Ακροβασίες σε τεντωμένο σχοινί

Πώς το Κυπριακό δύναται να διαταράξει τις εύθραυστες εσωτερικές ισορροπίες του Ταγίπ Ερντογάν
Ξεκίνησε χθες η συζήτηση των προωθούμενων συνταγματικών αλλαγών ενώπιον της τουρκικής Βουλής, που στόχο έχουν να αυξήσουν τις εξουσίες του Τούρκου Προέδρου, εν μέσω έντονων αντιδράσεων

Ασαφές παραμένει ακόμη κατά πόσον ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν θα βρίσκεται, τελικά, την Πέμπτη στη Γενεύη. Οι πληροφορίες από την Τουρκία κάνουν λόγο για πιθανότητα μετάβασής του μόνο για το τελετουργικό σκέλος και εκπροσώπηση της κατοχικής

χώρας στο τραπέζι από άλλον αξιωματούχο, όπως τον Πρωθυπουργό ή τον Υπουργό Εξωτερικών, ή και πιθανότητα να μη βρεθεί καθόλου στην Ελβετία, χωρίς να έχει αποκλειστεί το ενδεχόμενο πλήρους συμμετοχής του, το οποίο, ωστόσο, εθεωρείτο χθες βράδυ εξαιρετικά απομακρυσμένο.

Προς το παρόν φαίνεται πως ο Τούρκος Πρόεδρος αφήνει τα πράγματα επί σκοπού ρευστά, προτιμώντας να μην πάρει ρίσκο εκ των προτέρων αλλά αποφασίζοντας αναλόγως των εξελίξεων που θα προκύψουν.

Η μετάβαση ή μη του Ταγίπ Ερντογάν στη διάσκεψη της Γενεύης δεν θεωρείται άσχετη με τα όσα συμβαίνουν στο εσωτερικό της χώρας του. Η χρονική συγκυρία είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον Τούρκο Πρόεδρο, καθώς ξεκίνησε χθες η συζήτηση για τις συνταγματικές αλλαγές που προωθεί, ενώπιον της Ολομέλειας της τουρκικής Βουλής, με στόχο την πραγματοποίηση σχετικού δημοψηφίσματος την άνοιξη.

Πρόκειται για αλλαγές που έχουν ως στόχο την μεγιστοποίηση των εξουσιών του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με τη μετατροπή του συστήματος σε προεδρικό, σε μια περίοδο που οι διώξεις που ακολούθησαν την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος συνεχίζονται και οι τρομοκρατικές επιθέσεις έχουν γίνει σχεδόν καθημερινό φαινόμενο στη χώρα.

Ο Τούρκος Πρόεδρος επιθυμεί να καταστεί πιο ισχυρός, την ίδια στιγμή που η αμφισβήτηση στο πρόσωπό του μεγαλώνει, τόσο στο εσωτερικό της χώρας του όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Ο ρόλος του Μπαχτσελί
Υπό το φως της δικής του προσωπικής ατζέντας, που είναι και η νούμερον ένα προτεραιότητά του αυτήν τη στιγμή, καθίσταται σαφές πως ο Τούρκος Πρόεδρος πρέπει να είναι προσεκτικός στις κινήσεις του, έτσι ώστε να μην προκύψουν οποιοιδήποτε αρνητικοί συνειρμοί για τον ίδιο, συνεπεία της έκβασης της συζήτησης του Κυπριακού, καθώς έχει ήδη πολλές «σκοτούρες» στο κεφάλι του, ως απότοκο της πολιτικής του.

Πέραν της διαχείρισης της δημόσιας εικόνας του, όμως, ο Ερντογάν οφείλει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός έναντι του εθνικιστικού κόμματος της Τουρκίας MHP, στις ψήφους του οποίου ποντάρει την τροποποίηση του Συντάγματος, αφού το δικό του κόμμα, ΑΚΡ, δεν έχει την εκλογική δύναμη να αλλάξει από μόνο του τις συνταγματικές ρυθμίσεις, καθώς υπολείπεται 14 ψήφους από τις 330 που χρειάζονται για να υπερψηφιστούν από τα τρία πέμπτα της Βουλής, για να μπορέσει να ακολουθήσει δημοψήφισμα. Με τις «ανταρσίες» και από τα δύο κόμματα να θεωρούνται εξαιρετικά πιθανές, κάθε ψήφος αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα για να πραγματωθεί το όραμα του Ταγίπ Ερντογάν.

Το υπερεθνικιστικό κόμμα του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, με τις 39 «χρυσές ψήφους» και την εκλογική βάση των Γκρίζων Λύκων, διατηρεί ακραίες θέσεις στο Κυπριακό, με τον ηγέτη του να έχει πολλές φορές στο παρελθόν διακηρύξει πως δεν αποδέχεται να «θυσιαστεί» η Κύπρος χάριν της λύσης και να έχει ταχθεί ανοιχτά εναντίον οποιωνδήποτε εδαφικών αναπροσαρμογών που θα αποδώσουν τις περιοχές της Μόρφου και της Καρπασίας στην ελληνική πλευρά.

Στη ρητορική του εντάσσεται, επίσης, η συχνή επανάληψη του ισχυρισμού πως «η Κύπρος είναι τουρκική». Είναι, συνεπώς, σημαντικό για τον Ταγίπ Ερντογάν, να μην προβεί, σε αυτήν τη χρονική συγκυρία, σε οποιεσδήποτε κινήσεις στο Κυπριακό, που δύνανται να διαρρήξουν τη συμμαχία του ΑΚΡ με το ΜΗΡ, καθώς δεν έχει πουθενά αλλού να στραφεί στο εσωτερικό της χώρας του, προς υποστήριξη των συνταγματικών αλλαγών.

Προεδρική δικτατορία
Όπως αναφέρει σε ανάλυσή της η Wall Street Journal, οι μεταρρυθμίσεις που προωθεί ο Ερντογάν στοχεύουν σε μετατροπή του συστήματος σε προεδρικό. Η Προεδρία της χώρας θα μετατραπεί από εν πολλοίς τελετουργική σε εκτελεστική και η Βουλή θα μετατραπεί σε αποκλειστικά νομοθετικό σώμα. Προωθείται, επίσης, μείωση των βουλευτικών εδρών, με ακτίνα εφαρμογής το 2019, επιτρέποντας στον Ερντογάν να διεκδικήσει δύο πεντάχρονες θητείες.

Υπενθυμίζεται ότι ο Ταγίπ Ερντογάν υπήρξε Πρωθυπουργός από το 2003 μέχρι το 2014, ενώ τώρα διανύει την πρώτη του θητεία ως Πρόεδρος της κατοχικής χώρας. Σύμφωνα με το σκεπτικό του Τούρκου Προέδρου, εάν οι προεδρικές εξουσίες ενισχυθούν, θα επέλθει σταθερότητα στο εσωτερικό της Τουρκίας. Σημειώνεται ότι μέρος αυτών των εξουσιών ασκούνται, έτσι κι αλλιώς, de facto, από τον Ταγίπ Ερντογάν.

Το σχέδιο Ερντογάν συναντά, πάντως, τη σθεναρή αντίσταση του συνόλου της αντιπολίτευσης, με εξαίρεση το ΜΗΡ, ενώ, όπως επισημαίνει η Wall Street Journal, με αυτό διαφωνούν σχεδόν οι μισοί πολίτες σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, καθώς θεωρούν ότι το μόνο που θα επιτευχθεί είναι η εγκαθίδρυση μιας δικτατορίας.

Την ίδια στιγμή, ανησυχίες εκφράζονται και για το ενδεχόμενο το νέο σύστημα να καταπνίξει τα μικρότερα κόμματα, τα οποία εκφράζουν συχνά τις απόψεις των μειονοτήτων και, κατ’ επέκτασιν, να μειωθεί ο έλεγχος έναντι της Κυβέρνησης και να διαταραχθούν τα όποια ισοζύγια δυνάμεων συνεχίζουν να υφίστανται στη σκιά των πρόσφατων γεγονότων.

Από τον Ατατούρκ στον σουλτάνο
Η Deutsche Welle αναφέρει σε ανάλυσή της ότι αν ο Ερντογάν καταφέρει να αλλάξει το Σύνταγμα της Τουρκίας, θα είναι η πρώτη φορά στην 94χρονη ιστορία του κράτους του, που θα εφαρμοστεί προεδρικό σύστημα, αλλάζοντας, ταυτόχρονα, τη φιλοσοφία πάνω στην οποία εδράζεται, καθώς ο ιδρυτής του τουρκικού κράτους Κεμάλ Ατατούρκ επέλεξε το σύστημα να μην είναι προεδρικό, γιατί ήθελε να αποφύγει τη συγκέντρωση υπερβολικών εξουσιών στα χέρια ενός ατόμου. Ο βασικός νόμος της Τουρκίας, πάντως, ο οποίος εφαρμόζεται σήμερα, είναι αποτέλεσμα του πραξικοπήματος του Κενάν Εβρέν το 1980.

Σχολιάζοντας το ενδεχόμενο επιτυχίας των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων του Ερντογάν, ο Αντιπρόεδρος του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) Μπουλέντ Τεζτσάν ανέφερε ότι θα επαναφέρει εξουσίες «στο παλάτι», οι οποίες είχαν αφαιρεθεί από τον Οθωμανό σουλτάνο έναν αιώνα πριν. «Θα αποτελέσει καταστροφή όλων όσων έχει πετύχει η δημοκρατία μας και θα οδηγήσει σε δικτατορία υπό έναν άνδρα», πρόσθεσε. Ο Πρόεδρος του CHP Κεμάλ Κιλιτστάρογλου είχε, εξάλλου, καταγγείλει στο παρελθόν πως πιθανή αλλαγή στα μέτρα του Ερντογάν θα μετατρέψει ένα δημοκρατικό κοινοβουλευτικό σύστημα σε ολοκληρωτικό καθεστώς.

Πάντως χθες, και ενώ η τουρκική Βουλή ετοιμαζόταν να ξεκινήσει τη συζήτηση για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, η Αστυνομία χρησιμοποιούσε δακρυγόνα και εκτοξευτήρες νερού για να διαλύσει το πλήθος που διαμαρτυρόταν για τις σχεδιαζόμενες αλλαγές. Στόχος ήταν οι διαδηλωτές να κρατηθούν μακριά από το κτήριο όπου θα ξεκινούσε η συνεδρία. Στους διοργανωτές της εκδήλωσης περιλαμβάνεται το CHP, καθώς και αρκετές ΜΚΟ.

«Ελλιπής η Ε.Ε. χωρίς την Τουρκία»
Στο μεταξύ σημειώνεται ότι, μιλώντας ενώπιον Τούρκων διπλωματών χθες, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών κάλεσε την Ευρωπαϊκή Ένωση να επανεκκινήσει τη διαδικασία ένταξης της Τουρκίας, υποστηρίζοντας πως η Ένωση θα είναι «ελλιπής» όσο η χώρα του δεν είναι μέλος. Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου κάλεσε, παράλληλα, την Ε.Ε. να ανοίξει νέα κεφάλαια και να άρει τα «τεχνητά εμπόδια» ένταξης της χώρας του. Πρόσθεσε πως αναμένει την άμεση εφαρμογή της απελευθέρωσης της βίζας, λέγοντας πως η χώρα του διαδραμάτισε έναν σημαντικό ρόλο στο παρελθόν της Ευρώπης και θα το κάνει και στο μέλλον.