Ο πυρήνας του Λουθηρανισμού στη γερμανική λιτότητα

Αν υπάρχει μια εθνικότητα, την οποία ο υπόλοιπος κόσμος θεωρεί ότι καταλαβαίνει πλήρως, αυτή είναι η Γερμανία. Και αν αυτό συνδυαστεί με το ναζιστικό και αντισημιτικό της παρελθόν, τότε… voilà! Δύο χιλιάδες  χρόνια ενδιαφέρουσας και πολύπλοκης ιστορίας εξαφανίζονται στην στιγμή.

Από την αρχή της κρίσης του ευρώ, αυτή η αφαιρετική ερμηνεία, που συναντάται τόσο εντός όσο και εκτός της Γερμανίας, έχει να κάνει κυρίως με την ανασκόπηση της δημοκρατίας της Βαϊμάρης, που ξεκίνησε με την ταπεινωτική ήττα του Α‘ΠΠ και κατέληξε στην κυριαρχία του ναζισμού το 1933.

Από τη μια μας λένε πως

η κληρονομιά της δεκαετίας του 1920, με τον αποσταθεροποιητικό πληθωρισμό της, είναι αυτή που καθορίζει την σημερινή γερμανική πολιτική απέναντι στις νομισματικές και δημοσιονομικές εξελίξεις.

Από την άλλη, ο ναζιστικός «λεκές» αποδεικνύει για κάποιους, ακόμη και σήμερα, ότι δεν μπορούμε ποτέ να εμπιστευόμαστε τις προθέσεις των Γερμανών, όσον αφορά στο καλό της Ευρώπης.

Αντί όμως να ψάχνουμε στην Βαϊμάρη, θα ήταν πιο ενδιαφέρον να ψάξουμε πιο βαθιά στο πλούσιο παρελθόν της Γερμανίας, και πιο συγκεκριμένα στην παρακαταθήκη που άφησε ο Λούθηρος με την δική του εκδοχή του προτεσταντισμού.

Ακόμη και σήμερα, αν και θρησκευτικά πλουραλιστική και πολιτικά κοσμική, η Γερμανία αναγνωρίζει τον εαυτό της μέσα από τις πράξεις και τα γραπτά του μεταρρυθμιστή αυτού από τον 16ο αιώνα.

Ο Λούθηρος μας άφησε έναν σαφή ορισμό της κοινωνίας του, μέσα από δυο προτάσεις: «Ο Χριστιανός είναι ελεύθερος κύριος όλων, υπόδουλος σε κανέναν και ευσυνείδητος  υπηρέτης των πάντων».

Αναφορικά με την φροντίδα των φτωχών και την ελεημοσύνη, ο Λούθηρος πρότεινε ένα κοινό δημόσιο ταμείο σε κάθε κοινότητα, αφού το ζήτημα των φτωχών αποτελούσε για αυτόν μια συλλογική κοινωνική ευθύνη. Αντί λοιπόν να συνεχίσει την παλιά πρακτική της ελεημοσύνης προς τους φτωχούς, ο Λούθηρος πρότεινε την επιδότηση τους με δάνεια κλπ μέσα από το κοινό ταμείο. Ο κάθε αποδέκτης αυτής της βοήθειας θα δεσμεύονταν να επιστρέψει τα δανεικά μετά από την ανάκαμψή του και να επιστρέψει στην αυτάρκεια, αναλαμβάνοντας την ευθύνη του εαυτού τους, αλλά και των γειτόνων του. Πρόκειται για μια ιδέα αγάπης προς τον γείτονα, μέσα όμως από το φίλτρο της κοινωνικής συνευθύνης, κάτι που ακόμη και σήμερα οι Λουθηρανοί ονομάζουν «πίστη, που γεννά ελεημοσύνη».

Ελάχιστα απ’ αυτά άλλαξαν μέσα στα τελευταία 500 χρόνια. Η καγκελάριος Μέρκελ, που είναι κόρη Λουθηρανού πάστορα, πιστεύει σε αυτές τις αρχαίες ηθικές αρετές, θεωρώντας τις ως την μόνη συνταγή για τα προβλήματα του ευρώ. Δεν την ενδιαφέρει να προωθήσει μια κοσμική ιδεολογία, ούτε μια θεσμική θρησκευτική πίστη στην χώρα της. Η δική της πολιτική πηγάζει από έναν αυστηρό, γεμάτο θυσίες, πλην όμως ελεήμονα και δίκαιο προτεσταντισμό.

Αν η Μέρκελ αρνείται να υποστηρίξει τα ευρωομόλογα, αυτό δεν οφείλεται μόνο στο ότι δεν θέλει να δώσει χρήματα σε κάποιους ανάξιους φτωχούς, αλλά στο ότι δεν θα πειστούν οι φτωχοί αυτοί να αναλάβουν τις ευθύνες του