Που βαδίζει η εξομάλυνση σχέσεων Ουάσιγκτον – Τεχεράνης;

Ένα από τα πλέον εντυπωσιακά γεγονότα των τελευταίων μηνών στη διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα είναι η ξαφνική προκαταρτική συμφωνία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν για μερική άρση του οικονομικού εμπάργκο και ταυτόχρονη επιβράδυνση του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης.

Η προκαταρτική συμφωνία οδεύει προς υλοποίηση και σύντομα οι διαπραγματεύσεις θα περάσουν, όπως όλα δείχνουν, στο επόμενο στάδιο.

Παρόλα αυτά ελάχιστα έχει ασχοληθεί κανείς με το που πραγματικά οδηγείται αυτή η αποκατάσταση σχέσεων μεταξύ των δύο παραδοσιακών εχθρών.

Ο Ιρανός Πρόεδρος Χασάν

Ρουχάνι, έχει αρκετές φορές δηλώσει ότι η χώρα του επιθυμεί την αποκατάσταση των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Αυτό για όσους γνωρίζουν το θέμα είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι τα συμφέροντα που διακυβεύονται στο όλο εγχείρημα είναι πολύ μεγαλύτερα για το Ιράν, διότι μια εξομάλυνση των σχέσεων θα αλλάξει σημαντικά τη χώρα.

Μόλις πριν λίγα εικοσιτετράωρα ο Ιρανός Πρόεδρος δήλωσε ότι είναι δυνατόν μια έχθρα 35 χρόνων να μετατραπεί σε φιλία, εάν υπάρξει προσπάθεια και από τις δυο πλευρές. Όπως μάλιστα είπε, «καμία έχθρα δεν κρατάει για πάντα.»

Πολλοί βιάζονται να ενθουσιαστούν από αυτές τις δηλώσεις, τις οποίες στην ουσία δεν αποδίδουν στη σωστή τους βάση. Σε καμία περίπτωση ο Ρουχάνι δεν μιλά για άμεση αποκατάσταση των σχέσεων με την Ουάσινγκτον. Στην πραγματικότητα αυτό που λέει δεν είναι καθόλου διαφορετικό από τη θέση που το Ιράν εξέφρασε εδώ και μια δεκαετία όταν άρχισε να συνεργάζεται με την αμερικανική κυβέρνηση. Δηλαδή όταν η κυβέρνηση του Τζόρτζ Μπούς εκδίωξε το Σαντάμ Χουσεΐν από την εξουσία στο Ιράκ. Συγκεκριμένα τον Ιανουάριο του 2006 ο Ανώτατος Θρησκευτικός Ηγέτης του Ιράν, Χαμενεϊ, μιλώντας ρεαλιστικά είχε πει ότι δεν επιθυμούσε το πάγωμα των σχέσεων στο διηνεκές, αλλά ότι απλά εκείνη τη στιγμή οι συνθήκες στις ΗΠΑ δεν επέτρεπαν στην Τεχεράνη να είναι φιλική με την Ουάσινγκτον. Μάλιστα είχε προσθέσει ότι αυτός πρώτος θα προωθούσε ένα ξεπάγωμα στις σχέσεις των δυο χωρών, όταν θα ήταν προς το συμφέρον της χώρας του.

Σήμερα, τόσα χρόνια μετά, το Ιράν δεν είναι ακόμη έτοιμο να αποκαταστήσει πλήρως σχέσεις με τις ΗΠΑ. Απλά βλέπει τη διαπραγμάτευση με την Ουάσινγκτον ως μια συμφέρουσα για το Ιράν διαδικασία. Απλά στέλνει μηνύματα ότι η βελτίωση των σχέσεων είναι πιθανή.

Στο κέντρο της πολιτικής συζήτησης που έχει ανοίξει στο εσωτερικό του Ιράν βρίσκεται το είδος της νέας σχέσης της Τεχεράνης με την Ουάσινγκτον, το οποίο συνδέεται άμεσα με το εάν θα υπάρξει αμερικανική πρεσβεία και πάλι στην Τεχεράνη.

Από την οπτική γωνία του Ιράν, η αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων δημιουργεί τον κίνδυνο αύξησης της επιρροής της Ουάσινγκτον στο εσωτερικό της χώρας και σαν αποτέλεσμα απειλεί το ίδιο το Ισλαμικό επαναστατικό καθεστώς. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που στο εσωτερικό οι ρεαλιστές συντηρητικοί πολιτικοί, όπως ο Πρόεδρος Ρουχάνι, και ο Ραφσαντζανί, έχουν στοχοποιηθεί από ισχυρά πολιτικά συμφέροντα που τους κατηγορούν ότι παίζουν το παιχνίδι της Ουάσινγκτον, απειλώντας την Επανάσταση.

Οι ρεαλιστές πιστεύουν ότι το άνοιγμα στη Δύση δεν έρχεται σε σύγκρουση με το ιδεολογικό πλαίσιο της Επανάστασης. Στο κέντρο της στρατηγικής τους βρίσκεται η αντίληψη ότι είναι απολύτως αναγκαίο να επουλωθεί το βαρύτατο πλήγμα που έχει δεχθεί η οικονομία της χώρας από την τελευταία δέσμη κυρώσεων. Επίσης, αντιλαμβάνονται ότι το καθεστώς χρειάζεται μεταρρύθμιση για να επιβιώσει.

Οι σκληροπυρηνικοί από την άλλη πλευρά φοβούνται ότι οι μεταρρυθμίσεις και το άνοιγμα στη Δύση θα πλήξει το θεοκρατικό κομμάτι του καθεστώτος. Ότι δηλαδή θα πληγούν οι κληρικοί και οι δυνάμεις ασφάλειας του καθεστώτος.

Το σημαντικό σε αυτό το σκηνικό είναι ότι ο Πρόεδρος Ρουχάνι και οι ρεαλιστές υποστηρικτές του, έχουν μεγάλη υποστήριξη στην κοινή γνώμη της χώρας, όπως έδειξαν και τα ποσοστά που έλαβαν στις πρόσφατες εκλογές. Έχουν και την εμπιστοσύνη του Ανώτατου Θρησκευτικού Ηγέτη, Χαμενεϊ.

Η αντίδραση στο εσωτερικό και ειδικά από τις τάξεις της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς, καθιστά εξαιρετικά δύσκολο το μονοπάτι που έχουν επιλέξει ο Πρόεδρος και οι ρεαλιστές. Με αποτέλεσμα, να υπάρχουν όρια όσο αφορά το επίπεδο που μπορεί να φτάσει η αποκατάσταση των σχέσεων.

Η διαδικασία ια είναι εξαιρετικά δύσκολη, όπως προκύπτει και από τις κατηγορίες της Τεχεράνης ότι η κυβέρνηση Ομπάμα μεταφράζει λάθος τις θέσεις του Ιράν στη διαδικασία της προσωρινής συμφωνίας, επισημαίνοντας ότι δεν υπάρχει συμφωνία για διάλυση του πυρηνικού προγράμματος της χώρας.

Είναι σαφές ότι η Τεχεράνη θα πρέπει να γεφυρώσει τις διαφορές στο εσωτερικό της χώρας, πριν προχωρήσει σε αποκατάσταση των σχέσεων με την Ουάσινγκτον. Το μοντέλο που φαίνεται να επιδιώκει το Ιράν, είναι αυτό της σχέσης των ΗΠΑ με την Κίνα. Το πρόβλημα σε αυτό το σενάριο είναι ότι υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ της Τεχεράνης και του Πεκίνου. Το Ιράν σε αντίθεση με την Κίνα χαρακτηρίζεται από ένα υπέρμετρο εθνικισμό και φιλοδοξίες Παν-Ισλαμισμού/Μουσουλμανισμού.

Το συμπέρασμα είναι ότι το Ιράν επιθυμεί την αποκατάσταση των σχέσεων με τη Δύση, αλλά σε καμία περίπτωση δεν επιθυμεί να γίνει μια προ-Δυτική χώρα. Σαν αποτέλεσμα το πιο πιθανό σενάριο είναι η σύναψη μιας προσωρινής συμμαχίας με τις ΗΠΑ, όταν τα συμφέροντα των δυο χωρών ευθυγραμμίζονται, χωρίς όμως να γίνει ποτέ σύμμαχος της Ουάσινγκτον.

ΤΟΜΑΣ ΤΖΕΦΕΡΣΟΝ