Αλλαγές συστήνει η Ανεξάρτητη Επιτροπή για το μέλλον του τραπεζικού τομέα στην ενδιάμεση έκθεσή της

Διαρθρωτικές αλλαγές στο εποπτικό σύστημα, αποκατάσταση της ομαλότητας στο τραπεζικό σύστημα, συγχώνευση των συνεργατικών υπό κοινό φορέα συστήνει, μεταξύ άλλων η Ανεξάρτητη Επιτροπή για το Μέλλον του Κυπριακού Τραπεζικού Τομέα, ενώ επισημαίνει κινδύνους λόγω του «υπερβολικού μεγέθους» της Τράπεζας Κύπρου. Συστήνει, επίσης, μείωση των επιτοκίων.

Η Ανεξάρτητη Επιτροπή για το Μέλλον του

Κυπριακού Τραπεζικού Τομέα παρουσίασε σήμερα σε δημοσιογραφική διάσκεψη την ενδιάμεση έκθεσή της για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου και τις συστάσεις προς την Κεντρική Τράπεζα ως προς τους τρόπους ενίσχυσης, ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας και σταθερότητας του τομέα έτσι ώστε να ωφεληθεί η κυπριακή οικονομία σε μακροπρόθεσμη βάση.

Η Επιτροπή, όπως αναφέρεται στην έκθεση και όπως λέχθηκε στη δημοσιογραφική διάσκεψη, θεωρεί σημαντικό στο άμεσο μέλλον να αποκατασταθεί η ομαλότητα στο τραπεζικό σύστημα το γρηγορότερο δυνατό, τονίζοντας ότι όσο διαρκούν τα περιοριστικά μέτρα τόσο πιο δύσκολα ανακτάται η εμπιστοσύνη. Επίσης, συστήνει τη σημαντική αναδιάρθρωση των συνεργατικών ιδρυμάτων με τη συγχώνευσή τους κάτω από ένα κοινό φορέα και μια κοινή εμπορική κουλτούρα, και να τεθεί κάτω από τον άμεσο εποπτικό έλεγχο της Κεντρικής Τράπεζας. Η Επιτροπή θεωρεί ότι το υπερβολικό μέγεθος της Τράπεζας Κύπρου δημιουργεί κινδύνους για το τραπεζικό σύστημα, σημειώνοντας ότι στο μέλλον θα πρέπει να υπάρξουν αλλαγές με συγχωνεύσεις τραπεζών μεσαίου μεγέθους και είσοδο ξένων τραπεζών για καλύτερη ισορροπία στον ανταγωνισμό. Αναγνωρίζει, την ίδια ώρα, τους λόγους για τους οποίους μακροπρόθεσμα, το μέγεθος του τραπεζικού τομέα μπορεί να είναι μεγαλύτερο του μέσου όρου.

Παράλληλα, συστήνει όπως η Κύπρος επιδιώξει να αυξήσει την ποιότητα και το πεδίο ικανοτήτων του τραπεζικού της τομέα ως χρηματοπιστωτικού κέντρου έτσι ώστε οι πελάτες να επιλέγουν την Κύπρο για το εύρος και τη πολυπλοκότητα της και όχι απλώς για τις φορολογικές ελαφρύνσεις της. Συστήνουν, ακόμη, μεταξύ άλλων, τη μείωση των επιτοκίων, τη μείωση του κόστους δανεισμού των τραπεζών. Η Επιτροπή θεωρεί ως υγιή εξέλιξη την αναδιάρθρωση της δομής του τραπεζικού συστήματος σε ένα πιο ισορροπημένο σχήμα.

Συγκεκριμένα, η Έκθεση της Επιτροπής χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο εξετάζεται το πρόσφατο παρελθόν και οι λόγοι που οδήγησαν στην κρίση. Στο μέρος αυτό η Επιτροπή εντοπίζει τα σημεία που χρίζουν αλλαγής. Στο δεύτερο μέρος, η Επιτροπή παραθέτει τις συστάσεις της για τον τραπεζικό τομέα περιλαμβάνοντας περίπου 40 συστάσεις για τη μακροπρόθεσμη ανάκαμψη του. Στο τρίτο μέρος παρατίθενται οι συστάσεις για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την εποπτεία των τραπεζών.

Αρχικά, η Επιτροπή σημειώνει τους παράγοντες που οδήγησαν στην κρίση, αναφέροντας πως η κατρακύλα των τραπεζών προκλήθηκε από την αλληλεπίδραση ενός αριθμού διαφορετικών παραγόντων, κάποιοι εκ των οποίων ήταν εξωγενείς, ενώ πολλοί απ’ αυτούς ήταν ενδογενείς.

Ως προς τους εξωγενείς παράγοντες, σημειώνεται το αποτέλεσμα της φιλελευθεροποίησης που προήλθε μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ και στην Ευρωζώνη, και ο άλλος παράγοντας ήταν η παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία αρχικά επηρέασε σημαντικά τις κυπριακές τράπεζες λόγω της έκθεσης τους στην Ελλάδα, αλλά στη συνέχεια επηρέασε άμεσα την Κύπρο λόγω της επίδρασης της κρίσης στην ευρωζώνη και στις διεθνείς αγορές.

Ως προς τους ενδογενείς παράγοντες, σημειώνεται κυρίως η αποτυχία της πολιτικής σε εθνικό επίπεδο να αντιληφθεί ότι η διατήρηση ενός μεγάλου τραπεζικού τομέα περιέχει, εκτός από σημαντικά οφέλη, και μεγάλο ρίσκο. Δεν δόθηκε επαρκής προσοχή στο γεγονός ότι οι τράπεζες ενεργούσαν απερίσκεπτα και ότι η διεθνής επιχειρηματικότητα δημιουργούσε σοβαρές εσωτερικές ανισορροπίες.

Τράπεζες
Η Επιτροπή αναφέρεται σε σημαντικές αποτυχίες στη διακυβέρνηση των κυπριακών τραπεζών και συνεργατικών καθώς και στη εποπτική διαδικασία. Αναφέρεται στις επιθετικές στρατηγικές επέκτασης των δύο μεγάλων τραπεζών, σημειώνοντας το «θανάσιμο», όπως το χαρακτηρίζει, βήμα αγοράς ελληνικών ομολόγων ύψους 5.7 δις, το οποίο θα τους κόστισε 4.5 δις ζημιές.

Η Επιτροπή θεωρεί ως “ατυχές” το γεγονός ότι η σύμβαση του κυπριακού δανείου με την Τρόικα απαιτεί τη συγχώνευση της Λαϊκής με την Τράπεζα Κύπρου, διότι αυτό “θα δημιουργήσει μια τράπεζα με κυρίαρχο μερίδιο αγοράς, θα μειώσει τον ανταγωνισμό και θα δημιουργήσει αυξημένο συστημικό κίνδυνο”. Η απαιτούμενη συγχώνευση θα πρέπει, σύμφωνα με την Επιτροπή, να ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατό, ώστε να επιτρέψει την επιστροφή στην ομαλότητα, αλλά θα πρέπει να επανεξεταστεί όταν οι συνθήκες ομαλοποιηθούν.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής David Lascelles είπε κατά τη δημοσιογραφική διάσκεψη ότι αυτό θα πρέπει να γίνει σε πέντε χρόνια ή και νωρίτερα. Όπως ανέφερε, εάν η Τράπεζα Κύπρου αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο στο τραπεζικό σύστημα, επηρεάζοντας τη σταθερότητα και τον ανταγωνισμό, θα πρέπει να διασπαστεί.

Επίσης, ανέφερε, θα πρέπει να γίνουν άλλες διαρθρωτικές αλλαγές στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα, με συγχωνεύσεις τραπεζών μεσαίου μεγέθους και είσοδο ξένων τραπεζών για καλύτερη ισορροπία στον ανταγωνισμό.

Επί τούτου το μέλος της Επιτροπής Γιώργος Χαραλάμπους, πρώην Ανώτερος Γενικός Διευθυντής της Τράπεζας Κύπρου και πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, είπε ότι «η συγχώνευση έγινε για να εξυπηρετήσει κάποιες σκοπιμότητες της ΕΕ, αλλά δεν λήφθηκαν υπόψη οι επιπτώσεις».

Αυτές, είπε, είναι ο περιορισμός στο άμεσο μέλλον του ανταγωνισμού, λόγω της δημιουργίας μιας πολύ μεγάλης τράπεζας, η οποία θα αποτελεί, εξαιτίας του μεγέθους της, ένα «πολύ μεγάλο κίνδυνο» για το τραπεζικό σύστημα. «Στο μέλλον εάν κινδυνεύσει μπορεί να καταρρεύσει ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα» ανέφερε ο κ. Χαραλάμπους.

Συνέχισε λέγοντας πως η Επιτροπή θεωρεί πως μακροχρόνια θα πρέπει με διάφορες κινήσεις και μέτρα να περιοριστεί το μέγεθος αυτής της τράπεζας, να υπάρξει εξυγίανση του Συνεργατισμού, συγχώνευση μικρότερων τραπεζών και είσοδος ξένων τραπεζών, έτσι ώστε το μέγεθος της Τράπεζας Κύπρου να μην αποτελεί κίνδυνο για το σύστημα και να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός προς όφελος του κοινού.

«Συστήνουμε όπως η Κύπρος έχει ξεκάθαρη πολιτική για το ρόλο του τραπεζικού συστήματος στην οικονομία, δεδομένου της σημασίας του ως η κύρια πηγή δανεισμού και των δυνατοτήτων του να παράγει έσοδα από το εξωτερικό», αναφέρεται στην Εκθεση, στην οποία σημειώνεται πως θα πρέπει να υπάρξει μια πλήρης κατανόηση του ρίσκου που είναι έμφυτο με τη μεγάλη εξάρτηση της οικονομίας από τις τράπεζες, και του ρίσκου που συνοδεύει τα οφέλη ενός διεθνούς χρηματοπιστωτικού κέντρου.

Η Επιτροπή θεωρεί σημαντικό να αποκατασταθεί η ομαλότητα στο τραπεζικό σύστημα το συντομότερο δυνατόν, ώστε να παρέχει συνοχή και εμπιστοσύνη. «Ένα ξεκάθαρο πρόγραμμα με τα επόμενα βήματα πρέπει να τεθεί κάτω για την ανασύσταση της Τράπεζας Κύπρου και του συνεργατικού τομέα ώστε να αρθεί ο έλεγχος στα κεφάλαια και να αποκατασταθεί η αβεβαιότητα», αναφέρει η Επιτροπή και τονίζει: «Οσο περισσότερο διαρκούν τα περιοριστικά μέτρα, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη».

Σε σχέση με το μέγεθος του τομέα, η Επιτροπή, αν και αναφέρει ότι η συρρίκνωση αποτελεί ένα μέτρο το οποίο στηρίζει, πιστεύει ότι υπάρχουν αποδεκτοί λόγοι για τους οποίους, μακροπρόθεσμα, η Κύπρος θα μπορούσε να επιδιώξει έναν τραπεζικό τομέα μεγαλύτερο του μέσου μεγέθους. Ενας λόγος είναι γιατί η Κύπρος έχει σχεδόν καμία εναλλακτική εκτός από τις τράπεζες, για να παρέχει χρηματοδότηση στην οικονομία, ενώ ένας άλλος είναι η πεποίθηση της Επιτροπής, ότι η Κύπρος μπορεί να διατηρήσει το τραπεζικό σύστημα ως μια βιομηχανία εξυπηρέτησης των αναγκών των εξωτερικών πελατών.

Ο David Lascelles απαντώντας σε ερώτηση είπε ότι οι κυπριακές τράπεζες μπορούν στα επόμενα χρόνια να επιστρέψουν στην Ελλάδα, με άνοιγμα υποκαταστημάτων για εξυπηρέτηση των διεθνών τους πελατών. «Αυτό που δεν θα θέλαμε να δούμε είναι επανάληψη της επιθετικής στρατηγικής επέκτασης, που είδαμε τα τελευταία πέντε χρόνια» ανέφερε. «Μπορούν να υπάρξουν υποκαταστήματα στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, αλλά δεν θέλουμε να δούμε μια στρατηγική επέκταση σε νέες αγορές», πρόσθεσε.

Ως προς τη δομή του τραπεζικού τομέα, η Επιτροπή συστήνει όπως ο συνεργατισμός υποστεί σημαντικές αλλαγές ώστε να απαλλαγεί από την αδύναμη επιχειρηματική κουλτούρα και να μετατραπεί σε μια ανταγωνιστική εμπορική δύναμη. «Συγκεκριμένα, συστήνουμε όπως τα συνεργατικά να συγχωνευθούν σε ένα ίδρυμα με κοινή μετοχική δομή και εμπορική κουλτούρα, και όπως αυτό το ίδρυμα τεθεί υπό τον άμεσο εποπτικό έλεγχο της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου», αναφέρεται στην Εκθεση.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής David Lascelles είπε ότι το επιχειρηματικό μοντέλο των Συνεργατικών είναι παρωχημένο και η δομή τους χρήζει αναδιάρθρωσης, κάτι που αποδεικνύεται από το ότι τα Συνεργατικά Ιδρύματα θα λάβουν κρατική στήριξη.

Εξέφρασε επίσης την άποψη ότι το bail-in έπρεπε να εφαρμοστεί και για τα Συνεργατικά.

Το μέλος της Επιτροπής Γιώργος Χαραλάμπους είπε ότι η Επιτροπή «έκρινε ως παράδοξο» το ότι εφαρμόστηκε το bail-in μόνο σε κάποιες εμπορικές τράπεζες, προσθέτοντας ότι «δεν γίνεται να εφαρμόζονται δύο μέτρα και δύο σταθμά». Έπρεπε, υπέδειξε, να εφαρμοστούν τα ίδια μέτρα παντού. Πρόσθεσε ότι πλέον είναι αργά να εφαρμοστούν και να γίνει αλλαγή προσέγγισης.

Η Επιτροπή θεωρεί ότι η Κύπρος παρόλο που ως κέντρο διεθνών οικονομικών επιχειρήσεων έχει πληγεί σοβαρά από τα μέτρα που απορρέουν από την κρίση, θα μπορούσε να διατηρήσει αυτό το χαρακτήρα. Σημειώνει, ωστόσο, πως θα πρέπει ως κέντρο να παρέχει υπηρεσίες υψηλότερης ποιότητας, να είναι λιγότερο εξαρτημένο από τις φορολογικές ελαφρύνσεις και πιο διαφοροποιημένο γεωγραφικά και να είναι σε θέση να προσφέρει ένα διεθνές πρότυπο υπηρεσιών σε τομείς όπως η διαχείριση του πλούτου (wealth management). Θα πρέπει επίσης να υπόκεινται σε αυστηρή εποπτεία και συστηματικούς διαφανείς ελέγχους για αποφυγή φαινομένων όπως ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.

Στην έκθεση σημειώνεται πως το κόστος δανεισμού πρέπει να μειωθεί, με τις τράπεζες, ωστόσο να πρέπει να είναι σε θέση να διατηρήσουν τα περιθώρια κέρδους τους για την αποκατάσταση της κερδοφορίας. Είναι πιθανό, αναφέρεται στην Εκθεση, τα καταθετικά επιτόκια να πέσουν αλλά με κίνδυνο φυγής καταθέσεων.

Σε ό,τι αφορά τα Διοικητικά Συμβούλια των τραπεζών, η Επιτροπή θεωρεί ότι πρέπει να εδραιωθεί μια νέα κουλτούρα ανεξαρτησίας τους και να βελτιωθεί η ποιότητα των διευθυντών, όπως επίσης και να διοριστούν τουλάχιστον δύο μέλη μη-Κύπριοι στα Συμβούλια των μεγάλων τραπεζών.

Προτείνει ακόμα την αύξηση του αριθμού των μη εκτελεστικών μελών των ΔΣ, καθώς και ενίσχυση των εσωτερικών ελέγχων. Συστήνει επίσης πιο ενεργό ρόλο των μετόχων των τραπεζικών ιδρυμάτων σε ό,τι αφορά τη λογοδοσία.

Εποτικό Σύστημα
Οσον αφορά το εποπτικό σύστημα της Κύπρου, η Επιτροπή σημειώνει στις συστάσεις της πως χρειάζεται διαρθρωτικές αλλαγές. Χρειάζονται καλύτερες θεσμικές ρυθμίσεις για να εξασφαλισθεί ένα τακτικός και ανοικτός διάλογος μεταξύ της Κεντρικής Τράπεζας και της Κυβέρνησης, και πρέπει να απομακρυνθούν όλες οι προσωπικές αντιπαραθέσεις. Η Επιτροπή σημειώνει πως απαιτούνται σαφέστερα συστήματα και ευθύνες για την παρακολούθηση της μακρο-προληπτικής εποπτείας των κινδύνων και δημοσίευση της έγκαιρης προειδοποίησης για τα επερχόμενα τραπεζικά προβλήματα.

Επίσης, ξεκαθαρίζει πως η ανεξαρτησία της ΚΤΚ είναι απαραίτητη για ένα υγιές σύστημα εποπτείας, αλλά αυτό, προσθέτει, θα πρέπει να εξισορροπηθεί με σαφή ευθύνη της ΚΤΚ.
Η Κύπρος χρειάζεται ένα σύστημα τραπεζικής εποπτείας που δεν είναι μόνο εξαιρετικά ικανό επαγγελματικά, αλλά στο οποίο όλα τα εμπλεκόμενα μέρη θα είναι καλά συντονισμένα. Αυτό απαιτεί διαρθρωτικές αλλαγές.

Επισημαίνει ότι οι πέντε τρέχουσες συνιστώσες της εποπτείας του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα θα πρέπει να ενταχθούν σε μια ενιαία οντότητα και να τεθούν εντός της ΚΤΚ, η οποία έχει τη νομική και οικονομική ανεξαρτησία για να λάβει αυτό το ρόλο και της οποίας η ικανότητα ελέγχου βρίσκεται σε διαδικασία ενίσχυσης.

Σημειώνει, ακόμη ότι οι ρυθμίσεις της διακυβέρνησης εντός της ΚΤΚ πρέπει να ενισχυθούν για να προσφέρουν μια καλύτερη ισορροπία μεταξύ της εκτελεστικής εξουσίας και των μη εκτελεστικών μελών του Δ.Σ. Θα πρέπει να υπάρχει μια διαφανής διαδικασία για το διορισμό των μη εκτελεστικών μελών του Δ.Σ., καθώς και ένα σύστημα επιτροπών αποτελούμενων από μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου που να παρέχει ανεξάρτητη επισκόπηση των επιδόσεων της ηγεσίας.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, η λειτουργία της εποπτείας της ΚΤΚ πρέπει να υπόκειται σε ανεξάρτητο εσωτερικό έλεγχο για τη βελτίωση της λογοδοσίας της και θα πρέπει να είναι περαιτέρω στελεχωμένη και να ενισχυθεί με βοήθεια από το εξωτερικό.

Τέλος, σημειώνεται πως η προστασία των τραπεζικών πελατών πρέπει να βελτιωθεί.