Το οικονομικό χάσμα των γενεών

Οι καλές συνθήκες που απόλαυσαν οι baby boomers τελείωσαν και δεν θα επαναληφθούν, γράφει ο Janan Ganesh.

Όποιος πιστεύει ότι η Βρετανία είναι μια μοναδικά ταξική κοινωνία, πρέπει να δοκιμάσει τη Γαλλία, την Ινδία ή, αν πρόκειται για αυτό, την ανατολική ακτή της Αμερικής. Η φυλή επίσης δεν είναι τόσο ένα τόσο εμπρηστικό ένα θέμα εδώ, όπως και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου. Εξάλλου, η άφιξη των

άλλων λευκών Ευρωπαίων είναι αυτή που έχει αναστατώσει τους ντόπιους κατά την τελευταία δεκαετία. Όσο για τη θρησκεία, υπάρχει ένα όριο ως προς το πόσο κακόβουλα μπορεί να διαιρέσει ένα λαό του οποίου η πίστη είναι χλιαρή ή ανύπαρκτη.

Το πραγματικό ρήγμα στη Βρετανία αφορά, όλο και περισσότερο, τις γενιές. Οι παλιοί φαίνεται να τα κατάφεραν καλά με την πολιτεία και την οικονομία κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Οι νέοι είναι τα θύματα. Και αυτή η ανισότητα επιδεινώνεται από τη δημοσιονομική εξυγίανση των τελευταίων ετών, με εξαιρέσεις για τους ηλικιωμένους. Την Κυριακή, ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον δήλωσε ότι η κρατική σύνταξη θα συνεχίσει να αυξάνεται τουλάχιστον κατά 2,5 τοις εκατό ετησίως μέχρι το 2020 και καυχήθηκε ότι τα προνόμια, όπως το επίδομα θέρμανσης, παραμένουν άθικτα. Την επόμενη μέρα, ο καγκελάριος Τζορτζ Όσμπορν αναγνώρισε πως το στεγαστικό επίδομα για τους ανθρώπους κάτω των 25 ετών είναι ένα καλό σημείο για να ξεκινήσει τον επόμενο γύρο των περικοπών των δαπανών. Η αντίθεση δεν χάθηκε για τους νέους.

Αν αγανακτούν με τις γενιές του baby boom, υπάρχει λόγος. Ένα τυπικό πρόσωπο που γεννήθηκε το 1950 δεν θα θυμάται και πολλά από τη μεταπολεμική λιτότητα. Μεγάλωσε υπό ένα νεόκοπο κράτος πρόνοιας. Αν ήθελε να σπουδάσει, η δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση περίμενε. Αν όχι, μια επικερδής απασχόληση στη βιομηχανία ήταν εκεί. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η επαγγελματική τους ζωή ήταν μια ιστορία σταδιακής βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου. Ίσως κάποιος να αγόρασε το πρώτο του σπίτι στα 20. Αν ήταν στα νοτιοανατολικά της Αγγλίας, η επακόλουθη αύξηση του κεφαλαίου μπορεί να ήταν αρκετή για να ζήσει μέχρι τη συνταξιοδότηση, ακόμα και πριν κλωτσήσουν τις «τριπλοκλειδωμένες» συντάξεις τους. Ο τεράστιος αριθμός τους και η τάση τους να ψηφίζουν ενθαρρύνει τους πολιτικούς να σέρνονται προς αυτούς. Οι κόλακες κυνηγούν τους γκριζομάλληδες.

Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε φτάσει να θεωρούμε την εμπειρία των baby-boomers ως τον φυσικό τρόπο των πραγμάτων, ένα είδος βρετανικούς αναφαίρετου δικαιώματος που πρέπει να περάσει στην επόμενη γενιά ως θέμα «δικαιοσύνης». Το μόνο που θέλουμε – λένε οι νέοι, ή τουλάχιστον οι υπερασπιστές τους – είναι ο τρόπος ζωής των γονέων μας.
Αλλά αυτός ο τρόπος ζωής ήταν πραγματικά μια ιστορική ανωμαλία, το προϊόν σχεδόν ευμενών περιστάσεων που δεν πρόκειται να επαναληφθούν. Κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, η Βρετανία ανταγωνιζόταν οικονομικά τη Βόρεια Αμερική, τη Δυτική Ευρώπη, κομμάτια της ανατολικής Ασίας και όχι κάτι άλλο. Η Κίνα, η Ινδία, η Ρωσία, η Ανατολική Ευρώπη και μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής είχαν αποκλειστεί από τον κομμουνισμό ή τον εθνικό προστατευτισμό τους. Δεν είναι τέχνασμα να παραδίδεις σταθερά αυξανόμενους μισθούς στον μέσο Βρετανό εργαζόμενο όταν τα πολυπληθέστερα έθνη του κόσμου δεν αποτελούν μέρος της παγκόσμιας προσφοράς εργασίας.

Οι ευνοϊκές συνθήκες δεν σταμάτησαν εκεί. Ο αυτοματισμός δεν είχε μειώσει ακόμα το ανθρώπινο στοιχείο στη διαδικασία παρασκευής. Και οι γενιές του baby boom δεν είχαν μια κουστωδία γερόντων που έπρεπε να περιποιηθούν με πλούσιες συντάξεις. Πρόκειται για μια γενιά μοναδικά καλότυχη, στην οποία προηγήθηκαν γονείς που δεν γνώρισαν ποτέ την κεϋνσιανή πλήρη απασχόληση και ακολούθησαν κληρονόμοι οι οποίοι δεν καλύφθηκαν από τον παγκόσμιο ανταγωνισμό των μισθών. Το να θεωρούμε την εμπειρία τους ως κάτι που μπορεί να αναπαραχθεί με το σωστό μίγμα κυβερνητικών πολιτικών και καλών προθέσεων είναι ένας εξαιρετικά αποτελεσματικός τρόπος για την πτώχευση μιας χώρας.

Έρευνες των κοινωνικών στάσεων δείχνουν ότι οι νέοι το γνωρίζουν αυτό καλύτερα από εκείνους που χαμογελούν χαζά και διαμαρτύρονται για λογαριασμό τους. Οι άνθρωποι που γεννήθηκαν μετά το 1979 είναι πιο εχθρικοί προς την πληρωμή υψηλότερων φόρων για τις παροχές κοινωνικής πρόνοιας από τους baby- boomers ή την γενιά πριν από αυτούς. Επίσης, υποστηρίζουν περισσότερο τη φορολογική μείωση του ελλείμματος, είναι λιγότερο «ερωτευμένοι» με την Εθνική Υπηρεσία Υγείας και γενικότερα αμφισβητούν το κράτος – όπως θα έκανε και ο καθένας αν περνούσε την επαγγελματική ζωή του ξεπληρώνοντας ένα δημόσιο χρέος που είχαν δημιουργήσει άλλοι.

Η κυβέρνηση μπορεί να μαλακώσει την κατάσταση της νεολαίας, φυσικά. Ένας πιο χαλαρός πολιτικός σχεδιασμός, με τον καιρό, θα μετέτρεπε τους ιδιοκτήτες σπιτιών σε μια εφικτή προοπτική για τους ανθρώπους που σήμερα έχουν παραιτηθεί σε μια ζωή ως ενοικιαστές. Ένα διαφορετικά διανεμητικό προφίλ λιτότητας θα μπορούσε να κάνει μια μικρή διαφορά επίσης: λιγότερα χρήματα για τους συνταξιούχους και περισσότερα για την εκπαίδευση και τις επενδύσεις.

Αλλά κανένας σοβαρός άνθρωπος δεν μπορεί να πιστεύει ότι η καλή ζωή των μέσων του 20ού αιώνα θα επανέλθει, μόνο αν οι νέοι ψηφίζουν σε επαρκείς αριθμούς και «οργανωθούν». Καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να αναδημιουργήσει τις διαρθρωτικές συνθήκες που οδήγησαν στη μεταπολεμική ευημερία σε ολόκληρη τη Δύση. Δεν υπάρχει κανένας νόμος του σύμπαντος που να λέει ότι κάθε γενιά πρέπει να είναι πιο ευημερούσα από την προηγούμενη. Η ιστορία αφορά κρίσεις, ανατροπές και μειώσεις, όσο περίπου και την μετρονομική πρόοδο. Οι δυσκολίες της σημερινής γενιάς δεν αποτελούν εξαίρεση. Η άνεση της προηγούμενης γενιάς αποτελούσε. Καθήκον των πολιτικών για τους νέους είναι να είναι ειλικρινείς σχετικά με αυτό, να τους βοηθήσουν στο μέτρο του δυνατού και να ψαλιδίσουν τα παλαιά χρέη που θα τους κυνηγούν για όσο ζουν.

ft.com