Πώς η Τουρκία εκβίασε την ΕΕ

Τα ψώνια σε ένα τουρκικό παζάρι ποτέ δεν είναι καλή ιδέα για έναν αρχάριο. Η ΕΕ το έμαθε αυτό με τον δύσκολο τρόπο, όταν ανακάλυψε ότι η προσεκτικά σχεδιασμένη συμφωνία για το προσφυγικό που πίστευε ότι είχε πουλήσει στους Τούρκους ηγέτες εν όψει της Συνόδου Κορυφής τη Δευτέρα αποδείχθηκε ότι ήταν μόλις λίγο περισσότερο από την αρχή της διαπραγμάτευσης.

Η Τουρκία έκανε στην Ευρώπη μια αντιπροσφορά τη Δευτέρα, που αν είχε γίνει πριν από έξι μήνες οι διαπραγματευτές της ΕΕ θα είχαν σηκωθεί και θα είχαν φύγει. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή μάτια, η πρόταση που η Άγκυρα έβαλε στο τραπέζι έμοιαζε περισσότερο σαν ένα σημείωμα για λύτρα: 3 δις ευρώ βοήθεια για τους πρόσφυγες, εκτός από τα 3 δις για τα οποία έχει ήδη δεσμευθεί, πλήρους κλίμακας απελευθέρωση της βίζα για τους Τούρκους πολίτες στην ΕΕ μέχρι τον Ιούνιο, επιτάχυνση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας στην ΕΕ, καθώς και μια υπόσχεση να επανεγκατασταθούν πολλοί από τους πρόσφυγες από τη Συρία που λαμβάνει η Τουρκία.

Το μήνυμα της Τουρκίας προς την Ευρώπη ήταν σαφές: μας χρειάζεστε περισσότερο από ό,τι σας χρειαζόμαστε. Το ότι η Ευρώπη όχι μόνο εξετάζει την τουρκική πρόταση, αλλά είναι πιθανό να καταλήξει να αποδεχθεί το μεγαλύτερο μέρος της, αν όχι όλη, είναι απόδειξη της απελπισίας της Ένωσης και του μεγαλύτερου μέλους της, της Γερμανίας, για να εξασφαλίσουν μια συμφωνία για τον περιορισμό της ροής των προσφύγων και να τερματίσουν μια κρίση που δοκιμάζει την αλληλεγγύη της ΕΕ όσο τίποτα άλλο στην ιστορία της.

Η Άνγκελα Μέρκελ, η οποία θεωρεί μια σαρωτική συμφωνία με την Τουρκία ως τη μόνη βιώσιμη διέξοδο από το τέλμα, προσπάθησε μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της Τρίτης να πείσει τους ομολόγους της να αποδεχθούν το πλαίσιο. Στο τέλος, συμφώνησαν να καθυστερήσουν την απόφαση μέχρι την επόμενη σύνοδο κορυφής της ΕΕ, που έχει προγραμματιστεί για την επόμενη εβδομάδα. Αυτό που ανησύχησε κάποιους στην αίθουσα είναι ότι η αποδοχή της τουρκικής πλευράς, θα δημιουργήσει ένα επικίνδυνο προηγούμενο, σηματοδοτώντας ότι ο πυρήνας των δημοκρατικών αρχών του μπλοκ είναι προς πώληση. Δίνοντας στην Άγκυρα ό,τι θέλει, τη στιγμή ακριβώς που ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν γραπώνεται στην εξουσία, μετατρέποντας την Τουρκία σε αυτό που πολλοί θεωρούν δικτατορία, θα μπορούσε να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στην αξιοπιστία της ΕΕ, υποστηρίζουν οι επικριτές.

Και όμως για την Ευρώπη, η πιθανή εναλλακτική λύση - η κατάρρευση των ανοικτών συνόρων της Ευρώπης και η εμπιστοσύνη του λαού στους θεσμούς της - θα ήταν ακόμη χειρότερη. Μιλώντας μετά τη σύνοδο κορυφής, η Μέρκελ τόνισε ότι, δεδομένου του πολέμου στη Συρία και της "γεωστρατηγικής" κατάστασης, μια συμφωνία με την Τουρκία είναι "απολύτως προς το συμφέρον της Ευρώπης". Δεν θα είναι εύκολο να πείσει την υπόλοιπη Ευρώπη.

Συνεργασία, όχι κυρώσεις

Μόλις την Παρασκευή, οι τουρκικές αρχές κατάσχεσαν την μεγαλύτερη εφημερίδα της χώρας, τη "Ζαμάν", διαλύοντας τους διαδηλωτές με δακρυγόνα. Μια τέτοια ενέργεια θα προκαλούσε κανονικά άμεση μομφή από τις Βρυξέλλες. Ο ξηρός επίσημος σχολιασμός της Ευρώπης στο τέλος της συνόδου κορυφής είχε ως εξής: "Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ συζήτησαν επίσης με τον Τούρκο πρωθυπουργό την κατάσταση των μέσων ενημέρωσης στην Τουρκία".

Αντί να εξετάζει τις κυρώσεις, η ΕΕ εξετάζει την επιτάχυνση των διαπραγματεύσεων της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ. Αυτή η διαδικασία, η οποία έχει καθυστερήσει επί χρόνια, απαιτεί συνήθως μια υποψήφια χώρα να πληροί τα βασικά πρότυπα σε όλα, από την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας ως την ελευθερία του Τύπου. Οι παραχωρήσεις στην Τουρκία απαιτούν ότι οι ανοικτές συνομιλίες με την ΕΕ σε πέντε βασικούς τομείς που συνδέονται με την προσπάθεια ένταξης της, θα αναγκάσουν την Ένωση να αγνοήσει το παρελθόν ρεκόρ της Τουρκίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον εκφοβισμό των μέσων ενημέρωσης και τις πράξεις χειραγώγησης της δικαιοσύνης.

"Σίγουρα μπορούμε να τα κάνουμε όλα αυτά. Το μόνο ερώτημα είναι τι θα προκαλέσει αυτό στην ΕΕ ", δήλωσε ένας αξιωματούχος που εμπλέκεται στις συζητήσεις. Η ειρωνεία είναι ότι ο Ερντογάν πιθανώς να μην θέλει και ιδιαίτερα να ενταχθεί στην ΕΕ. Η ένταξη στην ΕΕ δεν είναι απλά συμβατή με το ισχυρό ύφος του. Αλλά εξαναγκάζοντας τις ευρωπαϊκές χώρες να καλέσουν την Τουρκία ξανά στο τραπέζι, δείχνει στο λαό του ότι η Τουρκία εξακολουθεί να είναι αποδεκτή από τη Δύση και το προβάλλει στους επικριτές του που λένε το αντίθετο. Κερδίζοντας τα ταξίδια χωρίς βίζα στην Ευρώπη, θα προσφέρει περαιτέρω επιβεβαίωση της θέση της Τουρκίας στον πρώτο κόσμο.

Οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι προσπάθησαν να πουλήσουν τη σύνοδο κορυφής ως επιτυχία, υποστηρίζοντας ότι οι δεσμεύσεις που η Τουρκία ήταν πρόθυμη να κάνει όσον αφορά την επανεισδοχή των προσφύγων και τη συμβολή της στη μείωση της παράνομης διακίνησης ανθρώπων θα ισοδυναμούσε με μια μεγάλη "επανάσταση". "Αυτό είναι ένας πραγματικά σημαντικός παράγοντας" είπε ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. "Θα καταστήσουμε σαφές ότι ο μόνος βιώσιμος τρόπος για να έρθουν στην Ευρώπη είναι μέσω της νομικής οδού".

Από ορισμένες απόψεις, η νέα προσφορά της Τουρκίας προχωρεί πέρα από το αρχικό σχέδιο που είχε συζητηθεί με την ΕΕ, ιδίως όσον αφορά τους αριθμούς των προσφύγων που η Άγκυρα θα πάρει πίσω και τα μέτρα που θα λάβει για την αποτροπή της παράνομης διακίνησης ανθρώπων. Αλλά το τίμημα είναι υψηλότερο από ό,τι όλοι στις Βρυξέλλες θεωρούν ότι θα πρέπει να πληρώσουν.

Καλύτερα σχέδια

Μόλις την περασμένη εβδομάδα, πολλοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, με επικεφαλής τον Πρόεδρο του Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, επισκέφθηκαν την Τουρκία για να θέσουν τις βάσεις για μια συμφωνία. Σύμφωνα με το προσχέδιό του, η Τουρκία θα συμφωνούσε να δέχεται πίσω τους πρόσφυγες που συλλαμβάνονται στο Αιγαίο, συμπεριλαμβανομένων των Συρίων, καθώς και κάποιους από τους πρόσφυγες που τώρα έχουν εγκαταλειφθεί στην Ελλάδα. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ θα απελευθέρωνε περισσότερα από τα 3 δις ευρώ της βοήθειας που υποσχέθηκε το περασμένο φθινόπωρο, για να βοηθήσει την Τουρκία να αναλάβει τη φροντίδα των προσφύγων.

Το Βερολίνο πίστεψε ότι η συμφωνία, σε συνδυασμό με άλλα πρόσφατα μέτρα, όπως η ενίσχυση των περιπολιών της ακτοφυλακής και η συμμετοχή των πλοίων του ΝΑΤΟ στην προσπάθεια, θα βοηθήσουν να μειωθεί η ροή των προσφύγων. Η συνοδεία του Τουσκ είχε ενθαρρυνθεί από την πρόοδο που έγινε. Μετά από μήνες ταλαιπωρίας με το λεγόμενο σχέδιο δράσης ΕΕ-Τουρκίας, οι Τούρκοι τελικά προχώρησαν.

Οι Ευρωπαίοι συμπέραναν ότι ο Ερντογάν είχε συνέλθει επειδή χρειαζόταν την υποστήριξη της ΕΕ στην αντιπαράθεση του με τη Ρωσία και στην αντιμετώπιση των ευρύτερων προκλήσεων για την ασφάλεια που αντιμετωπίζει η Τουρκία στη Μέση Ανατολή. "Για πρώτη φορά από την αρχή της μεταναστευτικής κρίσης, μπορώ να δω μια ευρωπαϊκή συναίνεση να αναδύεται" έγραψε ο Τουσκ μετά τη συνάντηση με τον Ερντογάν, στην τελική στάση του κατά την επταήμερη περιοδεία του στα Βαλκάνια.

Το πρώτο σημάδι ότι η εκτίμηση της ΕΕ για την Τουρκία ήταν λανθασμένη, ήρθε μόλις λίγα λεπτά αφού το αεροπλάνο του Τουσκ αναχώρησε από την Κωνσταντινούπολη. Αργά την Παρασκευή, ένα τουρκικό δικαστήριο ενέκρινε την κατάσχεση της εφημερίδας "Ζαμάν" από την κυβέρνηση. Λίγο αργότερα, ανέλαβε δράση η αστυνομία. Αιφνιδιασμένοι, οι ηγέτες της Ευρώπης έκαναν ελάχιστες δηλώσεις για την καταστολή, τις επόμενες 48 ώρες, πέρα από το συνηθισμένο στερεότυπο για τη σημασία της ελευθερίας του Τύπου. Παρασκηνιακά, οι αξιωματούχοι ανησυχούσαν ότι οποιαδήποτε κριτική στον Ερντογάν θα μπορούσε να εκτροχιάσει τη συμφωνία εν όψει της συνόδου κορυφής της Δευτέρας. Υποπτεύθηκαν ότι η κίνηση κατά της "Ζαμάν" ήταν μια πρόκληση που είχε ως στόχο να δείξει την Ευρώπη ποιος είχε τον έλεγχο. Αυτό που οι Ευρωπαίοι δεν ήξεραν ήταν ότι η συμφωνία που νόμιζαν ότι είχαν, ήταν ήδη νεκρή.

Μια έκπληξη στο δείπνο

Ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου κάλεσε τη Μέρκελ για δείπνο στην τουρκική πρεσβεία στις Βρυξέλλες το βράδυ της Κυριακής. Ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, η χώρα του οποίου κατέχει την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, συμμετείχε επίσης.

Το δείπνο είχε συσταθεί για να τους προετοιμάσει για τη σύνοδο κορυφής της επόμενης ημέρας. Αλλά αντί να διασφαλίσουν τις λεπτομέρειες που είχαν συμφωνηθεί κατά τη διάρκεια των προηγούμενων εβδομάδων, ο Νταβούτογλου έριξε μια βόμβα. Η Τουρκία, τους είπε, είχε ένα νέο σύνολο απαιτήσεων. Κατά τη διάρκεια των επόμενων ωρών, οι τρεις συζήτησαν τους νέους όρους της Άγκυρας. Η Μέρκελ συνειδητοποίησε γρήγορα ότι θα ήταν αδύνατο να επιτευχθεί συμφωνία στη σύνοδο κορυφής της Δευτέρας, λαμβάνοντας υπόψη το πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας που ο Νταβούτογλου είχε θέσει στο τραπέζι.

Το πρωί της Δευτέρας, η Μέρκελ έφτασε νωρίς στην έδρα του Συμβουλίου για να συναντηθεί με άλλους ηγέτες. Η εστίαση στράφηκε στο να πάρουν τον έλεγχο από την Τουρκία. Το γεύμα με την Τουρκία ακολούθησε μια συνάντηση των 28 της ΕΕ για να επεξεργαστούν τις τελευταίες λεπτομέρειες της συμφωνίας. Η τουρκική κίνηση προκάλεσε χάος στην σύνοδο κορυφής. Η συνάντηση με τους Τούρκους κράτησε ώρες. Το δείπνο ανακοινώθηκε μόνο για να ακυρωθεί, ώστε οι ηγέτες να μπορούν να καταλήξουν σε μια σαφή δήλωση. Το αποκορύφωμα: "Πρέπει να σπάσουμε τη σχέση μεταξύ του να μπεις σε μια βάρκα και να εγκατασταθείς στην Ευρώπη".

Η Μέρκελ, η οποία αντιμετωπίζει μια σειρά από σημαντικές περιφερειακές εκλογές στη Γερμανία την Κυριακή, ήλπιζε να φύγει από τις Βρυξέλλες με μια σταθερή συμφωνία που θα μπορούσε να παρουσιάσει σε ένα εκλογικό σώμα όλο και περισσότερο δύσπιστο για το χειρισμό της κρίσης από την κυβέρνησή της. Αντ 'αυτού, το μόνο που μπορεί να τους προσφέρει είναι μια αόριστη υπόσχεση ότι πλησιάζει μια συνολική συμφωνία με την Τουρκία.

Άλλοι ηγέτες της ΕΕ, εν τω μεταξύ, σοκαρίστηκαν. Ο Τουσκ παραπονέθηκε ότι όλες οι προσπάθειές του κατά τη διάρκεια της περασμένης εβδομάδας πήγαν χαμένες. Ορισμένες εθνικές αντιπροσωπείες κατηγόρησαν τους Γερμανούς ότι κατέστρεψαν τις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, επιτρέποντας στον Νταβούτογλου να ξαναρυθμίσει τη συμφωνία. Η Μέρκελ φρόντισε μετά τη σύνοδο κορυφής να δώσει ένα θετικό στίγμα στα γεγονότα της ημέρας. "Αυτή η τουρκική πρόταση είναι μια σημαντική επανάσταση, αν υλοποιηθεί," επέμενε. "Ναι, αυτό κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα ... Αλλά πιστεύω ειλικρινά ότι καλύτερα να έχουμε μια τέτοια πρόταση σήμερα από το να μην έχουμε τίποτα".

politico.eu

Διαβάστε περισσότερα