Το «δεδικασμένο» της Κύπρου

Επιμένω από τον Ιανουάριο, ότι η χρεοκοπία της Κύπρου ήταν «σίγουρη». Τελικά, οι Ευρωπαίοι δεν ήταν διατεθειμένοι να συμφωνήσουν στα 17 δις ευρώ που χρειαζόταν για να διασώσουν τη χώρα και ο ευρωπαίος επίτροπος Οικονομίας Όλι Ρεν δήλωσε στην WSJ ότι η Κύπρος

θα πρέπει να αναδιαρθρώσει το χρέος της. Τώρα, όμως, το σχέδιο διάσωσης έφτασε και – εν είδει σοκ – δεν υπάρχει καμία χρεοκοπία, σχολιάζει ο Felix Salmon στο Reuters. Αντ’ αυτού, 5,8 δις ευρώ της διάσωσης πρόκειται να έρθουν απευθείας από τους καταθέτες των τραπεζών στην Κύπρο, σε μια μορφή που η ΕΕ αποκαλεί μια «εκ των προτέρων εφάπαξ εισφορά σταθερότητας».
Μην πιστέψετε ούτε για ένα λεπτό ότι η απόφαση αυτή αποτελεί μέρος κάποιας βαθυστόχαστης, μακροπρόθεσμης στρατηγική, η οποία εκπονήθηκε έπειτα από εποικοδομητικές διαβουλεύσεις μεταξύ της ΕΕ, του ΔΝΤ και της νέας κυβέρνησης της Κύπρου. Αντ ‘αυτού, είναι μια έσχατη κίνηση απελπισίας, που γεννήθηκε από έναν ανίερο συνδυασμό αναβλητικότητας, εκβιασμού και ατέλειωτων δολοπλοκιών. Οι λεπτομέρειες δεν είναι ακόμη απολύτως σαφείς: μας λένε ότι οι καταθέσεις των άνω των 100.000 ευρώ θα πρέπει να καταβάλουν φόρο 9,9%, για παράδειγμα, αλλά δεν είναι σαφές αν αυτό ισχύει για όλες τις μεγάλες καταθέσεις ή απλά για το ποσό άνω των 100.000 ευρώ. Και υπάρχει επίσης η πιθανότητα το κυπριακό κοινοβούλιο να εναντιωθεί στη συμφωνία. Αλλά προς το παρόν, όλα προσχωρούν με την υπόθεση ότι η συμφωνία θα περάσει, ότι η Κύπρος θα πάρει τα 10 δις ευρώ του σχεδίου διάσωσης από την ΕΕ και ότι ο καθένας που έχει τραπεζικό λογαριασμό στην Κύπρο θα δει τους λογαριασμούς του να φορολογούνται με τουλάχιστον 6,75%.

«Η αρχή της επόμενης οικονομικής κρίσης»

Τον Ιανουάριο, είχα πει ότι αυτό δεν θα συμβεί: Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται η Κύπρος ή οποιαδήποτε άλλη χώρα είναι ένα bank run, που θα αφήσει τον εθνικό ισολογισμό στην κλασική παγίδα όπου «εξ αριστερών δεν γίνεται τίποτα σωστό και εκ δεξιών τίποτα δεν έχει απομείνει». Επιπλέον, με πολλούς τρόπους το δεδικασμένο που αναγκάζει τους καταθέτες σε κούρεμα θα ήταν ακόμη πιο επιζήμιο από ό,τι το δεδικασμένο για την επιβολή κουρέματος στους έλληνες ομολογιούχους: σε εκείνο το σημείο δεν θα υπήρχε πραγματικά κανένας λόγος να υπάρχουν καταθέσεις σε οποιαδήποτε χώρα της Μεσογείου.
Μπορεί να φαίνεται λίγο σαν να κλείνεις την πόρτα αφού το άλογο έχει ήδη κλειδωθεί, αλλά οι ουρές μπροστά από σπασμένα ΑΤΜ σίγουρα δείχνουν ότι θα υπάρξει ένα σημαντικό bank run όταν ανοίξουν ξανά οι τράπεζες. (Η απώλεια της Κύπρου, είναι πιθανό να είναι προς όφελος της Λετονίας). Η Κύπρος στηρίζεται μέχρι σήμερα στο καθεστώς ενός offshore χρηματοοικονομικού κέντρου, ιδιαίτερα για τους Ρώσους. Αυτό έχει γεμίσει τις τράπεζες με καταθέσεις και αν σκάσει η φούσκα των καταθέσεων, η κυβέρνηση δεν έχει καθόλου χρήματα για να διασώσει τις τράπεζες. Ο πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Αναστασιάδης, δήλωσε ότι αναγκάστηκε να επιλέξει αυτό το μονοπάτι, διότι η μόνη εναλλακτική λύση ήταν η κατάρρευση των δύο μεγάλων τραπεζών στην Κύπρο, με “καταστροφικές” συνέπειες. Αυτό που δεν είπε είναι ότι αυτές οι τράπεζες δεν είναι ακόμη ασφαλείς – όχι με την προοπτική ενός μαζικού bank run να κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους.
Και φυσικά δεν είναι μόνο η Κύπρος, όπου το bank run είναι ένας πολύ πραγματικός φόβος. Αν οι τραπεζικές καταθέσεις μπορούν να κατασχεθούν στην Κύπρο, μπορούν να κατασχεθούν και σε άλλες χώρες της ΕΕ. Ο Ed Conway έχει κάνει ένα φανταστικό σχόλιο που εξηγεί ακριβώς γιατί αυτό είναι μια φρικτή ιδέα:

Δεδομένου ότι η πολιτική αυτή δεν ήταν μονομερής αλλά δρομολογήθηκε από τους Υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης και το ΔΝΤ (πράγματι, το ΔΝΤ ήθελε μια ακόμα μεγαλύτερη περικοπή των καταθέσεων), στέλνει ένα ανησυχητικό μήνυμα σε όποιον έχει καταθέσεις σε μια τράπεζα της ευρωζώνης. Παρά το γεγονός ότι οι υπουργοί έσπευσαν να τονίσουν ότι αυτή είναι μια μοναδική και «εξαιρετική» περίπτωση, οποιοσδήποτε γνωρίζει έστω και αόριστα εξοικειωμένοι την αρχική ελληνική διάσωση θα θυμάται ακριβώς πόσο διαρκούν αυτές οι εξαιρέσεις.
«Το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει ο υπόλοιπος κόσμος» σχολιάζει ο Neil Irwin, «είναι ότι η υπόθεση της Κύπρου είναι αρκετά μοναδική και δεν θα προκαλέσει πανικό στην Αθήνα και στη Μαδρίτη (ή στη Λισσαβόνα, το Δουβλίνο και τη Ρώμη)». Αλλά βάζει την επικεφαλίδα: «Γιατί η σημερινή διάσωση της Κύπρου θα μπορούσε να είναι η αρχή της επόμενης οικονομικής κρίσης», που δίνει μια αρκετά καλή ιδέα για το πόσο αισιόδοξος είναι.

Μέρος ενός τυπικού προγράμματος ευρω-λιτότητας;
Και η Ευρώπη δεν θα είναι ασφαλής ακόμα και αν οι καταθέτες στην Πορτογαλία αποφασίσουν να κρατήσουν τα χρήματά τους στην πατρίδα τους. Αυτό θα μπορούσε να κάνει το σχέδιο διάσωσης να μοιάζει με ένα λαμπρό αγκομαχητό. Αλλά οι συνέπειες αυτής της επιλογής είναι μόνιμες: χώρες όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία μπορεί να μην κινδυνεύουν να φορολογηθούν οι καταθέσεις τους προς το παρόν, αλλά συνεχίσουν να διασώζονται σε μόνιμη βάση και όσο πιο επικίνδυνες γίνονται οι διαπραγματεύσεις διάσωσης, τόσο περισσότερο πιθανό είναι ότι η ΕΕ θα επιμείνει στη διάσωση μέσω των καταθετών. Είναι μια επιλογή που βρίσκεται στο τραπέζι τώρα και ως εκ τούτου ένα κούρεμα των καταθέσεων είναι σίγουρα πιο πιθανό να συμβεί όταν μια χώρα της Ευρωζώνης βρεθεί στην ανάγκη ενός σχεδίου διάσωσης. Και τότε, φυσικά, είναι πάντα η χειρότερη δυνατή στιγμή για ένα bank run.
Από μια καθαρά τεχνοκρατική άποψη, η κίνηση αυτή μπορεί να θεωρηθεί ως απλά μέρος ενός τυπικού προγράμματος ευρω-λιτότητας: η ΕΕ επιθυμεί αυξήσεις φόρων και περικοπές δαπανών και αυτό είναι ένα είδος φόρου: «εφάπαξ φόρου περιουσίας», όπως το θέτει ο Matt Yglesias. Άλλοι φόροι θα συγκέντρωναν λιγότερα χρήματα, ή αν δεν το έκαναν, θα ήταν πιο επιζήμιοι για τον πληθυσμό της Κύπρου, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος αυτού του φόρου θα καταβληθεί από τους Ρώσους. Οι Κύπριοι δυστυχώς θα πρέπει να πληρώσουν με κάποιο τρόπο και, παρότι αυτός είναι ένας δυσάρεστος τρόπος να τους αναγκάσουν να το κάνουν, είναι επίσης πολύ αποτελεσματικός και σχεδόν αδύνατο να αναπαραχθεί με οποιοδήποτε άλλο μέσο.

Αλλά υπάρχει κάτι ιερό στις τραπεζικές καταθέσεις και ειδικά στις ασφαλισμένες τραπεζικές καταθέσεις. Το ένα μέρος του εν λόγω σχεδίου που κανείς δεν υπερασπίζεται είναι ο φόρος 6,75% επί των καταθέσεων λιγότερο από 100.000 ευρώ – το επίπεδο στο οποίο η Κύπρος εγγυάται όλες τις καταθέσεις. Όπως το θέτει ο Nick Malkoutzis: Ο Αναστασιάδης πρέπει επίσης να εξηγήσει στους Κύπριους γιατί οι μικρο- καταθέτες πρέπει να καταβάλουν εισφορά παρόμοια με εκείνη που ορισμένες χώρες της ευρωζώνης υποτίθεται ότι απαίτησαν από τους Ρώσους ολιγάρχες. Επιπλέον, θα πρέπει να τους ενημερώσει γιατί η δέσμευση της Κυπριακής Κυβέρνησης να εγγυηθεί τις καταθέσεις μέχρι 100.000 ευρώ – που υποτίθεται ότι θα ίσχυε ακόμα και στις πιο ακραίες συνθήκες – δεν έχει πλέον καμία αξία.

Νικητές και χαμένοι

Αυτό που διαπιστώνουμε εδώ είναι ότι η κυπριακή κυβέρνηση αναγκάζεται να αθετήσει μία από τις πιο σημαντικές υποσχέσεις της – την υπόσχεση ότι αν βάλετε τα χρήματά σας στην τράπεζα, οι καταθέσεις σας αν είναι λιγότερο από 100.000 ευρώ, θα είναι ασφαλείς. Επιπλέον, δεν υπάρχει κανένας καλός λόγος για να πληγούν οι ασφαλισμένες καταθέσεις με αυτό τον τρόπο: το ίδιο ποσό χρημάτων θα μπορούσε να συγκεντρωθεί μόνο με τη φορολόγηση των ανασφάλιστων καταθέσεων με ένα ελαφρώς υψηλότερο ποσοστό. Φαίνεται ότι έπληξαν τους ασφαλισμένους καταθέτες ακριβώς έτσι ώστε οι ανασφάλιστοι καταθέτες να μπορούν να φορολογηθούν με μονοψήφιο και όχι με διψήφιο ποσοστό.

Εν τω μεταξύ, οι άνθρωποι που αξίζουν να χάσουν χρήματα εδώ, δεν θα χάσουν. Αν δανείσεις χρήματα στις τράπεζες της Κύπρου αγοράζοντας το χρέους τους και όχι με την κατάθεση χρημάτων, δεν θα υποστείς καμία απώλεια. Και αν δανείσεις χρήματα στην πτωχευμένη κυπριακή κυβέρνηση, τότε επίσης θα εξοφληθείς πλήρως. Αυτό είναι μάλλον ατύχημα παρά σχεδιασμός. Όπως εξηγεί ο Joseph Cotterill, η Ευρώπη καθυστερεί το θέμα της Κύπρου για τόσο πολύ καιρό ώστε έχασε την προθεσμία για να κάνει μια αναδιάρθρωση ομολόγων. Χρειάζεται χρόνος για να γίνει μια τέτοια συμφωνία και απλά δεν υπάρχει αρκετός χρόνος από τώρα μέχρι και την επόμενη μεγάλη πληρωμή του τοκομεριδίου της Κύπρου για να γίνει. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρέθηκε με ελάχιστες επιλογές: είτε να χρηματοδοτήσει πλήρως η ίδια τη διάσωση – μια επιλογή που οι Γερμανοί ήταν ανυποχώρητοι ότι ποτέ δεν θα συμβεί – ή να αναγκάσει ένα κούρεμα για τους καταθέτες της Κύπρου. Λαμβάνοντας υπόψη την ισορροπία των δυνάμεων στην Ευρωζώνη, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι σε αυτή τη μάχη η Γερμανία κέρδισε και η Κύπρος έχασε.

Κέρδισαν όμως βρώμικα: εξαναγκάζοντας ολονύχτιες και σκληρές διαπραγματεύσεις, στις οποίες πρόσφεραν στον Αναστασιάδη κάτι που δεν μπορούσε να αρνηθεί. Είτε να κατασχέσει τις καταθέσεις χονδρικά, ή να δει αυτές τις καταθέσεις να απαξιώνονται όταν η ΕΚΤ κόψει τη χρηματοδότηση προς τις τράπεζες της Κύπρου, μια απόφαση που θα οδηγούσε τους καταθέτες – μέσω της υποτίμησης και της αφερεγγυότητας – να χάσουν μέχρι και το 60% των χρημάτων τους.
Ο μεγάλος νικητής εδώ είναι η ΕΚΤ, η οποία έδωσε πολλές πιστώσεις σε αμφίβολες κυπριακές τράπεζες και η οποία δεν έχει καθόλου απώλειες. Και παρά το γεγονός ότι μπορεί να χάσουν, οι μεγάλοι ρώσοι καταθέτες είναι πολύ πιθανόν νικητές, δεδομένου ότι κινδύνευαν να χάσουν τα πάντα και θα καταλήξουν να χάσουν μόλις 10%. Τέλος, φυσικά, υπάρχουν και όλα τα hedge funds που στοιχηματίζουν ότι η κυπριακή κυβέρνηση δεν θα χρεοκοπήσει: όλα ανοίγουν σαμπάνιες αυτή τη στιγμή.
Ο μεγάλος χαμένος είναι η εργατική τάξη των Κυπρίων, των οποίων η εκλεγμένη κυβέρνηση αποδείχθηκε ανίσχυρη να αντιμετωπίσει αποφάσεις που καθοδηγούνται από τη Γερμανία, και οι οποίοι τώρα οργίζονται. Η ευρωζώνη είχε πάντα ένα δημοκρατικό έλλειμμα: η νομισματική ένωση επιβλήθηκε από την ελίτ σε απρόθυμους πολίτες. Τώρα οι πολίτες εναντιώνονται: ρίξτε μια ματιά μόνο στον Μπέπε Γκρίλο. Σε ολόκληρη την ήπειρο, έχουν χάσει το δημοκρατικό τους δικαίωμα να καθορίζουν τη μοίρα τους στην κάλπη, και αντ’ αυτού καθοδηγούνται από τους Γερμανούς. Τώρα, στην Κύπρο, απλά και άμεσα χάνουν τα λεφτά τους.

Κάποιος με 8.000 ευρώ από τις οικονομίες μιας ζωής μπορεί να μην έχει την πολυτέλεια να χάσει αυθαίρετα 540 ευρώ, αλλά αυτό ακριβώς πρόκειται να συμβεί. Το κυπριακό κοινοβούλιο κατά πάσα πιθανότητα δεν θα επαναστατήσει, αλλά όποιος πολιτικός ψηφίσει αυτό το νομοσχέδιο θα δυσκολευτεί πάρα πολύ να επανεκλεγεί. Η απόφαση αυτή είναι σημαντική όχι μόνο για το δεδικασμένο που θέτει όσον αφορά τους καταθέτες σε τράπεζες, αλλά και λόγω του τρόπου με τον οποίο αναδεικνύει πόσο ανίσχυρες έχουν γίνει οι χώρες της Μεσογείου (και η Ιρλανδία). Περισσότερο από ποτέ άλλοτε, είναι η Ευρώπη της Γερμανίας. Αυτό είναι κακό για την Κύπρο – και δεν είναι επίσης ιδιαίτερα καλό για τη Γερμανία.

http://blogs.reuters.com/felix-salmon/2013/03/16/the-cyprus-precedent/