Τι σηματοδοτεί η άρση των κυρώσεων στο Ιράν

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και τα ευρωπαϊκά έθνη αίρουν τις πετρελαϊκές και οικονομικές κυρώσεις κατά του Ιράν και απελευθερώνουν περίπου 100 δις δολ. κεφαλαίων της, αφού οι διεθνείς επιθεωρητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χώρα είχε ακολουθήσει τις υποσχέσεις να διαλύσει μεγάλα τμήματα του πυρηνικού της προγράμματος. Η απόφαση ελήφθη στο τέλος μια ημέρας με έντονη διπλωματία σε όλη την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, λίγες ώρες αφού Τεχεράνη και Ουάσινγκτον αντάλλαξαν

Πέντε Αμερικανοί, συμπεριλαμβανομένου και του ρεπόρτερ της Washington Post, Τζέισον Ρεζαϊάν, αφέθηκαν ελεύθεροι από το Ιράν, λίγες ώρες πριν η πυρηνική συμφωνία τεθεί σε εφαρμογή. Η κράτηση ενός εκ των Αμερικανών, του Μάθιου Τρέβιθικ, δεν είχε δημοσιοποιηθεί ποτέ. "Το Ιράν έχει κάνει σημαντικά βήματα που πολλοί άνθρωποι αμφέβαλαν ότι θα κάνει ποτέ, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι στην έδρα του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, η οποία νωρίτερα εξέδωσε έκθεση σχετικά με το πώς το Ιράν είχε αποσταλεί το 98 τοις εκατό των καυσίμων του στη Ρωσία, είχε αποσυναρμολογήσει πάνω από 12.000 συσκευές φυγοκέντρησης κι έτσι δεν θα μπορούσε να εμπλουτίσει ουράνιο, και έριξε τσιμέντο μέσα στον πυρήνα ενός αντιδραστήρα που σχεδιάστηκε για να παράγει πλουτώνιο. Ο Κέρι πάντως έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην απελευθέρωση των Αμερικανών.

Πολλοί από τους προεδρικούς υποψηφίους, συμπεριλαμβανομένου του γερουσιαστή της Φλόριντα Μάρκο Ρούμπιο και του Ντόναλντ Τραμπ, κατήγγειλαν τη συμφωνία ανταλλαγής ως σημάδι αδυναμίας. Ιδιαίτερες αντιρρήσεις έφεραν για την απελευθέρωση των περίπου 100 δισ. δολ. από δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία - κυρίως από πωλήσεις πετρελαίου στο παρελθόν- που το Ιράν πλέον θα ελέγχει, αλλά και το τέλος των αμερικανικών και ευρωπαϊκών περιορισμών στις συναλλαγές που είχαν επιβληθεί στο πλαίσιο της προσπάθειας να σταματήσει το πυρηνικό πρόγραμμα. Δεν ήταν μόνο οι κυρώσεις που ανάγκασαν το Ιράν να κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων: οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ ανέπτυξαν επίσης ένα από τα πιο εξελιγμένα κυβερνοόπλα του κόσμου για να καταστρέψουν τις συσκευές φυγοκέντρησης που το Ιράν τώρα διαλύει.

Από την έναρξη της λεγόμενης ημέρα εφαρμογής, οι δομές είναι σε θέση να κάνουν την Τεχεράνη να συμμετάσχει εκ νέου στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, μετά από δεκαετίες απομόνωσης.Αλλά ακόμη και σε μια εβδομάδα που ξεκίνησε με την απελευθέρωση των 10 ναυτικών που βρέθηκαν σε ιρανικά χωρικά ύδατα - το Υπουργείο Άμυνας ακόμα δεν έδωσε εξήγηση του πώς συνέβη αυτό - και τελείωσε με μια ανταλλαγή κρατουμένων που φάνηκε να βγαίνει από τις σελίδες του Ψυχρού Πολέμου, δεν ήταν καθόλου σαφές αν η Τεχεράνη θα επιλέξει την "επιστροφή" της - τουλάχιστον πολύ γρήγορα.

Στην Τεχεράνη και την Ουάσινγκτον, πολιτικές μάχες εξακολουθούν να μαίνονται σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τους κινδύνους από την "ομαλοποίηση" των σχέσεων των δύο χωρών, που έχουν σημαντικές διαφορές για περισσότερες από τρεις δεκαετίες. Ο Κέρι πάντως υποστήριξε ότι η πυρηνική συμφωνία είχε σπάσει τον κύκλο της εχθρότητας, επιτρέποντας τις μυστικές διαπραγματεύσεις που οδήγησαν μέχρι την ανταλλαγή ομήρων.

"Οι επικριτές θα συνεχίσουν να επιτίθενται στη συμφωνία, θεωρώντας ότι δώσαμε πολλά στην Τεχεράνη", δήλωσε ο Νίκολας Μπερνς, ο οποίος ξεκίνησε τις κυρώσεις κατά του Ιράν, ως ο τρίτος στη σειρά αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ κατά τη διάρκεια της θητείας του Τζορτζ Μπους . "Αλλά το γεγονός ότι οι πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν θα παγώσουν αποτελεσματικά για τα επόμενα 10 με 15 χρόνια είναι ένα πραγματικό πλεονέκτημα για μας", είπε, προσθέτοντας ότι "αυτό επιτεύχθηκε με σκληρή διπλωματία και όχι με πόλεμο". Παρόλα αυτά, ο Μπερνς, ο οποίος διδάσκει τώρα στο Χάρβαρντ διπλωματία και συμβουλεύει την Χίλαρι Κλίντον στην προεκλογική της εκστρατεία, υποστήριξε ότι οι πρόσφατες συναντήσεις με το Ιράν - συμπεριλαμβανομένων των δοκιμών βαλλιστικών πυραύλων του και της στήριξης στον Σύριο πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ, "αποδεικνύουν πόσο περίπλοκη θα συνεχίσει να είναι η σχέση μας με το Ιράν".

"Έχουμε τώρα δύο χρόνια συμμόρφωσης", σχολίασε ο Κέρι. "Προφανώς, οι προηγούμενες αποδόσεις δεν διασφαλίζουν τις μελλοντικές." Αλλά, υποστήριξε, "ξέρουμε χωρίς αμφιβολία ότι δεν υπάρχει μια πρόκληση σε ολόκληρη την περιοχή, που δεν θα γινόταν πολύ πιο περίπλοκη εάν το Ιράν είχε τη δυνατότητα να παράγει πυρηνικά όπλα". Αλλά το Ιράν έχει κάτι που χρειάζεται απεγνωσμένα: δισεκατομμύρια μετρητά, σε μια εποχή που οι μεταφορές πετρελαίου έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από το ήμισυ λόγω των κυρώσεων, και τις τιμές κάτω από τα 30 δολ. το βαρέλι, που σημαίνει τεράστιες περικοπές του εθνικού εισοδήματος.

Ακριβώς το πόσα χρήματα είναι ένα θέμα διαφωνίας. Ένας ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος δήλωσε το Σάββατο ότι το Ιράν θα είναι σε θέση να έχει πρόσβαση σε περίπου 50 δισεκατομμύρια δολάρια από τα 100 δις σε κεφάλαια στο εξωτερικό, αν και άλλοι έχουν χρησιμοποιήσει υψηλότερες εκτιμήσεις. Ο αξιωματούχος δήλωσε ότι το Ιράν θα χρειαστεί πιθανότατα να κρατήσει πολλά από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό για να διευκολύνει το διεθνές εμπόριο.

Η κυβέρνηση Ομπάμα το Σάββατο αφαίρεσε επίσης 400 Ιρανούς και άλλους από τον κατάλογο κυρώσεων της και προέβη σε περαιτέρω ενέργειες για την άρση των περιορισμών στις αλληλεπιδράσεις της με το Ιράν. Άλλοι 200 άνθρωποι, όμως, θα παραμείνουν στον κατάλογο κυρώσεων για άλλους λόγους, συμπεριλαμβανομένων των τρομοκρατικών δραστηριοτήτων, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της συμμετοχής σε εμφύλιους πολέμους στη Συρία ή την Υεμένη ή δεσμούς με πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων της χώρας.

Σύμφωνα με τους νέους κανόνες που τίθενται σε ισχύ, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα επιβάλουν κυρώσεις σε ξένα φυσικά ή νομικά πρόσωπα για την αγορά πετρελαίου και φυσικού αερίου από το Ιράν. Το αμερικανικό εμπορικό εμπάργκο παραμένει στη θέση του, αλλά η κυβέρνηση θα επιτρέψει ορισμένες περιορισμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες με το Ιράν, όπως η πώληση ή η αγορά ιρανικών τροφίμων και χαλιών και αμερικανικών εμπορικών αεροσκαφών και ανταλλακτικών.

Είναι ένα άνοιγμα προς το Ιράν, που αντιπροσωπεύει μια τεράστια εξέλιξη, η οποία θα συζητηθεί για πολύ καιρό μετά την ,αποχώρηση του Ομπάμα από την προεδρία. Δεν είναι σαφές τι θα συμβεί μετά τον θάνατο του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος προστάτευσε και συχνά τροφοδότησε τις σκληροπυρηνικούς - αλλά από την άλλη επέτρεψε στις συνομιλίες να προχωρήσουν. Ο Ομπάμα και ο Κέρι, οι οποίοι θα παραμείνουν στη θέση του ακόμα για έναν χρόνο και τέσσερις μέρες, ελπίζουν να προωθήσουν νέες συζητήσεις που θα φέρουν καρπούς σε άλλους τομείς, μεταξύ των οποίων τον τερματισμό του πολέμου στη Συρία και την σταδιακή αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων.

nytimes.com

Διαβάστε περισσότερα