Μεταξύ θάλασσας και φωτιάς

από την Μαρίτα Μελέτη

Αν η φωτιά και η θάλασσα είναι μεταξύ τους αντίθετα στοιχεία, το ίδιο συμβαίνει και με τις ταινίες μας. Από τη μια η θάλασσα ξεπλένει πάθη και βυθίζει έρωτες ανομολόγητους ή μη (Μικρά Αγγλία) και από την άλλη η φωτιά έτοιμη να στείλει τον πανικό και να ανατρέψει τα πάντα (The Hunger Games: Φωτιά).

Μικρά Αγγλία

(Δραματική, 2013, Διάρκεια: 160')

Eλληνική ταινία του Π. Βούλγαρη, με τους Αντρέα Κωνσταντίνου, Πηνελόπη Τσιλίκα, Σοφία Κόκκαλη,

Η νέα ταινία του Παντελή Βούλγαρη έχει ως σκηνικό την Μικρά Αγγλία, που δεν είναι άλλη από το νησί της Άνδρου, διάσημο για του καραβοκύρηδές του, και βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο της συζύγου του, Ιωάννας Καρυστιάνη, η οποία υπογράφει και το σενάριο. Στην ταινία αναβιώνει η περίκλειστη κοινωνία της προπολεμικής Άνδρου για να αφηγηθεί συγκινητικά έναν καταδικασμένο έρωτα. Προσεγμένη παραγωγή, γεμάτη συναίσθημα που σέβεται και αποζημιώνει το ευρύ κοινό.

Στην Άνδρο, του τέλους της δεκαετίας του ’20, ο έρωτας, η μοίρα και το αλμυρό νερό πρόκειται να καθορίσουν τη ζωή των δύο νεαρών αδερφών Όρσας και Μόσχας Σαλταφέρου. Κόρες ενός καπετάνιου χαμένου διαρκώς στα πελάγη, ¬μεγαλώνουν με τη μητέρα τους Μίνα, μια στεγνή γυναίκα, η οποία μετρά τα πάντα ως επενδύσεις και αποδόσεις. Έτσι, δε θα δώσει τη συγκατάθεσή της στη γαμήλια πρόταση του υποπλοίαρχου Σπύρου Μαλταμπέ, με τον οποίο είναι ερωτευμένη η μεγάλη κόρη, Όρσα, εξαναγκάζοντάς τη να παντρευτεί τον νεαρό καπετάνιο και πλοιοκτήτη Νίκο Βατοκούζη. Ωστόσο, ο Μαλταμπές σύντομα θα εξελιχτεί σε περιζήτητο καραβοκύρη και θα γίνει και μέλος της οικογένειας Σαλταφέρου, παίρνοντας για γυναίκα του τη μικρή Μόσχα. Έτσι αδερφές, καπετάνιοι κι ένας ανομολόγητος έρωτας θα προσπαθήσουν να συμβιώσουν κάτω από την ίδια στέγη, τη στιγμή που ξεσπά η θύελλα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η Καρυστιάνη επικεντρώνεται στην ερωτική ιστορία της Όρσας και του Σπύρου και περιορίζει τα ηθογραφικά και πικάντικα στοιχεία του μυθιστορήματος. Ο Βούλγαρης κρατά έναν συγκρατημένο μελαγχολικό περιγραφικό σκηνοθετικό τόνο, με την Άνδρο να χρησιμεύει ως αγγελοπουλικό ντεκόρ, προσπαθώντας να εικονογραφήσει το πάθος των ηρώων σε παραλληλισμό με τη μανιασμένη θάλασσα, την ανθισμένη φύση και τα γαλήνια ή ανεμόδαρτα τοπία. Μπορεί η προσέγγισή του να μοιάζει παλιομοδίτικη και «λογοτεχνική», αλλά η ματιά του απέναντι στους χαρακτήρες είναι ειλικρινής και τρυφερή, σπρώχνοντας τις δύο πρωταγωνίστριες, την Αννέζα Παπαδοπούλου (Μίνα) και τη Σοφία Κόκκαλη (Μόσχα) σε συγκινητικές ερμηνείες. Παράλληλα περιγράφει τον κλειστό, δεμένο με τη θάλασσα, προπολεμικό μικρόκοσμο της Άνδρου και συνδέει άμεσα την τύχη των ηρώων όχι με μελοδραματικές συμπτώσεις, αλλά με συγκεκριμένες¬ κοινωνικοοικονομικές και ιστορικές συνθήκες. Υπογράφει, έτσι, άλλη μία κινηματογραφική σπουδή πάνω στην απώλεια και στο ανεκπλήρωτο πάθος.

Ο Παντελής Βούλγαρης δεν είναι από τους σκηνοθέτες που παράγουν αβασάνιστα κάθε επόμενη ταινία τους. Τραυματικές και σε κάθε περίπτωση πολυτάραχες περίοδοι της νεοελληνικής Ιστορίας παίζουν καταλυτικό ρόλο στη φιλμογραφία του, ενισχύοντας έτσι ένα προφίλ «εθνικού σκηνοθέτη». Η «Μικρά Αγγλία» αποτελεί εξαίρεση, όχι επειδή παρεκκλίνει των συνήθων στοχεύσεων του σκηνοθέτη, αλλά επειδή επιτυγχάνει, έστω αποσπασματικά, μια αμεσότητα και μια φρεσκάδα που είχαμε καιρό να δούμε στις ταινίες του. Μια σπάνια περίπτωση πετυχημένης ελληνικής ηθογραφίας, παρά την αδικαιολόγητα μεγάλη διάρκειά της.

The Hunger Games: Φωτιά (The Hunger Games: Cathing Fire)

(Περιπέτεια, 2013, Διάρκεια: 146')

Aμερικάνικη ταινία του Φράνσις Λόρενς, με τους Τζένιφερ Λόρενς, Τζος Χάτσερσον, Γούντι Χάρελσον, Ντόναλντ Σάδερλαντ και Λίαμ Χέμσγουορθ.

Μετά τη νίκη τους στους Αγώνες Πείνας, οι Κάτνις και Πίτα ετοιμάζονται για τη θριαμβευτική περιοδεία τους στις 12 περιφέρειες της Πάνεμ. Εκεί θα διαπιστώσουν ότι ολόκληρη η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα επανάστασης, αν και η Κάπιτολ μοιάζει να μην ανησυχεί, προετοιμάζοντας τους επετειακούς, γεμάτους εκπλήξεις 75ους Αγώνες Πείνας. Το πρώτο «Hunger games» (μεταφορά του πρώτου βιβλίου της ευπώλητης τριλογίας της Σούζαν Κόλινς) έσπασε τα ταμεία, σαγηνεύοντας ιδίως το εφηβικό κοινό και η επανάληψη της πετυχημένης συνταγής στο δεύτερο μέρος μοιάζει μονόδρομος. Η ταινία (μεταφορά του δεύτερου βιβλίου) δεν παραμελεί το θέαμα και ταυτόχρονα ρίχνει βάρος και στους χαρακτήρες, τα κίνητρα και τα διλήμματά τους. Αντιεξουσιαστική δράση, πολιτικές ιδέες και δοκιμασμένα αφηγηματικά κλισέ δένονται δεξιοτεχνικά όχι μόνο σκηνοθετικά, αλλά και σεναριακά.