Σχέδιο καταπολέμησης της ανεργίας

του Αριστείδη Αποστόλου ([email protected])

Η ανεργία στην Ελλάδα εκτοξεύθηκε μετά το ξέσπασμα της κρίσης, με τα πιο πρόσφατα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ να σπάνε, το ένα μετά το άλλο, όλα τα αρνητικά ρεκόρ. Μία πρόταση που παρουσιάστηκε πρόσφατα από το Ινστιτούτο Levy σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ, φανερώνει πως υπάρχουν επιλογές για την καταπολέμηση της υψηλής ανεργίας, όμως η απόφαση έγκειται στη στρατηγική

Τα στάσιμα νερά της αδιέξοδης πολιτικής που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και έχει ως αποτέλεσμα τη γιγάντωση του ποσοστού ανεργίας, τάραξε η πρόταση που έγινε από το Ινστιτούτο Levy σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ, η οποία προβλέπει την πρόσληψη χιλιάδων ανέργων. Η «πρόταση εγγυημένης απασχόλησης» προβλέπει την πρόσληψη από το κράτος, με 11μηνες συμβάσεις απασχόλησης ορισμένου χρόνου, 550.000 ατόμων από τους συνολικά 1,35 εκατ. ανέργους που υπάρχουν σήμερα. Όπως υποστηρίζουν οι συντάκτες της πρότασης, μία τέτοια ενέργεια θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 7% το 2014.

Αυτό που δεν χωράει πλέον καμία αμφισβήτηση είναι το γεγονός πως επιβάλλεται η εκπόνηση αλλά και εφαρμογή ανάλογων προτάσεων στη χώρα, η οποία έχει μπει σε έναν φαύλο κύκλο διαιώνισης λιτότητας και υψηλών ποσοστών ανεργίας, «γονατίζοντας» την ελληνική κοινωνία. Μόλις μία ημέρα αργότερα, η ΕΛΣΤΑΤ παρουσίασε τα πιο πρόσφατα στοιχεία για την ανεργία που αποδεικνύουν πως η κατάσταση οδεύει από το κακό στο χειρότερο. Όλα αυτά συμβαίνουν παρά τις κυβερνητικές εξαγγελίες για υιοθέτηση μέτρων δημιουργίας θέσεων εργασίας, που μέχρι στιγμής δεν έχουν επιφέρει κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση είναι πολιτική και όχι οικονομική, καθώς η κυβέρνηση προσανατολίζεται κυρίως στην τιθάσευση του ελλείμματος και του χρέους και όχι σε ενέργειες ανακούφισης μεγάλης μερίδας της κοινωνίας που πλήττονται από την κρίση.

Η ανεργία στην Ελλάδα

Η ανεργία στην Ελλάδα εκτοξεύθηκε μετά το ξέσπασμα της κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε σημαντικά έπειτα από την εφαρμογή των αλλεπάλληλων προγραμμάτων δημοσιονομικής λιτότητας, με αποτέλεσμα να φτάσει από το 11,2% που ήταν στις αρχές του 2010, στο 21,9%, στις αρχές του 2012. Έκτοτε, αυξάνεται σταδιακά και παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα τον Δεκέμβριο του 2013 να κλείσει στο 27,5%, με 1,35 εκατ. ανέργους και με υψηλό ποσοστό ανεργίας των νέων.

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ αναφέρουν πως κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2013 ο αριθμός των απασχολούμενων ανήλθε σε 3.589.657 άτομα και των ανέργων σε 1.363.137. Η απασχόληση «έπεσε» κατά 1,3% σε σχέση με το τρίτο τρίμηνο 2013 και κατά 2,5% σε σχέση με το τέταρτο τρίμηνο του 2012, ενώ οι άνεργοι αυξήθηκαν κατά 1,3% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 5,2% σε σχέση με το τέταρτο τρίμηνο του 2012. Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (31,7%) στο τέταρτο τρίμηνο 2013 ήταν σημαντικά υψηλότερο από των ανδρών (24,4%). Επίσης, το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας παρατηρείται στους νέους ηλικίας 15-24 ετών (57%), το οποίο στις νέες γυναίκες φθάνει στο 62,5%.

Το ποσοστό των «νέων ανέργων», δηλαδή των ανέργων που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στο παρελθόν, ανήλθε στο τέταρτο τρίμηνο 2013 στο 23,3% του συνόλου των ανέργων ενώ οι μακροχρόνια άνεργοι (αυτοί που αναζητούν από 12 μήνες και άνω εργασία, ανεξάρτητα αν είναι «νέοι» ή «παλαιοί» άνεργοι), αποτέλεσαν αντίστοιχα το 72%.

Συνεχείς εξαγγελίες

Με συνεχείς ανακοινώσεις και σχόλια από αξιωματούχους της πολιτικής ηγεσίας, η σημερινή κυβέρνηση έχει επιχειρήσει να πείσει τους πολίτες της χώρας πως το θέμα της αντιμετώπισης της ανεργίας αποτελεί βασική προτεραιότητα για αυτήν. Ακόμα και ο πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς, έχει αναφερθεί πολλάκις στο ζήτημα αυτό -με πιο πρόσφατη αναφορά τον φετινό Ιανουάριο, όταν υπογράμμισε πως «προτεραιότητα της κυβέρνησης για το 2014 αποτελεί η αντιμετώπιση της ανεργίας». Μάλιστα, ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε σε τρεις πυλώνες που θα αφορούν περισσότερα από 680.000 άτομα, ενώ ανακοίνωσε την ίδρυση του Εθνικού Συμβουλίου Απασχόλησης, που θα χαράσσει τη μεσοπρόθεσμη στρατηγική για την ανεργία, με στόχο την άμεση ανακούφιση της κοινωνίας.

Εξάλλου, ο κ. Σαμαράς χαρακτήρισε την ανεργία ως «ύπουλο εχθρό, που υπονομεύει την κοινωνική συνοχή» και αναφέρθηκε εκτενώς στις πολιτικές ενίσχυσης της απασχόλησης και στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας, επισημαίνοντας ότι το συνολικό κονδύλι γι αυτά τα προγράμματα θα ξεπεράσει το ενάμισι δισ. ευρώ και θα εκταμιευθεί εξ ολοκλήρου από κοινοτικά κονδύλια.

Ομοίως, ο αρμόδιος υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης έχει προβεί σε συγκεκριμένες εξαγγελίες, με το υπουργείο να παρουσιάζει τακτικά τις αισιόδοξες προβλέψεις του πληροφοριακού συστήματος «Εργάνη», στις οποίες συνήθως γίνεται λόγος για συγκράτηση της ανεργίας ή για θετικό ισοζύγιο προσλήψεων και απολύσεων. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του ίδιου του υπουργού, ο οποίος απέδωσε τις πιο πρόσφατες θετικές προβλέψεις της «Εργάνη» στις «οργανωμένες παρεμβάσεις, με την υλοποίηση ολοκληρωμένων ενεργητικών προγραμμάτων επανένταξης των ανέργων, και στον συνεπή και αυστηρό έλεγχο της νομιμότητας στην αγορά εργασίας». Ωστόσο, μέχρι στιγμής, τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δεν έχουν δικαιώσει τα αισιόδοξα σενάρια που εκπονεί η «Εργάνη».

Στο ίδιο μήκος κύματος και η έκθεση της Ομάδας Δράσης, με την απασχόληση να αποτελεί προτεραιότητα στα προγράμματα για το χρονικό διάστημα 2014-2020. Όπως επισημαίνεται στη σχετική έκθεση, θα δοθούν άμεσα 170 εκατομμύρια από το ταμείο «Εγγύηση για τη Νεολαία» και άλλα 170 εκατομμύρια από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο για κατάρτιση και απασχόληση, με αρμόδιο φορέα τον ΟΑΕΔ, και τεχνική βοήθεια από την Ομάδα Δράσης. Ωστόσο, αναγνωρίστηκε πως το θέμα της απασχόλησης, «θα παραμείνει κρίσιμο για μεγάλο χρονικό διάστημα», αν και αναμένεται με τα πρώτα σημάδια της ανάκαμψης, εντός του έτους, να σταματήσει η άνοδος της ανεργίας.

Προτεραιότητα η ανεργία;

Σε κάθε περίπτωση, η παραμονή του ποσοστού ανεργίας σε υψηλά επίπεδα, παρά τις κυβερνητικές εξαγγελίες, εγείρει ένα εύλογο ερώτημα: Αποτελεί, πράγματι, η ανεργία προτεραιότητα της κυβέρνησης; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα θα πρέπει να εξεταστεί γενικότερα η πολιτική της κυβέρνησης. Τα τελευταία χρόνια, ο πρωταρχικός στόχος είναι η μείωση του χρέους, ο οποίος επιδιώκεται με διάφορες μεθοδολογίες, τουλάχιστον ατυχείς μέχρι στιγμής. Για το επόμενο διάστημα, η κυβέρνηση αναμένεται να βασιστεί στην εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ, υλοποιώντας το σύνολο των μεταρρυθμίσεων που καταγράφονται στη σχετική έκθεση. Από τις βασικές αλλαγές που φέρεται πως θα υιοθετηθούν το προσεχές διάστημα, είναι ο περιορισμός των μονοπωλίων/συντεχνιών και η ενίσχυση του λιανεμπορίου.

Η κυβέρνηση, λοιπόν, με σημείο αναφοράς τον ΟΟΣΑ, φαίνεται πως θα δώσει βάρος στην ανάπτυξη μεγάλων εταιρειών, τύπου σούπερ μάρκετ, προκειμένου να επιτύχει σημαντικά για αυτήν οφέλη. Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνεται η μείωση των τιμών στα προϊόντα, καθώς οι μεγάλες εταιρείες με τη μαζική τους προσφορά μπορούν να περιορίσουν το ποσοστό κέρδους από ένα προϊόν, προκειμένου να είναι ανταγωνιστικές. Απλό παράδειγμα είναι τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, τα οποία, αυτή τη στιγμή, προσφέρουν διψήφιο ποσοστό κέρδους στους φαρμακοποιούς. Εάν τα φάρμακα αυτά εισέλθουν στα σούπερ μάρκετ, οι τιμές τους αναμένεται να μειωθούν, καθώς το ποσοστό κέρδους μπορεί να γίνει ακόμα και μονοψήφιο, επειδή η εταιρεία θα μπορεί να διαθέσει και να πουλήσει μεγάλο αριθμό αυτών των προϊόντων. Το σίγουρο είναι πως η κυβέρνηση επιδιώκει να κρατήσει χαμηλά τις τιμές των προϊόντων και συνεπώς τον πληθωρισμό, ώστε να μην αποκτήσει μεγαλύτερο πρόβλημα στην αποπληρωμή του δημόσιου χρέους.

Ταυτόχρονα, μέσω της ενίσχυσης των εταιρειών τύπου σούπερ μάρκετ, η κυβέρνηση θα έχει σταθερά φορολογικά έσοδα, καθώς σε αυτά τα καταστήματα είναι ρουτίνα το κόψιμο αποδείξεων -γεγονός που δεν συμβαίνει πάντα με όλες τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ωστόσο, η ενίσχυση του λιανεμπορίου αυτής της μορφής ενδέχεται να έχει αρνητικές συνέπειες στα ποσοστά της ανεργίας. Αυτό θα συμβεί επειδή πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις και καταστήματα θα απειληθούν με λουκέτο ή θα αναγκαστούν να απολύσουν άτομα από το προσωπικό τους. Την ίδια ώρα, είναι αμφίβολο εάν οι μεγάλες εταιρείες θα προχωρήσουν σε αθρόες προλήψεις προσωπικού, βλέποντας τους δικούς τους τζίρους να αυξάνονται. Σε αυτή τη φάση, λοιπόν, η στρατηγική που θα ακολουθήσει η κυβέρνηση ενδέχεται να διατηρήσει σε υψηλά επίπεδα την ανεργία, για χάρη της συγκράτησης των τιμών ή της αποπληρωμής του χρέους.

Η πρόταση

Καταλυτική για τη συνειδητοποίηση όλων πως η ανεργία αποτελεί ζήτημα στρατηγικής μίας κυβέρνησης, αποτέλεσε η πρόταση που παρουσίασε το Ινστιτούτο Levy σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ. Στην πρόταση υποστηρίζεται η υιοθέτηση ενός προγράμματος δημοσίων επενδύσεων και η δημιουργία θέσεων εγγυημένης απασχόλησης μέσω της δραστηριοποίησης του κράτους ως «εργοδότη ύστατης καταφυγής».

Σύμφωνα με τους εμπνευστές του, η εφαρμογή του προγράμματος θα μπορούσε να δημιουργήσει περίπου ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας μέσα σε ένα 15μηνο, ενώ θα οδηγούσε σε παράλληλη αύξηση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος κατά 15,3 δισ. ευρώ. Η «Πρόταση εγγυημένης Απασχόλησης» προβλέπει την πρόσληψη από το κράτος, με 11μηνες συμβάσεις απασχόλησης ορισμένου χρόνου, 550.000 ανέργων από τους συνολικά 1.300.000 ανέργους που υπάρχουν σήμερα. Παράλληλα, μία τέτοια ενέργεια μπορεί να οδηγήσει και σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 7% το 2014.

Η πρόταση βασίζεται σε μελέτη του αμερικανικού Ινστιτούτου Levy για την ελληνική οικονομία και την απασχόληση, που αποτελεί υποενότητα έρευνας για τις σχέσεις της οικονομίας των ΗΠΑ με την παγκόσμια οικονομία. Η μελέτη περιλαμβάνει τέσσερα εναλλακτικά σενάρια για την αποκατάσταση της ανάπτυξης και της απασχόλησης στην ελληνική οικονομία.

- Τη μεταβίβαση κεφαλαίων από ξένες κυβερνήσεις προς την Ελλάδα μέσω ενός νέου σχεδίου Μάρσαλ.

- Την αναστολή των πληρωμών των τόκων για το δημόσιο χρέος, ώστε να δημιουργηθούν πόροι για την ενίσχυση της απασχόλησης.

- Την εισαγωγή ενός παράλληλου χρηματοπιστωτικού συστήματος μέσω της έκδοσης νέων κρατικών ομολόγων σε «Geuro», που θα χρησιμοποιείται ως παράλληλο νόμισμα.

- Την υλοποίηση ενός προγράμματος «εργοδότη ύστατης καταφυγής» (ELR) που θα χρηματοδοτείται από το παράλληλο χρηματοπιστωτικό σύστημα.