«Αέρας» το πρωτογενές πλεόνασμα

του Αριστείδη Αποστόλου ([email protected])

Ακόμα δεν προλάβαμε να το χαρούμε, εξαφανίζεται. Ο λόγος για το πολυαναμενόμενο πρωτογενές πλεόνασμα, πάνω στο οποίο έχει στηριχθεί όλη η πολιτική του υπουργείου Οικονομικών εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα, στερώντας ρευστότητα από την αγορά, συρρικνώνοντας το κράτος πρόνοιας, αδιαφορώντας για την κατάσταση των Ελλήνων πολιτών που αγγίζουν ή βρίσκονται στο κάτω από το όριο της φτώχειας.

Τα οικονομικά στοιχεία για τον προϋπολογισμό του 2013 που ανακοίνωσε το υπουργείο την Τετάρτη, δείχνουν πως το πλεόνασμα δεν θα κατορθώσει να αγγίξει

τα αισιόδοξα σενάρια των κυβερνητικών αξιωματούχων που το ανέβαζαν περίπου στο 1 δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα, η δικαίωση των ενστόλων στο θέμα των μισθών τους, δημιουργεί την αίσθηση πως το όποιο πλεόνασμα θα κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση, περιορίζοντας τις προαναγγελίες για αποκατάσταση των αδικιών, με εφαρμογή κοινωνικής πολιτικής. Ήδη η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας περί αντισυνταγματικότητας περικοπών στα ειδικά μισθολόγια των ενστόλων, οδήγησε τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών, Χρήστο Σταϊκούρα, να δηλώσει ότι φοβάται νέα ανάγκη ισοδυνάμων μέτρων ύψους 1 δισ. ευρώ. Την ίδια ώρα, η τρόικα παίζει τα δικά της παιχνίδια με την κυβέρνηση, σε ένα μακρύ σίριαλ διαβουλεύσεων, το οποίο θα έχει ευτυχές τέλος για δανειστές και κυβερνώντες, αλλά θα επιφέρει περαιτέρω βάρη στους πολίτες αυτής της χώρας.

Το πλεόνασμα που συρρικνώνεται...

Πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 603 εκατ. ευρώ παρουσίασε ο προϋπολογισμός το 2013 έναντι πρωτογενούς ελλείμματος 3,464 δισ. ευρώ το 2012 και αναθεωρημένου στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 15 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν την Τετάρτη στη δημοσιότητα. Το αποτέλεσμα αυτό δεν είναι το τελικό (τα στοιχεία θα διαμορφωθούν μετά το τέλος του Φεβρουαρίου και θα οριστικοποιηθούν τον Απρίλιο), ωστόσο αποτελεί μία ισχυρή ένδειξη πως το πλεόνασμα δεν θα αγγίξει το 1 δισ. ευρώ, στο οποίο είχαν ποντάρει οι αισιόδοξοι του υπουργείου Οικονομικών. Πλέον, οι οικονομικοί επικεφαλής περιμένουν να συμβεί ένα μικρό θαύμα, στρέφοντας τις ελπίδες τους στις εισπράξεις του πρώτου διμήνου του 2014, προκειμένου το πλεόνασμα να είναι ικανοποιητικό ώστε να υλοποιηθεί η εξαγγελθείσα κοινωνική πολιτική.

...και εξαφανίζεται!

Η απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, που υπογραμμίζει ότι είναι αντισυνταγματικές οι περικοπές των αποδοχών των ενστόλων όλων των Σωμάτων (στρατιωτικών, αστυνομικών, λιμενικών, πυροσβεστών, κ.λπ.), που έγιναν αναδρομικά από τη 1η Αυγούστου 2012, επέφερε αναταράξεις στο υπουργείο Οικονομικών. Αξίζει να σημειωθεί πως η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ότι οι ένστολοι ανήκουν στον σκληρό πυρήνα του κράτους και χρήζουν ειδικής προστασίας και μεταχείρισης σε σχέση με τους άλλους εργαζόμενους του δημόσιου τομέα.

Η απόφαση του ΣτΕ προκάλεσε πονοκέφαλο στο οικονομικό επιτελείο, με τον αρμόδιο σε θέματα προϋπολογισμού, Χρήστο Σταϊκούρα, να ανησυχεί εάν θα ισχύσει αποκλειστικά και μόνον για τα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων και των υπηρεσιών ασφαλείας ή θα συμπεριλάβει και άλλους εργαζόμενους στο «ίδιο ειδικό μισθολογικό καθεστώς», όπως οι δικαστικοί και οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι. Εάν όλες αυτές οι ομάδες εργαζομένων ομαδοποιηθούν, το κόστος για τον προϋπολογισμό θα μπορούσε να υπερβεί το 1 δισ. ευρώ, ποσό που ισούται με το 0,5% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της Ελλάδας, επισήμανε ο αναπληρωτής υπουργός.

Βεβαίως, ο κ. Σταϊκούρας έσπευσε να συμπληρώσει πως δεν θα διαταραχθεί η κοινωνική πολιτική που έχει εξαγγείλει για φέτος η κυβέρνηση: «Το ζήτημα αυτό δημιουργεί έναν επιπρόσθετο πονοκέφαλο, έστω κι αν ξεπεράσαμε τους δημοσιονομικούς μας στόχους για το 2013... Θα το κάνουμε εάν είμαστε υποχρεωμένοι, αλλά θα πρέπει να βρούμε δημοσιονομικά ισοδύναμα μέτρα επί μονίμου βάσεως. Ωστόσο θα εξασφαλίσουμε ότι υπάρχει περιθώριο για να βοηθήσουμε τους χαμηλοσυνταξιούχους», είπε χαρακτηριστικά.

Τελικά, το υπουργείο ανακουφίστηκε κάπως, μετά τη διευκρίνιση των δικαστών του ΣτΕ πως η σχετική απόφαση αφορά αποκλειστικά και μόνο τους στρατιωτικούς όλων των Σωμάτων και Όπλων (Στρατιωτικοί, Αστυνομικοί, Λιμενικοί, Πυροσβέστες, κ.λπ.) και κανέναν άλλο κλάδο εργαζομένων. Οι σύμβουλοι της Επικρατείας τόνισαν πως η απόφαση για τους ενστόλους δεν μπορεί να επεκταθεί σε καμία άλλη κατηγορία εργαζομένων, τόσο του δημοσίου, όσο και του ιδιωτικού τομέα.

Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, το κόστος δεν είναι αμελητέο: υπολογίζεται πως το κόστος των αναδρομικών στους ενστόλους θα ρίξει τον προϋπολογισμό κατά 500 εκατ. ευρώ. Πιο συγκεκριμένα, 89,4 εκατ. ευρώ είναι οι περικοπές που έγιναν στο 5μηνο του 2012, άλλα 226 εκατ. ευρώ οι περικοπές του 2013, περίπου 100 εκατ. ευρώ για την περίοδο Αυγούστου 2012–2013 από τις μειώσεις που έγιναν στις συντάξεις των ενστόλων και 65-70 εκατ. ευρώ από τις ωριμάνσεις - πάγωμα προαγωγών κ.ά.

Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι εάν η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε λήψη ισοδύναμων μέτρων (έκανε ήδη νύξη για αυτό το θέμα ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών) ή εάν θα χρησιμοποιήσει ένα ποσό από το περιβόητο (και ακόμα στα... χαρτιά) πρωτογενές πλεόνασμα για να καλύψει «αναίμακτα» το κενό που δημιουργείται στον προϋπολογισμό. Ήδη το θέμα των ισοδύναμων μέτρων συζητείται από την κυβέρνηση. Ωστόσο, εν τω μέσω προεκλογικής περιόδου, η δικομματική κυβέρνηση δεν επιθυμεί να ανακοινώσει δυσάρεστα μέτρα στους πολίτες.

Το μόνο σίγουρο είναι πως η κυβέρνηση, υπό την πίεση των εκλογών του Μαΐου, θα φροντίσει να δώσει κάποιες παροχές, υπό τη μορφή κοινωνικής πολιτικής, κυρίως σε όσους πλήττονται περισσότερο κατά τα μνημονιακά χρόνια. Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν από καιρό καταστρώσει το χρονοδιάγραμμα και τα σχέδιά τους που προβλέπουν συντήρηση του ενδιαφέροντος για το πρωτογενές πλεόνασμα ως τον Απρίλιο και (προεκλογικές) παροχές τον Μάιο. Ωστόσο, οι νέες συνθήκες τους αλλάζουν τα πλάνα. Μοιραία, είναι αναγκασμένοι να δώσουν «ψίχουλα» για κοινωνική πολιτική, σε σύγκριση με όσα υπολόγιζαν και υπόσχονταν πριν από λίγο καιρό.

Πιέζει, αλλά δεν έρχεται η τρόικα

Την ίδια στιγμή, οι πιέσεις από την τρόικα προς την ελληνική κυβέρνηση συνεχίζονται αμείωτες. Οι δανειστές ρίχνουν ευθέως την ευθύνη για τις εκ του μακρόθεν διαπραγματεύσεις στην ελληνική κυβέρνηση, καλώντας τη να υλοποιήσει όσα έχει υποσχεθεί. Χαρακτηριστικά είναι όσα γράφει ο επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Ντάισελμπλουμ, σε επιστολή που απηύθυνε προς το ολλανδικό Κοινοβούλιο, στην οποία χτυπάει το «καμπανάκι» για τις καθυστερήσεις της ελληνικής κυβέρνησης σχετικά με την υλοποίηση και εκπλήρωση των προαπαιτούμενων δράσεων. Ο Ολλανδός υπουργός Οικονομικών υποστηρίζει ότι οι όποιες καθυστερήσεις στην επιστροφή της τρόικας στην Ελλάδα έχουν τις αιτίες τους στην ελληνική κυβέρνηση. Όπως σημειώνει, η ελληνική πλευρά δεν έχει καλύψει όλες τις προϋποθέσεις και τους όρους για την εκταμίευση των δόσεων του τέταρτου τριμήνου του 2013.

«Το Eurogroup θα συζητήσει για την επόμενη δόση προς την Ελλάδα με βάση την επόμενη έκθεση προόδου», αναφέρεται στην επιστολή, ωστόσο ξεκαθαρίζεται ότι παραμένει άγνωστο το πότε η τρόικα θα επιστρέψει στην Ελλάδα για την επόμενη αξιολόγηση. Γεγονός είναι ότι η επιστροφή της τρόικας στην Ελλάδα παραμένει ένα πρόβλημα για δυνατούς λύτες, καθώς και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο απέφυγε να προσδιορίσει σχετική ημερομηνία. «Δεν έχω συγκεκριμένη ημερομηνία. Θα επιστρέψουν όταν επιλυθούν τεχνικά ζητήματα. Αυτό αναμένεται το επόμενο διάστημα», δήλωσε –γενικά και αόριστα– ο αναπληρωτής εκπρόσωπος του Ταμείου, Ουίλιαμ Μάρεϊ, προσθέτοντας (επίσης, μιλώντας χωρίς να αναφέρει λεπτομέρειες) πως θα πρέπει να διευθετηθούν οι «διαφορές», οι οποίες αφορούν δημοσιονομικά και διαρθρωτικά θέματα, καθώς και ζητήματα που σχετίζονται με τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Μοιραία, η επικοινωνία μέσω email θα συνεχιστεί, μέχρι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις που ζητεί η τρόικα για να επιστρέψει στην Αθήνα.

Σε κάθε περίπτωση, ένα από τα φλέγοντα ζητήματα προς διαπραγμάτευση μεταξύ κυβέρνησης και δανειστών, είναι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, το οποίο εξακολουθεί να τραβάει την ανηφόρα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, κατά το τρίτο τρίμηνο του 2013, το δημόσιο χρέος της Ελλάδας άγγιξε το 171,8% του ΑΕΠ (317,3 δισ. ευρώ), έναντι 168,8% που ήταν το δεύτερο τρίμηνο. Πρόκειται για μία νέα αύξηση κατά 3%, τη στιγμή που σε άλλες μνημονιακές χώρες (όπως η Πορτογαλία), το δημόσιο χρέος μειώθηκε. Μάλιστα, σε ετήσια βάση, το δημόσιο χρέος της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 19,9% του ΑΕΠ.

Ωστόσο οι δανειστές δεν φέρονται να ανησυχούν ιδιαίτερα για το ελληνικό χρέος, αρκεί βεβαίως η χώρα μας να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις της. Ο Ουίλιαμ Μάρεϊ από το ΔΝΤ δέχθηκε αρκετές ερωτήσεις, εάν το Ταμείο εξακολουθεί να υποστηρίζει το «κούρεμα» και αν θα πρέπει να γίνουν νέες συζητήσεις επί του θέματος. Ο αναπληρωτής εκπρόσωπος του Ταμείου σημείωσε ότι το χρέος της Ελλάδας θα παραμείνει σε «υψηλά επίπεδα» για αρκετό διάστημα και επανέλαβε τη «δέσμευση» των Ευρωπαίων εταίρων για ελάφρυνση του χρέους στα επίπεδα του 124% του ΑΕΠ το 2020 και κάτω του 110% του ΑΕΠ το 2022 – υπό την προϋπόθεση, όπως είπε, ότι η Ελλάδα θα εφαρμόσει τις δεσμεύσεις της.

Από την πλευρά του, ο υπουργός Οικονομικών δηλώνει αισιόδοξος, τονίζοντας με νόημα πως «οι διαπραγματεύσεις με την τρόικα θα διαρκέσουν όσο πρέπει», ενώ καταφεύγει συνεχώς στο θέμα του πρωτογενούς πλεονάσματος, τονίζοντας πως η Ελλάδα τα έχει καταφέρει. Ωστόσο, ο υπουργός αποφεύγει να γίνει συγκεκριμένος, αναφερόμενος στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές: «Κουβεντιάζουμε τις εκκρεμότητες με την τρόικα, είμαστε στο τέλος του προγράμματος. Είναι δύσκολη αυτή η αξιολόγηση. Ως ελληνική κυβέρνηση προσπαθούμε να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό για τον ελληνικό λαό. Γι’ αυτό οι διαπραγματεύσεις με την τρόικα θα κρατήσουν όσο πρέπει. Στο τέλος θα έχουμε συμφωνία», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Σε κάθε περίπτωση, υψηλό χρέος, χρηματοδοτικό και δημοσιονομικό κενό δημιουργούν μπελάδες στην κυβέρνηση, η οποία αναμένεται να υποκύψει τελικά στις απαιτήσεις των δανειστών. Μοιραία, παρά το πρωτογενές πλεόνασμα, η κυβέρνηση μπορεί να λάβει αποφάσεις για λήψη οριζόντιων μέτρων, στα οποία ενδεχομένως θα συμπεριλαμβάνονται περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, καθώς και περαιτέρω φόροι.

Μέσα σε όλα αυτό το κλίμα, φαντάζει τουλάχιστον ως οξύμωρη η επικήρυξη των τρομοκρατών (Ξηρού και Μαζιώτη), με το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 4ων εκατομμυρίων ευρώ. Μία ενέργεια που οδήγησε τον κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο των Ανεξάρτητων Ελλήνων, Βασίλη Καπερνάρο, να παρατηρήσει, αναφερόμενος στον υπουργό Δημόσιας Τάξης: «Το θράσος του κ. Δένδια έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Δεν φτάνει που “κατάφερε” να χάσει τον Ξηρό, μοιράζει εκατομμύρια των φορολογουμένων για να καλύψει τις εγκληματικές αστοχίες της κυβέρνησης. Φαίνεται ότι το πρωτογενές πλεόνασμα έχει αρχίσει να αξιοποιείται».