Τα στοιχεία ευημερούν, οι άνθρωποι δυστυχούν…

Των Αριστείδη Αποστόλου, Στράτου Ιωακείμ

Η αναβάθμιση της Ελλάδας από τον αμερικανικό οίκο αξιολόγησης επέφερε χαμόγελα στα χείλη της κυβέρνησης και του υπουργείου Οικονομικών. Η είδηση συνέπεσε με την ανακοίνωση τής χορήγησης τής δόσης των 4,2 δισ. ευρώ, από πλευράς των εταίρων μας. Σε αυτό το κλίμα, οι κυβερνώντες έσπευσαν να εκφράσουν την ικανοποίησή τους και την αισιοδοξία τους για την ελληνική οικονομία, με τον υπουργό Οικονομικών, Γιάννη Στουρνάρα,

να δηλώνει πως «ο χρόνος μετρά αντίστροφα προκειμένου να βγει η χώρα από την κρίση». Μάλιστα, ο κ. Στουρνάρας διαβεβαίωσε πως «πλέον οι εταίροι μας παραδέχονται εγγράφως πως η Ελλάδα σημειώνει πρόοδο, πως οι ελληνικές αρχές δείχνουν ισχυρή θέληση να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους και πως η Ελλάδα ανακτά με ταχύτητα τη χαμένη ανταγωνιστικότητα».

Ωστόσο η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η όποια αισιοδοξία δεν μετακυλύεται στην πραγματική οικονομία, με αποτέλεσμα οι Έλληνες πολίτες να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητά τους. Η χώρα βρίσκεται ήδη στον έκτο χρόνο ύφεσης, η οποία έχει συρρικνώσει την οικονομία κατά περίπου 25%. Φέτος, το χρέος αναμένεται να κλείσει στο 175% του ΑΕΠ, με το έλλειμμα να οδεύει προς το πολύ υψηλό 15%. Η ανεργία συνεχίζει να καλπάζει, με δύο στους τρεις νέους να βρίσκονται χωρίς δουλειά. Επιπλέον, τα ακίνητα έχουν χάσει το 1/3 της αξίας τους, ενώ τα «κόκκινα» δάνεια αγγίζουν πλέον το 25% από το 8% που ήταν προ κρίσης. Η πολιτική λιτότητας και φορολογίας είναι ατέρμονη, με την Κομισιόν να σχεδιάζει την επιβολή νέων μέτρων για τη διετία 2015-2016.

Όλα αυτά συνθέτουν την εικόνα μίας Ελλάδας με πολίτες που δυστυχούν, τη στιγμή που το υπουργείο Οικονομικών κάνει λόγο για οικονομική πρόοδο και έξοδο από την κρίση.

Η αναβάθμιση Ελλάδας-τραπεζών

Τα ευχάριστα νέα για την ελληνική οικονομία – σε επίπεδο αξιολόγησης από τους διεθνείς οίκους – ήρθαν από τον Fitch Ratings που προχώρησε σε αναβάθμιση της Ελλάδας. Πιο συγκεκριμένα, ο οίκος αναβάθμισε τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική αξιολόγηση της Ελλάδας σε ξένο και εγχώριο νόμισμα σε «B-» από «CCC» προηγουμένως, με σταθερό οutlook.

Αιτιολογώντας την απόφασή του, ο οίκος ανέφερε πως έχει μειωθεί ο κίνδυνος εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη, ενώ έχει εξισορροπηθεί η ελληνική οικονομία. Παράλληλα, σημείωσε πως έχει συντελεστεί πρόοδος προς την κατεύθυνση της εξάλειψης του δημοσιονομικού ελλείμματος και του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών.

Σε μία κίνηση που είναι απόρροια της αναβάθμισης της χώρας, ο Fitch αναβάθμισε της πιστοληπτικής ικανότητας των τεσσάρων ελληνικών συστημικών τραπεζών (Εθνικής Τράπεζας, Τράπεζας Πειραιώς, Alpha Bank και Eurobank) σε «B-» από «CCC». Ο Fitch αιτιολόγησε την απόφασή του, επικαλούμενος την ανακεφαλαιοποίησή τους αλλά και το πιο σταθερό μακροοικονομικό περιβάλλον στην Ελλάδα. Ωστόσο σημείωσε πως οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών θα παραμείνουν υπό πίεση το 2013, καθώς η κερδοφορία και η ποιότητα παγίων θα συνεχίσουν να επιδεινώνονται.

Παρά την αναβάθμιση, η Ελλάδα παραμένει σε αρκετά χαμηλό επίπεδο αξιολόγησης, με αποτέλεσμα να είναι ακόμα απαγορευτική η έξοδός της στις αγορές για δανεισμό. Σε κάθε περίπτωση, οι οίκοι αξιολόγησης παίζουν τα δικά τους παιχνίδια, με τις χώρες να μοιάζουν έρμαια στα χέρια τους. Διόλου τυχαίο το γεγονός πως έσβησαν την Ελλάδα από τις αγορές τα προηγούμενα χρόνια – αντιθέτως, συνέχισαν να βαθμολογούν θετικά μεγάλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς ακόμα και λίγο πριν αυτές βαρέσουν κανόνι, εκθέτοντας ανεπανόρθωτα τους αξιολογητές τους.

Μια δόση για να τα δώσει…

Κάτω από το βάρος των αυξημένων οφειλών της Ελλάδας, το Euro Working Croup ενέκρινε, στις 15 Μαΐου τη δόση των 4,2 δισ. ευρώ που αντιστοιχεί στη δανειακή βοήθεια προς την χώρα μας για το α' τρίμηνο του 2013, προκειμένου να αποπληρώσει η ελληνική κυβέρνηση τα «ακούρευτα» ελληνικά ομόλογα ύψους 5,6 δισ. ευρώ που κατέχει κυρίως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Όσον αφορά στα 3,3 δισ. ευρώ, που αποτελούν τη δόση (από την ευρωζώνη) για το β' τρίμηνο του τρέχοντος έτους, το ποσό αναμένεται να εκταμιευθεί τον Ιούνιο, εφόσον έχουν εκπληρωθεί τρεις προαπαιτούμενες δράσεις: απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, εφαρμογή της νομοθεσίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς και νομοσχέδιο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Ωστόσο κι αυτή η δόση αναμένεται να πάει προς αποπληρωμή των υποχρεώσεων της Ελλάδας, καθώς, έως και το τέλος Αυγούστου, το Δημόσιο θα πρέπει να αποπληρώσει επιπλέον λήξεις ομολόγων ύψους 4,9 δισ. ευρώ.

Εξάλλου, στις αρχές Ιουνίου αναμένεται να επανέλθουν στην Ελλάδα οι επικεφαλής της τρόικας για τη νέα αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας. Ενώ ο τρόπος κάλυψης του δημοσιονομικού κενού για την περίοδο 2015-2016 θα εξεταστεί από τους εκπροσώπους των δανειστών στις αρχές του Φθινοπώρου.

Αν τα νούμερα ευημερούν, τότε κάτι δεν πάει καλά…

Αρνητικά είναι τα νούμερα για το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας μας καθώς σημείωσε νέα συρρίκνωση 5,3% το πρώτο τρίμηνο του 2013, σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2012, με βάση τα διαθέσιμα μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2012, το ΑΕΠ είχε σημειώσει πτώση 5,7%.

Εν τω μεταξύ, όπως ανακοίνωσε η γαλλική στατιστική υπηρεσία Insee, το ΑΕΠ της Γαλλίας, συρρικνώθηκε κατά 0,2% το πρώτο τρίμηνο του 2013. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το ΑΕΠ στην Ευρωζώνη θα υποχωρήσει κατά 0,4% το 2013, έπειτα από πτώση 0,6% που είχε εμφανίσει το 2012.

Και ενώ οι λαοί της Ευρώπης «στενάζουν», στην ανάπτυξη επέστρεψε η γερμανική οικονομία το πρώτο τρίμηνο, έπειτα από τη συρρίκνωση που είχε παρουσιάσει στα τέλη του 2012. Σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία της χώρας, η γερμανική οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό 0,1%, χαμηλότερο απ’ ό,τι ανέμεναν οι αναλυτές.

Φτώχεια καταραμένη

Κατακόρυφη πτώση στα είδη ένδυσης και υπόδησης (κυρίως επωνύμων ετικετών), καταγράφει η Hellastat σε πρόσφατη μελέτη της, στην οποία εξετάζεται ο εγχώριος κλάδος του λιανικού εμπορίου ειδών ένδυσης και υπόδησης.

Σύμφωνα με το δείκτη όγκου της ΕΛΣΤΑΤ, το 2011 ο τομέας ένδυσης-υπόδησης κατέγραψε πτώση 18,8% - η μεγαλύτερη απώλεια συγκριτικά με τους υπόλοιπους κλάδους του λιανικού εμπορίου - ενώ τους πρώτους 8 μήνες του 2012 η πτώση έγινε εντονότερη και διαμορφώθηκε σε 21,5% σε ετήσια βάση. Η σωρευτική μείωση σε σχέση με το 2005 ανέρχεται σε περίπου 30%.

Οι εταιρείες είναι αντιμέτωπες με τις έντονες ανταγωνιστικές πιέσεις που προκαλούν οι εισαγωγές ενδυμάτων χαμηλού κόστους από ασιατικές κυρίως χώρες (Κίνα, Ινδία, Πακιστάν κ.ά.), ενώ πολλά από αυτά τα προϊόντα εμπορεύονται παράνομα. Η αρνητική εικόνα του κλάδου συμπληρώνεται από το μεγάλο αριθμό καταστημάτων που έχουν διακόψει τη λειτουργία τους.

SOS για τις συντάξεις

Μπορεί οι διαβεβαιώσεις πως όλα πάνε καλά να «δίνουν και να παίρνουν» όμως η σκληρή πραγματικότητα από τα πλέον αρμόδια χείλη είναι αμείλικτη.

Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή κρούει το «κώδωνα» του κινδύνου για τις συντάξεις, εξαιτίας της δεινής κατάστασης που έχουν περιέλθει τα ασφαλιστικά ταμεία λόγω της μεγάλης ύφεσης, της ανεργίας και των ελαστικών μορφών εργασίας.

Όπως αναφέρει στην έκθεσή του: «Η ύφεση και η ανεργία, σε συνδυασμό με την επέκταση της ανασφάλιστης εργασίας και την αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών σε ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, κ.ά., αυξάνουν τα ελλείμματα των ασφαλιστικών ταμείων, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε νέες περικοπές συντάξεων και σε ανατροφοδότηση της ύφεσης».

«Η κατάσταση του ασφαλιστικού συστήματος είναι όντως ασταθής και οι τάσεις μπορούν να αναστραφούν μόνον αν αποδώσουν γρήγορα άλλα μέτρα και πρωτοβουλίες που στοχεύουν στην επανεκκίνηση της οικονομίας (ΕΣΠΑ, μεγάλα έργα κλπ)» προσθέτει.

Οι μειώσεις μισθών έγιναν εκ το ουκ άνευ

Μας έλεγαν οι κυβερνώντες πως οι μειώσεις των μισθών θα αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα. Όμως, στη διαπίστωση ότι «οι μειώσεις μισθών δεν ωφέλησαν την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας» καταλήγει η έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού.

Όπως επισημαίνει η «εσωτερική υποτίμηση» που έγινε με μειώσεις μισθών, κατάργηση συλλογικών συμβάσεων κ.λπ., δεν είχε ως αποτέλεσμα μειώσεις στις τιμές των προϊόντων ή αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων.

«Η έμφαση που δόθηκε στην μείωση του κόστους εργασίας και τις θεσμικές μεταβλητές ήταν υπερβολική και, πιθανόν, αντιπαραγωγική».

Το κράτος δεν πληρώνει

Τα έξοδα της γενικής κυβέρνησης είναι μειωμένα, κυρίως επειδή το κράτος συνεχίζει να πληρώνει με το… σταγονόμετρο. Χαρακτηριστικές είναι δύο περιπτώσεις. Η πρώτη αφορά τον περιορισμό των κοινωνικών δαπανών (ασφάλιση, περίθαλψη, κοινωνική προστασία) κατά 24% σε ετήσια βάση: οι δαπάνες αφορούν κυρίως επιχορηγήσεις ασφαλιστικών ταμείων, δημιουργώντας εύλογα ερωτήματα για την απόφαση του δραστικού περιορισμού τους. Η δεύτερη περίπτωση αφορά στη μείωση του προγράμματος δημόσιων επενδύσεων: μία συνήθης κυβερνητική τακτική που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την παροχή ρευστότητας στην αγορά.

Η κακή πορεία της οικονομίας αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στην τελευταία έκθεση της Eurobank Research, όπου τονιζόταν πως η κυβέρνηση πρέπει να βρει άμεσα λύσεις στα ζητήματα της ρευστότητας στην αγορά, της αύξησης των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου και της υστέρησης των εσόδων στον Προϋπολογισμό.

Ειδικότερα, καθυστερεί σημαντικά η εξόφληση των ληξιπρόθεσμων οφειλών αλλά και η απορρόφηση των κονδυλίων που προβλέπονται από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία (ύψους 3,9 δισ. ευρώ για το 2013). Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως οι εξοφλήσεις ληξιπρόθεσμων ανέρχονταν σε μόλις 2,2 δισ. ευρώ ως το τέλος Απριλίου, τη στιγμή που η πρόβλεψη ήταν για πληρωμές 3,5 δισ. μέχρι το τέλος Μαρτίου.

«Μούσκεμα» με το ΦΠΑ εστίασης

Παραδοχή αποτυχίας από τον αναπληρωτή Υπουργό Οικονομικών, Χρήστο Σταϊκούρα, που υποστήριξε πως το μέτρο της αύξησης του ΦΠΑ (από την κυβέρνηση Παπαδήμου) στην εστίαση δεν απέδωσε τα αναμενόμενα έσοδα. Η παραδοχή έγινε κατά τη συζήτηση της έκθεσης του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής για το α' τρίμηνο του 2013.

Ο κ. Σταϊκούρας τόνισε πως, ενώ αρχικά οι εκτιμήσεις ανέφεραν έσοδα ύψους 1 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση τελικά τα έσοδα έφτασαν τα 136 εκατομμύρια ευρώ ενώ πολλές επιχειρήσεις οδηγήθηκαν στο λουκέτο.

Σε ότι έχει να κάνει με τον ειδικό φόρο στο πετρέλαιο, ο αναπληρωτής Υπουργός, σημείωσε πως ότι το εξάμηνο Οκτώβριος 2012 - Μάρτιος 2013 η ποσότητα κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης μειώθηκε, ωστόσο τα έσοδα αυξήθηκαν κατά 75%. Στο πετρέλαιο κίνησης αντίθετα, τα έσοδα μειώθηκαν κατά 17.4% και από το ΦΠΑ κατά 63%.

Σημαντική η υστέρηση εσόδων

Ακόμα χειρότερη είναι η πορεία των εσόδων για το πρώτο τρίμηνο του 2013, η οποία παρουσιάζει μία σημαντική υστέρηση, με αιχμή του δόρατος τη μείωση των εισπραχθέντων έμμεσων φόρων (π.χ. μείωση εσόδων από ΦΠΑ κατά 15,3% σε ετήσια βάση). Αν και μέχρι σήμερα έχει αποφευχθεί η λήψη νέων μέτρων, κάτι τέτοιο δεν πρέπει να αποκλειστεί στο μέλλον και ειδικότερα στην επόμενη αναθεώρηση που θα γίνει στα μέσα Ιουνίου. Όπως σημειώνει η Eurobank, μία τέτοια εξέλιξη θα περιορίσει ακόμη περισσότερο τη ρευστότητα στην ελληνική οικονομία και θα δυσχεραίνει σημαντικά τις προσπάθειες εξόδου από την κρίση.

Στο ίδιο μήκος κύματος και η πορεία των αποκρατικοποιήσεων, από τις οποίες το υπουργείο αναμένει έσοδα 2,6 δισ. ευρώ για το τρέχον έτος. Και σε αυτήν την περίπτωση, οποιαδήποτε απόκλιση από τους στόχους που έχουν τεθεί, μπορεί να προκαλέσει την αυτόματη λήψη μέτρων, περιορίζοντας ακόμα περισσότερο τη ρευστότητα στην αγορά.

Βυθίζεται η πραγματική οικονομία

Η κακή κατάσταση που επικρατεί στην πραγματική οικονομία και η έλλειψη ρευστότητας που υπάρχει, αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στη «βουτιά» που σημείωσε η οικοδομική δραστηριότητα τον μήνα Φεβρουάριο. Πιο συγκεκριμένα, κατά 45,3% μειώθηκε η οικοδομική δραστηριότητα στη χώρα τον Φεβρουάριο του 2013, υπολογισμένη με βάση τις άδειες που εκδόθηκαν σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2012. Δυστυχώς, η βουτιά στις οικοδομές δεν είναι το μόνο παράδειγμα: ωστόσο είναι χαρακτηριστικό, καθώς από αυτές εξαρτώνται πλήθος επαγγελματιών.

Σε κάθε περίπτωση, η επιβολή νέων μέτρων δεν αποτελεί λύση, τη στιγμή που η φορολογική ικανότητα των πολιτών έχει εξαντληθεί. Μάλιστα, μία τέτοια κίνηση από πλευράς υπουργείου, θα μειώσει περαιτέρω τα εισοδήματα των πολιτών και μοιραία, την οικονομική δραστηριότητα.