Σαν αυτοδημιούργητοι θεοί που σπέρνουν τον όλεθρο στο οικοσύστημά μας...

Κάποτε, σε απροσδιόριστο χρόνο της εκπαιδευτικής μου πορείας, είχα ακούσει θυμάμαι από κάποιον συνάδελφο που δίδασκε ''Αστρονομία'' για το ''σύνδρομο των ελεφάντων ή των χελωνών'', που έψαχναν - λέει - για τον μεγαλύτερο ελέφαντα και τη μεγαλύτερη χελώνα πάνω στον οποίο ή στην οποία θα στεκόταν ο άλλος ή η άλλη...

Μου φάνηκε παραμύθι για τα μικρά και βιάστηκα να χαμογελάσω, γιατί το έβρισκα παιδαριώδες... Όμως εκείνος με προσγείωσε γρήγορα μιλώντας μου για το Σύμπαν, που αποτύπωνε την άποψή του για το αληθινό παραμύθι!..

Πίστευε, λοιπόν, ότι δεν υπήρχε αρχή και τέλος σ' αυτό. Δεν

- Και τι σχέση έχει η αρχή του κόσμου μ' αυτά, που μοιάζουν- έτσι όπως τα περιγράφεις - με ιερογλυφικά σύμβολα; Τον ρώτησα απορημένη.

- Ωωω, τι ωραία παρομοίωση!.., είπε χαμογελώντας, για να προσθέσει αμέσως μετά με διδακτικό ύφος σαν να μιλούσε σε μαθητή του. Αυτή η αρχή του κόσμου, Κρινιώ, βρίσκεται ακριβώς σ' αυτά που είπες, τα φαντάσματα των συμβόλων, τα στοιχειώδη σωματίδια, που δεν είναι ούτε καν υλικά...

- Και γιατί ασχολούμαστε μ'αυτά; Τι μας νοιάζουν; Τον ρώτησα βαριεστημένα.

- Μας νοιάζουν και μας παρανοιάζουν, μου είπε προς μεγάλη μου έκπληξη, γιατί η ανάπτυξή τους δημιούργησε τον άνθρωπο, τη βιολογία, τη ζωή και το νου, που φτιάχνει τα σύμβολα!.. Είναι ένας βρόχος περίεργος, ένα σύμπλεγμα ανεξήγητο μέχρι τώρα, για να σου δώσω να καταλάβεις...

- Και το άπειρο; Αν δεν υπάρχει αρχή και τέλος στο Σύμπαν, υπάρχει τουλάχιστον αυτό; Τον ρώτησα τώρα με ενδιαφέρον.

- Ααα, αυτό δεν πιστεύω ότι υπάρχει, δε μπορεί να υπάρχει, γιατί αν υπήρχε..., δε θα ήμασταν εδώ τώρα...

- Ε, τότε, αν δεν υπάρχει αυτό..., μουρμούρισα παραζαλισμένη.

- Ναι, είναι αυτό που σκέφτηκες!.. Δεν υπάρχει αρχή ή τέλος, αφού δεν υπάρχει το άπειρο. Έτσι πιστεύω. Και συμβαίνει αυτό γιατί όλα είναι ένας κύκλος χωρίς αρχή, όπως κι ο χρόνος, το μέλλον και το παρελθόν μας, σύμφωνα τουλάχιστον με τα μέχρι τώρα επιστημονικά δεδομένα. Γιατί η τεχνολογία, βλέπεις, αναπτύσσεται ταχύτατα και παρασέρνει κι εμάς μαζί της στο καινούριο της περιβάλλον, σε βαθμό που να φαντάζουν ανεπαρκείς οι μέχρι τώρα τεχνικές επιδόσεις της...

- Μα αυτό το τεχνολογικό περιβάλλον που λες φτιάχτηκε από μας και ελέγχεται ολοένα και περισσότερο από μας. Επομένως έχουμε τη δυνατότητα να παρέμβουμε στο μέλλον μας και στο μέλλον της φύσης, δεν είναι; Τον ρώτησα.

- Αυτό είναι σχετικό, μου απάντησε εκείνος, αν λάβουμε υπόψη μας τις τεράστιες αλλαγές που έρχονται σ' αυτήν, σε σημείο που να μπορούμε να πούμε ότι ''όσο πιο μεγάλες είναι οι αποστάσεις στην αστρονομία, τόσο πιο μεγάλες είναι οι αποστάσεις στις αλλαγές που αφορούν το μέλλον της φύσης''...

Ο άνθρωπος, τελικά, κρατά στα χέρια του το μέλλον του πλανήτη και της ανθρωπότητας..., αναλογίζομαι προβληματισμένη στη σκέψη ότι όσο κακοποιείται το περιβάλλον απ' τις παρεμβάσεις του, τόσο κινδυνεύει η ίδια η ύπαρξή του.

- Να που χρειάζεται να αποκτήσει ο άνθρωπος περιβαλλοντική συνείδηση, ψιθυρίζω και, σχεδόν ασυναίσθητα, η σκέψη μου εστιάζει στη σημερινή μέρα (22 Μαΐου), που καθιερώθηκε το 1993 απ' τα Ηνωμένα Έθνη να γιορτάζεται ως Παγκόσμια ημέρα της Βιοποικιλότητας, ''με σκοπό τον εορτασμό της πλούσιας ποικιλομορφίας ζωής στη Γη και την ανάδειξη της αξίας της στον πλανήτη''.

Σκέφτομαι πως ο όρος αυτός δεν είναι μόνο επιστημονική έννοια, αλλά συνδέεται στενά με αξίες που δίνουν έμφαση στη διάσωση φυτικών και ζωικών ειδών. Αυτή η συνειδητοποίηση άλλωστε οδήγησε στη δημιουργία προστατευμένων περιοχών, που διασφαλίζουν τη βλάστηση και ελαχιστοποιούν την όχληση απ' τη χρήση γης.

Τέτοιες περιοχές υπάρχουν σε μεγάλη έκταση στην Ελλάδα, που θεωρείται ως η πλουσιότερη σε βιοποικιλότητα χώρα της Ευρώπης αφού διαθέτει θαλάσσια οικοσυστήματα, παραλιακά έλη, φυλλοβόλα και κωνοφόρα δάση με άφθονη βιοποικιλότητα, δενδρώνες, σπήλαια, αμμώδεις και βραχώδεις ακτές, παραποτάμια δάση, ρέοντα και στάσιμα ύδατα, λιμνοθάλασσες, υφάλους, ξηρά λιβάδια και υγρολίβαδα, τέλματα και έλη, εθνικοί δρυμοί, οικολογικού και τουριστικού ενδιαφέροντος περιοχές [Πρέσπες, Νυμφαίο, Πάρνηθα, Σούνιο, Παρνασσός, λίμνη Κερκίνη, Αμβρακικός, Αλόννησος, Ζάκυνθος, Πίνδος, Όλυμπος, Λευκά Όρη (Σαμαριά) κλπ].

Σ' αυτές τις περιοχές φυσικού πλούτου, στα ελκυστικά τοπία με την πλούσια βιοποικιλότητα της πατρίδας μας (που έχουν οικολογικό και τουριστικό ενδιαφέρον και δίνουν πνοή στην απομονωμένη ελληνική ύπαιθρο), κινδυνεύουν να εξαφανιστούν οριστικά - μέσα στις επόμενες δεκαετίες - 140 είδη ζώων τα οποία βρίσκουν καταφύγιο στην ελληνική φύση...

Κάποια απ' αυτά τα απειλούμενα είδη, μάλιστα, είναι άγνωστα στους περισσότερους, όπως το αιλουροειδές λύγκας (Φλώρινα), ο αμφίβιος αλπικός τρίτωνας (πηγές Πίνδου), που... συμβιώνουν στην ελληνική ύπαιθρο με τα συνδεδεμένα με την παραδοσιακή ζωή σ' αυτήν ζώα, όπως ο λύκος, το ελάφι, η αρκούδα, το αγριοκάτσικο...

Όλα αυτά τα είδη μαζί και το καθένα ξεχωριστά έχουν μεγάλη σημασία για τα οικοσυστήματα της ελληνικής φύσης, γιατί εδώ και χρόνια είναι καταγεγραμμένα ως ζώα υπό εξαφάνιση, γιατί ακολουθούν μια κατηφορική πορεία που είναι μη αναστρέψιμη και τα οδηγεί στον αφανισμό.

Από τα είδη πανίδας που κατοικούν στην Ελλάδα, συγκεκριμένα, βρίσκονται σε απειλή τα 9 από τα 22 αμφίβια, τα 18 από τα 24 είδη ερπετών, τα 45 απ' τα 115 θηλαστικών και τα 78 απ' τα 122 είδη πτηνών. Το κάθε είδος από αυτά έχει μέγιστο χρόνο ζωής 100 χρόνια κι η εξαφάνισή τους εκτιμάται απ' τους επιστήμονες πως θα γίνει σε τρεις γενιές!..

Κατά την κ. Μαρία Λιβανού (συντονίστρια Θαλάσσιων Προγραμμάτων τηςWWFΕλλάς, θυγατρικής της διεθνούςWWF, δηλαδή του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση), στα παραπάνω είδη υπό εξαφάνιση εντάσσεται η δερματοχελώνα, που ζει πάνω από έναν αιώνα στην πατρίδα μας, και ο γύπας ασπροπάρης, ένα είδος αρπακτικού του οποίου ο πληθυσμός απειλείται περισσότερο στη χώρα μας.

Όσο περνούν τα χρόνια, εντωμεταξύ, ο αριθμός των απειλούμενων ειδών αυξάνεται όχι μόνο εξαιτίας της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος της Ελλάδας και του αλόγιστου κυνηγιού που δεν έχει όρια και κανόνες, αλλά και λόγω της μορφολογικής ποικιλομορφίας της, που ήταν και η αιτία να αναπτυχθεί μια πανίδα με επιρροές από Ευρώπη, Αφρική και Ασία.

Είναι γνωστό πως - μετά την Τουρκία - η Ελλάδα είναι ο ιδανικότερος τόπος απ' τις χώρες της Μεσογείου για πολλούς πληθυσμούς ενδημικών ζώων που βρήκαν καταφύγιο στις απότομες βουνοκορφές, τα δάση και τα απομονωμένα νησιά της.

Στη χώρα μας ζει από χρόνια το 64 των προστατευόμενων πτηνών, το 41 των προστατευόμενων ερπετών και το 43 των προστατευόμενων θηλαστικών. Η Ελλάδα είναι, επίσης, η χώρα που έχει 154 διαφορετικών ψαριών του γλυκού νερού, ενώ τις θάλασσές μας προτιμά το 50 του παγκόσμιου πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας (Monachus,monachus), σύμφωνα με τα στοιχεία τηςWWFΕλλάς. Κι αυτό είναι κάτι που δε γνωρίζει ευρέως και δυστυχώς δεν συνυπολογίζει ο πληθυσμός μας.

Γιατί, αν συνέβαινε αυτό, πολλοί από μας δε θα πετούσαν πλαστικά σκουπίδια στη θάλασσα, αφού είναι γνωστό πως αυτά - αργά ή γρήγορα - θα προκαλέσουν ασφυξία σ' αυτά τα σπάνια ζώα, μόλις περάσουν στον οργανισμό τους. Ένα τέτοιο θλιβερό γεγονός είχαμε, άλλωστε - πριν αρκετά χρόνια - στις Κυκλάδες, με θύμα μια σπάνια φάλαινα φυσητήρα μήκους δεκαπέντε μέτρων, που είχε καταπιεί δεκαπέντε κιλά πλαστικών απορριμμάτων...

Η κ. Ρούλα Τρίγκου, της Ελληνικής Ορθολογικής Εταιρείας είπε - σε παλιότερη συνέντευξή της - ότι ''εμείς ευθυνόμαστε και για τους περισσότερους θανάτους πουλιών υπό εξαφάνιση στην Ελλάδα είτε λόγω λαθροθηρίας είτε λόγω δηλητηριασμένων δολωμάτων ή της κατάχρησης των φυτοφαρμάκων, μετά την εγκατάλειψη των παραδοσιακών χρήσεων γης.

Ως ενδεικτικό παράδειγμα επαπειλούμενου είδους πτηνών είχε αναφέρει τότε τον γύπα ασπροπάρη. Από το σπάνιο αυτό είδος του - όπως είπε - υπήρχαν στην Ελλάδα μέχρι το 2013 είκοσι φωλιές με πληθυσμό μειωμένο κατά 85 τις τελευταίας δεκαετίες λόγω της χρήσης δολωμάτων από κυνηγούς για ανεπιθύμητα ζώα που ήθελαν να πιάσουν.

Όλα αυτά βέβαια και πολλά άλλα γνωστά και άγνωστα περιστατικά γύρω απ' την τύχη που έχουν στη χώρα μας κάποια απ' τα πιο σπάνια είδη των υπό εξαφάνιση ζώων, ψαριών, ερπετών και πουλιών, επιβεβαιώνουν πόσο ευάλωτα είναι αυτά ζώντας σε περιβάλλοντα όπου πολλοί κάτοικοι δεν έχουν συμφιλιωθεί με τη φύση, ώστε να συναισθανθούν τις ανάγκες της και να την προστατέψουν.

Συμπεριφέρονται, κατά κάποιο τρόπο, σαν αυτοδημιούργητοι θεοί που σπέρνουν τον όλεθρο στο οικοσύστημά μας. Κι αυτό που λέω δεν είναι υπερβολικό. Δεν είναι καθόλου υπερβολικό. Αρκεί να δείτε τη συμπεριφορά αυτού του... είδους των συμπατριωτών μας στις αγγελίες που βάζουν στο διαδίκτυο κατά καιρούς. Πωλούνται, όπως θα δείτε - μέσω κυκλωμάτων εκμετάλλευσης ζώων - από απειλούμενες πεταλούδες μέχρι σπάνιες οχιές της Μήλου και χαμαιλέοντες.

Αν προστεθεί μάλιστα σ' αυτήν την ανευθυνότητα (λόγω απαιδευσίας) κι ο αποδεκατισμός των υπό εξαφάνιση ελληνικών ειδών λόγω καταστροφής, καταπάτησης ή πυρκαγιών των δασών μας, η ρύπανση των ποταμών και η αποξήρανση των λιμνών, θα καταλάβει ο καθένας το μέγεθος του εγκλήματος που συντελέστηκε στη λίμνη Βιστωνίδα της Ξάνθης, όπου εξαφανίστηκαν μέσα σε μικρό σχετικά διάστημα δυο είδη σπάνιων ψαριών...

Κοντά σ' αυτά έχουν εξαφανιστεί και δεκάδες άλλα εξαίρετα σπάνια είδη ζώων και πτηνών στην Ελλάδα, που τα συναντάμε πλέον μόνο στα βιβλία της Ζωολογίας, όπως ο ''φραγκολίνος'', ένα πτηνό που εξαφανίστηκε από τα μέσα του 20ου αιώνα και αναφέρεται στα αρχαία ελληνικά κείμενα.

Προς τα εκεί, προς τον αφανισμό τους δηλαδή, οδεύουν και οι πληθυσμοί του χαμαιλέοντα στην Πύλο και τη Σάμο, οι πετροφάλαινες του Ιονίου και τα τριανταπέντε είδη καρχαριών που υπάρχουν στο Αιγαίο και το Ιόνιο πέλαγος, όπως και ο αλπικός τρίτωνας (το μικροσκοπικό αμφίβιο που το αποκαλούν ''δράκο της Πίνδου'' και συναντάται μόνο σε κάποιες πηγές της Πίνδου σε υψόμετρο 800-2.200 μέτρα).

Στα παραπάνω συγκαταλέγονται ακόμη η Μεσογειακή φώκια (Monachus,monachus) που ήδη αναφέραμε, το κόκκινο ελάφι (Cervuselaphus), το τσακάλι (Canisaureus), η καφέ αρκούδα (Ursusarctos), ο Μαυρόγυπας (Aegypiusmonachus) και το ευρασιατικό σαρκοβόρο αιλουροειδές λύγκα, που περιορίστηκε να ζει σε ορεινές περιοχές της Φλώρινας, αφού μεγάλοι πληθυσμοί του είχαν εξοντωθεί απ' τους κυνηγούς ως τις αρχές του 20ου αιώνα.

Με τα δεδομένα αυτά, αντιλαμβανόμαστε όλοι πόσο προικισμένη είναι η πατρίδα μας με βιολογική κληρονομιά, αφού διαθέτει ένα αξιοζήλευτο φυσικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από πλούσια χλωρίδα και πανίδα, μεγάλη ποικιλία τοπίων, χερσαίων οικοσυστημάτων, υγροτοπικών, παράκτιων και θαλάσσιων.

Ας μην ξεχνάμε επίσης, πως έχουν καταγραφεί ήδη σ' αυτήν 5.500 είδη χλωρίδας ανώτερων φυτών, 440 είδη πουλιών, 115 θηλαστικών (χωρίς τα οικόσιτα), 2000 είδη μυκήτων, 86 είδη ερπετών και αμφίβιων, 110 είδη ψαριών του γλυκού νερού, 1160 είδη θαλασσινών μαλακίων και 230 είδη πεταλούδας. Ο δε συνολικός πλούτος της ελληνικής πανίδας, σύμφωνα με τα στοιχεία της ελληνικήςWWF, απαρτίζεται από 30000-50000 είδη σπονδυλόζωων και ασπόνδυλων ζώων.

Όλα αυτά τα ζώα, τα πτηνά, τα ερπετά, τα ψάρια και τα αμφίβια ζουν στις ορισμένες από την Ελλάδα και προστατευόμενες απ' την ελληνική νομοθεσία και τις διεθνείς συνθήκες (όπως αυτή του Ραμσάρ) περιοχές του Ευρωπαϊκού δικτύουNatura, που καταλαμβάνουν το 27της χερσαίας και το 6 της θαλάσσιας έκτασής της.

Για να εξακολουθήσουν όμως να υπάρχουν αυτά, θα πρέπει το ελληνικό κράτος - έστω κι αργά - να φροντίσει για την ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση των πολιτών, ώστε - μέσω της παιδείας, της τοπικής αυτοδιοίκησης και εντεταλμένων κυβερνητικών και παραγωγικών φορέων - να δοθεί η αρμόζουσα σημασία στην αξία της βιοποικιλότητας στον τόπο μας και την ανάγκη διατήρησής της.

Το ευχόμαστε!..

Διαβάστε περισσότερα