Financial Times: Η αρχή του τέλους για την Άνγκελα Μέρκελ

Θυμάστε τις προβλέψεις νωρίτερα φέτος πως ότι και να γίνει στις γερμανικές εκλογές η Αγκελα Μέρκελ θα κερδίσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Μετά την κατάρρευση των συζητήσεων για το σχηματισμό κυβέρνησης το βράδυ της Κυριακής κατέληξαν εκεί που βρέθηκαν και οι περισσότερες πολιτικές προβλέψεις των τελευταίων λίγων χρόνων.

Είναι πρόωρο να γράψεις την πολιτική νεκρολογία της Μέρκελ,

αλλά δεν είμαστε πολύ μακριά από αυτό το σημείο. Είναι μια από τις πλέον έμπειρες πολιτικούς της Γερμανίας. Ωστόσο κατά τη διάρκεια της 12ετούς κυριαρχίας της κατάφερε να καταστρέψει όλους τους μικρότερους κυβερνητικούς της εταίρους. Το SPD, κάποτε μεγαλύτερη δύναμη στη γερμανική πολιτική σκηνή, τώρα παραμένει στο 20% στις δημοσκοπήσεις.

Το φιλελεύθερο FDP, που προκάλεσε την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων ακόμα θυμάται την καταστροφική εμπειρία του ως μικρότερου κυβερνητικού εταίρου της Μέρκελ την περίοδο 2009-2013. Ο Christian Lindner, πρόεδρος του κόμματος, δήλωσε ότι απλά δεν υπάρχει εμπιστοσύνη. Τα γερμανικά κόμματα προτιμούν τώρα να είναι στην αντιπολίτευση, παρά στην κυβέρνηση μαζί της.

Αν σκεφτείς όλες τις επιλογές με βάση το γερμανικό Σύνταγμα, είναι δύσκολο τώρα να φανταστείς μια με την οποία η Μέρκελ παραμένει καγκελάριος για περισσότερους από μερικούς μήνες. Ο πρόεδρος Frank-Walter Steinmeier μπορεί να καλέσει το FDP να αλλάξει την απόφασή του. Αυτό δεν θα αλλάξει τίποτα.

Μπορεί να καλέσει το SPD να αλλάξει γνώμη. Το κόμμα όμως έχει ήδη πει ότι δεν είναι διαθέσιμο για έναν ακόμα μεγάλο συνασπισμό, παρά το ότι είναι υπό τεράστια πίεση να εγκαταλείψει την αντιπολίτευση ως «θυσία» για την πολιτική σταθερότητα. Το SPD θα είναι τρελό αν υποκύψει. Θα οδηγήσει περισσότερους από τους ψηφοφόρους του σε ακραία κόμματα.

Ανεξάρτητα από το εάν σχηματιστεί συμμαχία ή όχι, ο Steinmeier δεν θα έχει επιλογή από το να προτείνει την Μέρκελ για καγκελάριο, απλά γιατί το CDU και το αδελφό του κόμμα, το βαυαρικό CSU, έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων. Μετά ακολουθούν τρεις γύροι ψηφοφορίας. Στους δυο πρώτους ο υποψήφιος πρέπει να εξασφαλίσει την απόλυτη πλειοψηφία. Στον τρίτο αρκεί η πλειοψηφία. Η κα Μέρκελ μπορεί εύκολα να κερδίσει στην τρίτη ψηφοφορία.

Σε αυτό το σημείο ο Steinmeier μπορεί να αρνηθεί να διορίσει την Μέρκελ επικαλούμενος το ότι η κυβέρνηση δεν θα είναι σταθερή, οδηγώντας σε νέες εκλογές εντός 60 ημερών. Εναλλακτικά μπορεί να διορίσει την Μέρκελ καγκελάριο κυβέρνησης μειοψηφίας. Είμαι σίγουρος ότι ο πρόεδρος και η Μέρκελ σκέφτονται σοβαρά το ενδεχόμενο (σ.σ. η τελευταία ωστόσο δήλωσε προς προτιμά νέες εκλογές από το να ηγηθεί κυβέρνησης μειοψηφίας), αλλά CDU/CSU θα έχουν μόνο το ένα τρίτο των εδρών στην Bundestag.

Η Μέρκελ μπορεί, φυσικά, να προσπαθήσει να σχηματίσει πλειοψηφίες για κάθε νομοθέτηση, με το SPD για την Ευρώπη, με τους πράσινους για το περιβάλλον. Οι κυβερνήσεις μειοψηφίας μπορεί να είναι απροσδόκητα σταθερές, όπως είδαμε στην Ισπανία και, ναι, στην Μεγάλη Βρετανία. Χρειάζονται, όμως, μια σταθερή βάση στήριξης και αμφιβάλω πάρα πολύ ότι τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα της επιτρέψουν να παίξει αυτό το παιχνίδι για πολύ.

Έτσι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η Γερμανία πιθανότατα θα έχει νέες εκλογές το 2018. Θα είναι ξανά υποψήφια η Μέρκελ; Θα την αφήσει το CDU; Αυτό θα εξαρτηθεί από το πώς θα αντιδράσει ο κόσμος στα πρόσφατα γεγονότα. Μετά τις εκλογές CDU και CSU απώλεσαν στήριξη στις δημοσκοπήσεις. Το FDP κατάφερε να κερδίσει λίγη. Το ίδιο έγινε και με το AfD.

To SPD υποχώρησε, αλλά θα μπορούσε να επανακάμψει υπό νέα ηγεσία. Αν διεξαχθούν νέες εκλογές ο Martin Schulz μπορεί να κάνει στην άκρη προς όφελος της Andrea Nahles, που πρόσφατα εκλέχθηκε ηγέτης του SPD στην Bundestag ή της Manuela Schwesig, πρωθυπουργού του βορειοανατολικού κρατιδίου του Mecklenburg-Vorpommern. Μια άλλη πιθανότητα θα είναι ο Olaf Scholz, δήμαρχος του Αμβούργου. Αν το SPD κερδίσει ποσοστά και τα CDU/CSU χάσουν θα μπορούσαν πιθανότατα να σχηματίσουν μια κυβέρνηση ίσων.

Το μοναδικό σενάριο στο οποίο η Μέρκελ θα μπορούσε να επανεμφανιστεί ως πολιτικός ηγέτης προϋποθέτει γρήγορη αύξηση της στήριξης για το CDU και ειδικά για την ίδια. Αν παλέψει στις εκλογές και βελτιώσει το «θλιβερό» ποσοστό του CDU κατά ένα καλό περιθώριο θα γίνει δυσκολότερο για το FDP να συνεχίσει να αρνείται να μπει στο κυβερνητικό σχήμα.

Υπάρχουν πάρα πολλά πιθανά σενάρια για να γίνουν οποιεσδήποτε προβλέψεις. Αλλά το σενάριο στο οποίο η Μέρκελ επανεμφανίζεται ως γερμανίδα καγκελάριος για άλλα τέσσερα χρόνια έχει μικρές πιθανότητες. Έτσι, αν είστε από αυτούς που την θεωρούν ηγέτη του δυτικού κόσμου είναι καιρός να αρχίσετε να κοιτάξετε κάπου αλλού.

Πρόκειται για μια ιδιαίτερα απογοητευτική κατάσταση για την Γαλλία. Τις τελευταίες εβδομάδες, η Γαλλική κυβέρνηση έκανε διάφορες προτάσεις για την μεταρρύθμιση της ευρωζώνης, περιλαμβανομένης της πρότασης για δημιουργία ξεχωριστού προϋπολογισμού για την ζώνη του ευρώ και την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Μια κυβέρνηση μειοψηφίας στη Γερμανία θα έβλαπτε την ατζέντα της Γαλλίας, καθώς το Βερολίνο θα έπρεπε να διαπραγματευτεί κάθε γαλλική πρόταση με την αντιπολίτευση.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, το Βερολίνο θα μπορούσε ακόμα και να χρησιμοποιήσει την κατάσταση αυτή ως δικαιολογία για να αντιταχθεί γενικότερα στις γαλλικές ιδέες. Αν κηρυχθούν πρόωρες εκλογές, η Γερμανία θα αρνηθεί να δεσμευτεί σε οποιαδήποτε ουσιαστική μεταρρύθμιση στην ευρωζώνη μέχρι μετά τις εκλογές. Και ακόμα και τότε, οι μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβερνητικού συνασπισμού θα καθυστερούσαν την έναρξη των διαπραγματεύσεων με τη Γαλλία τουλάχιστο μέχρι τα μέσα του 2018.

Αυτή η επόμενη κυβέρνηση στο Βερολίνο θα μπορούσε να περιλαμβάνει το CDU, το SPD ή τους Πράσινους, που θα στήριζαν την Ευρωπαϊκή ενοποίηση. Όμως μια νέα κυβέρνηση που θα περιλαμβάνει το FDP θα είναι πιο ευρωσκεπτικιστική.

Επιπλέον, αν η Μέρκελ δεν είναι υποψήφια για την καγκελαρία στις εκλογές, το CDU θα μπορούσε επίσης να λάβει πιο ευρωσκεπτικιστικές θέσεις, περιπλέκοντας ακόμα περισσότερο τα σχέδια της Γαλλίας. Ένας άλλος κίνδυνος που αντιμετωπίζει η Γαλλία είναι να χαθεί η δυναμική για μεταρρύθμιση σε επίπεδο ΕΕ αν συνεχιστούν επί μακρόν οι διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό γερμανικής κυβέρνησης.

Η Γαλλία έχει όμως και μια ευκαιρία. Καθώς το Βερολίνο επικεντρώνεται σε εσωτερικά ζητήματα, η γαλλική κυβέρνηση υπό τον Εμμανουέλ Μακρόν θα μπορούσε να ενισχύσει τις παρασκηνιακές προσπάθειες στην Ευρώπη, ώστε να εξασφαλίσει στήριξη για τις μεταρρυθμιστικές της προτάσεις. Αν και το Παρίσι θα μπορούσε να επιχειρήσει να καλύψει το κενό εξουσίας στην Ευρώπη που αφήνει η Γερμανία, μια γαλλική διπλωματική προσπάθεια πιθανότατα δεν θα αρκούσε ώστε να κατευνάσει τη Βόρεια Ευρώπη σε ό,τι αφορά τις μεταρρυθμίσεις της ευρωζώνης.

Σε μικρότερο βαθμό, τα εγχώρια προβλήματα της Γερμανίας θα μπορούσαν να επηρεάσουν και τη διαδικασία του Brexit. Ειδική ομάδα που έχει διορίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση διενεργεί το μεγαλύτερο μέρος των διαπραγματεύσεων για το Brexit. Οι διαπραγματεύσεις αυτές θα συνεχίσουν ασχέτως του τι συμβαίνει στο Βερολίνο. Όμως όταν έρθει η ώρα των αποφάσεων, η αβέβαιη πολιτική κατάσταση της Γερμανίας θα μπορούσε να καθυστερήσει μια απόφαση της ΕΕ, όπως για παράδειγμα για το αν θα πρέπει να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για τις μελλοντικές σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με το μπλοκ.

Άλλωστε, θα περάσουν μήνες για να διοριστεί μια νέα Γερμανική κυβέρνηση και το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να φύγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση τον Μάρτιο του 2019. Ο χρονισμός θα είναι κρίσιμης σημασίας.

Οι γενικές εκλογές του Σεπτεμβρίου στη Γερμανία αποκάλυψαν ένα όλο και πιο διχασμένο εκλογικό σώμα. Τα μεγαλύτερα κόμματα της χώρας έχασαν έδαφος και αναδύθηκαν δυνάμεις από την αριστερά και τη δεξιά. Η Γερμανία θα μπορούσε να μοιάσει στο Ηνωμένο Βασίλειο και να ηγηθεί από μια εύθραυστη κυβέρνηση μειοψηφίας, ή να ακολουθήσει το Ισπανικό παράδειγμα και να διενεργήσει δυο γενικές εκλογές μέσα σε έναν χρόνο.

Όπως και να έχει, ένας από τους πυλώνες της Ευρωπαϊκής σταθερότητας δεν φαίνεται πια να είναι και τόσο σταθερός.

Πηγή euro2day.gr (άρθρο του Wolfgang Münchau στους FT)