμα φοιτούσαν μόλις 24 φοιτητές), επέστρεψε στο νησί και αγόρασε μεγάλες εκτάσεις γης, ανάμεσά τους και μία στο Μεγαλοχώρι, πάνω από τον όρμο του Αθηνιού. Το 1947 ήταν 34 ετών, στην πιο δημιουργική ηλικία του. Αποφάσισε, λοιπόν, να φτιάξει ένα οινοποιείο. Aλλωστε, για κάθε Σαντορινιό το να φτιάχνει κρασί είναι σχεδόν αυτονόητο. Είναι μέσα στην καθημερινότητα, στο DNA τους. Σε ρυζόχαρτο έκανε τα σχέδια του κτιρίου. Ο Τζώρτζης Σαλίβερος ή Μπατζάνης ανέλαβε να τα υλοποιήσει· δεν ήταν μηχανικός ούτε αρχιτέκτονας, ήταν όμως μάστορας περιωπής. Ενας Μπατζάνης είχε χτίσει και τον επιβλητικό ναό της Περίσσας το 1835.

Ολα αυτά μάς διηγείται ο δήμαρχος Θήρας, Αναστάσιος-Νικόλαος Ζώρζος, καθώς μας ανοίγει την πόρτα του ανενεργού σήμερα οινοποιείου για μια μικρή ξενάγηση. Ο Γιώργος Βενετσάνος ήταν θείος της μητέρας του. Μέχρι το 2004 που έφυγε από τη ζωή («Οπως ήθελε, δηλαδή... μιλώντας») παρέμενε δραστήριος, άοκνος και δημιουργικός. «Για εκείνον δεν υπήρχαν αδιέξοδα. Επινοούσε λύσεις για κάθε πρόβλημα. Ακόμα και σε ακατοίκητο νησί αν βρισκόταν, είμαι σίγουρος ότι θα έβρισκε τρόπο να επιβιώσει», λέει ο κ. Ζώρζος. «Και ήταν “οικολόγος”, με τον τρόπο του, πολύ πριν αναπτυχθεί η περιβαλλοντική συνείδηση στην Ελλάδα. Αξιοποιούσε τα πάντα, δεν πετούσε τίποτα. “Κανένα υλικό δεν είναι άχρηστο”, έλεγε. Αν ήμασταν όλοι έτσι, δεν θα υπήρχε πρόβλημα με το περιβάλλον στον κόσμο.»

Ας επιστρέψουμε, όμως, στο οινοποιείο. Οταν άρχισε να χτίζεται, στη Σαντορίνη δεν υπήρχε καν ηλεκτρικό ρεύμα. Ομως η επινοητικότητα του Βενετσάνου («Είχε μυαλό εφευρέτη», τονίζει ο δήμαρχος Θήρας) και η εμπειρία του Σαλίβερου ξεπερνούσαν τα εμπόδια. Λόγω του πολύ επικλινούς εδάφους, η ανέγερση έγινε... αντιστρόφως: πρώτα φτιάχτηκε η οροφή, τελευταία μπήκαν τα θεμέλια. Οι εργάτες έσκαβαν και έχτιζαν κι έτσι κατέβηκαν σε βάθος 9,50 μέτρων.

Το 1949 το οινοποιείο -υπερσύγχρονο για την εποχή του- λειτούργησε για πρώτη φορά. Την ίδια χρονιά ο «κυρ Βενετσάνος», όπως με αγάπη και σεβασμό τον αναφέρουν ακόμα οι συντοπίτες του, αγόρασε και την πλαγιά πίσω από το οινοποιείο, έναντι 800 δραχμών. Και το κρασί άρχισε να ρέει άφθονο! Την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου ξεκινούσε ο τρυγητός (η περίφημη βεντέμα) που διαρκούσε περίπου 6 εβδομάδες. Τα σταφύλια οι παραγωγοί τα κουβαλούσαν με τα γαϊδουράκια στο οινοποιείο. Στην σταφυλοδόχο που βρισκόταν στην αριστερή πλευρά έριχναν τα ερυθρά, κυρίως από Μανδηλαριά,και στην δεξιά, τα τρία φημισμένα λευκά του νησιού (το Ασύρτικο, το Αηδάνι και το Αθήρι). Η βαρύτητα «έσπρωχνε» την πρώτη ύλη στα χαμηλότερα επίπεδα, για την επεξεργασία τους. Μετά την αποβοστρύχωση, ο μούστος έμπαινε σε δεξαμενές μέσα στο έδαφος και ζυμωνόταν σε σταθερή, χαμηλή θερμοκρασία, ενώ μετά τρεις μήνες το κρασί, και πάλι με τη βοήθεια της βαρύτητας, κατέβαινε με σωλήνα στο λιμάνι του Αθηνιού και φορτωνόταν στα πλοία. Από εκεί ξεκινούσε το ταξίδι του για τις αγορές της Ελλάδας και όχι μόνο. Το 1967 ο Γιώργος Βενετσάνος -πάντα μπροστά από την εποχή του- άρχισε να εμφιαλώνει λευκό, ροζέ και κόκκινο κρασί.

Το εμβληματικό για τη Σαντορίνη κτίριο έχει πλέον περιέλθει στην ιδιοκτησία του κ. Ζώρζου, ο οποίος σκοπεύει πολύ σύντομα να συνδυάσει την ιδιότητα του δημάρχου με εκείνη του οινοποιού! «Επιθυμία μου είναι να λειτουργήσει και πάλι ως χώρος που και θα παράγει οίνους και θα τους αναδεικνύει. Οπως γινόταν πάντα. Δεν θα ήθελα να αλλοιωθεί καθόλου ο χαρακτήρας του. Αν όχι το καλοκαίρι του 2014, σίγουρα εκείνο του 2015 θα ανοίξει και πάλι», τονίζει.

Υπάρχει, όμως, μία ακόμα έκπληξη. Λίγο πριν από το θάνατό του, ο Γιώργος Βενετσάνος παρέδωσε σε έναν άλλο ανιψιό του τα χειρόγραφα ενός βιβλίου, στο οποίο είχε καταγράψει το «απόσταγμα» των εμπειριών του από την πολυετή ενασχόλησή του με την παραγωγή Vinsanto. Ωραία συγκυρία θα είναι να το έχουμε στα χέρια μας όταν ο μούστος θα γεμίσει και πάλι τις δεξαμενές του οινοποιείου. Ισως, ο πρωτοπόρος ιδρυτής του, από «κάπου» να βλέπει και να χαμογελά...