Η ευρωπαϊκή ενότητα στη δίνη της μεταναστευτικής κρίσης

Το ευρωπαϊκό εγχείρημα αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα. Ήταν ήδη σε δύσκολη θέση μετά την ελληνική κρίση χρέους και αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις εν όψει του σχεδιαζόμενου βρετανικού δημοψηφίσματος για την παραμονή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την ανάγκη να ενισχυθεί ο τρόπος λειτουργίας της ευρωζώνης. Αλλά η μεταναστευτική κρίση έχει επισκιάσει όλες αυτές τις ανησυχίες: η εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών-μελών, που είναι ζωτικής σημασίας για την υποστήριξη της δεκαετούς

διαδικασίας της βαθύτερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, εξατμίζεται. Οι συνοριακοί έλεγχοι έχουν επανεμφανιστεί μεταξύ των κρατών-μελών, εκεί που δεν υπήρχε τίποτε επί 25 χρόνια. Όλο και περισσότερο, σκληρά λόγια ανταλλάσσονται μεταξύ των εθνικών κυβερνήσεων κάτω από την πίεση των αγχωμένων ψηφοφόρων κάθε χώρας.

Υπάρχει ευρεία αναγνώριση σε όλη την Ευρώπη ότι η κατάσταση κινδυνεύει να βγει εκτός ελέγχου. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες που θα συναντηθούν για μια έκτακτη σύνοδο κορυφής την Τετάρτη θα αντιμετωπίσουν μια ξεκάθαρη επιλογή: μπορούν να επιλέξουν «περισσότερη Ευρώπη», συμφωνώντας ότι αυτή είναι μια κοινή ευρωπαϊκή κρίση που απαιτεί μια κοινή απάντηση, ή μπορούν να απορρίψουν μια ευρωπαϊκή λύση, κι έτσι κάθε κράτος-μέλος να υπερασπιστεί τα συμφέροντά του όσο καλύτερα μπορεί. Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα ποια κατεύθυνση θα επιλεγεί, κάτι που είναι και ο λόγος για τον οποίο ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ δίστασε μέχρι αργά την περασμένη εβδομάδα να συγκαλέσει μια συνάντηση. Χωρίς σαφείς προτάσεις στο τραπέζι ή συναίνεση σχετικά με το πώς να προχωρήσουν, υπάρχει ένας μεγάλος κίνδυνος η συνάντηση να εμβαθύνει μόνο τους διαχωρισμούς.

Τελικά, η απάντηση είναι πιθανό να είναι περισσότερη Ευρώπη, έστω και μόνο επειδή η εναλλακτική λύση είναι τόσο ανησυχητική. Τα κράτη στην πρώτη γραμμή, που περιλαμβάνουν πλέον την Κροατία και τη Σλοβενία καθώς και την Ελλάδα, την Ουγγαρία και την Ιταλία, αγωνίζονται να ελέγξουν τα σύνορά τους, να εγγράψουν και να ταυτοποιήσουν τους αιτούντες άσυλο, όπως απαιτείται σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ, και να δώσουν καταφύγιο και τροφή στα πλήθη που ζητούν προστασία.

Χωρίς μια κοινή ευρωπαϊκή απάντηση, το σύστημα κινδυνεύει να καταρρεύσει: τα κράτη της πρώτης γραμμής θα προσπαθήσουν να μετατοπίσουν το βάρος, επιτρέποντας στους αιτούντες άσυλο να περάσουν χωρίς να εγγράφονται, οδηγώντας αναπόφευκτα σε περαιτέρω ελέγχους στα σύνορα και στην κατάρρευση της ζώνης ανοικτών συνόρων της ΕΕ, γνωστής ως Σένγκεν. Η αναστάτωση στις διασυνοριακές συναλλαγές θα συσσωρεύσει το οικονομικό σοκ που θα προστεθεί στο πολιτικό σοκ, ενώ οι όποιες κινήσεις για περαιτέρω περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων εντός της ΕΕ θα μπορούσε να θέσει υπό αμφισβήτηση τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της ενιαίας αγοράς της ΕΕ.

Αλλά κανείς δεν έχει την ψευδαίσθηση ότι η διαμόρφωση μιας κοινής απάντησης θα είναι εύκολη. Το πρώτο βήμα είναι μια συμφωνία για την επανεγκατάσταση των 160.000 αιτούντων άσυλο σήμερα, σε κράτη της πρώτης γραμμής σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτό τώρα φαίνεται πιθανό να συμφωνηθεί από τους υπουργούς εσωτερικών την Τρίτη, παρά τις σοβαρές επιφυλάξεις μεταξύ ορισμένων κρατών- μελών.

Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι αυτό θα λύσει την κρίση, αλλά η πρόταση έχει αποκτήσει σημαντική συμβολική αξία για να δείξει την αλληλεγγύη προς τα κράτη της πρώτης γραμμής και να αναγνωρίσει την κοινή ευθύνη για τη διαχείριση της κρίσης. Φαίνεται πιθανό ότι τώρα, 27 από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ θα συμμετάσχουν, μεταξύ των οποίων δύο -Δανία και Ιρλανδία- που θα παραιτηθούν από το νόμιμο δικαίωμά τους να εξαιρεθούν.

Η μόνη χώρα που αρνείται να συμμετέχει είναι το Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά μια συμφωνία για την επανεγκατάσταση 160.000 από το μισό εκατομμύριο περίπου πρόσφυγες που υπολογίζεται να έχουν εισέλθει στην ΕΕ μόνο φέτος, απλώς ανοίγει το δρόμο για να συζητήσουν οι ηγέτες ακανθώδη θέματα. Στην κορυφή της ατζέντας θα είναι το ερώτημα του πώς η ΕΕ μπορεί να διασφαλίσει τα εξωτερικά της σύνορα για την αποτροπή των παράνομων διελεύσεων. Αυτό είναι πιθανό να περιλαμβάνει μια συζήτηση για το τι ρόλο θα πρέπει να διαδραματίσουν οι φράχτες, σαν αυτόν που έχει κατασκευάσει η Ουγγαρία κατά μήκος των συνόρων της με τη Σερβία, στην ασφάλεια των συνόρων. Κάποιοι αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν επικρίνει τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν, χαρακτηρίζοντας τον φράκτη αντιευρωπαϊκό.

Αλλά υπάρχει αυξανόμενη αναγνώριση του γεγονότος ότι ο Ορμπάν απλά προσπαθεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του, που απορρέουν από τη νομοθεσία της ΕΕ, για να διασφαλίσει ότι οι πρόσφυγες θα εισέλθουν στην επικράτεια της ΕΕ νόμιμα και θα κάνουν την αίτηση χορήγησης ασύλου στο πρώτο σημείο άφιξής τους.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει επίσης να καταλήξουν σε μια σαφέστερη θέση σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν με τους αιτούντες άσυλο κατά την άφιξή τους στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του πώς να τους δώσουν καταφύγιο, πώς να επιτύχουν την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου τους και την επιστροφή στις χώρες καταγωγής τους, εφόσον οι αιτήσεις τους δεν γίνουν δεκτές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, έχει προτείνει τη δημιουργία σημείων ελέγχου - -χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ και σημεία καταχώρισης με προσωπικό για τους εισερχόμενους μετανάστες- για να βοηθήσει να μειωθεί η πίεση στις εθνικές εγκαταστάσεις ασύλου.

Αλλά δεν υπάρχει ομοφωνία σχετικά με το πώς αυτά τα σημεία ελέγχου θα πρέπει να λειτουργούν: ορισμένα κράτη-μέλη ισχυρίζονται ότι οι αιτούντες άσυλο θα πρέπει να υποχρεούνται να μένουν σε αυτά έως ότου η διεκπεραιωθούν οι αιτήσεις τους. Άλλοι υποστηρίζουν ότι το να αναγκάζουν τους ανθρώπους να παραμένουν αποτελεσματικά σε στρατόπεδα είναι ηθικά και πρακτικά αδύνατο.

Και άλλες δύσκολες συζητήσεις θα χρειαστούν για το ποια θα πρέπει να είναι η πολιτική της ΕΕ ως προς τις χώρες από τις οποίες διέρχονται οι πρόσφυγες για να φθάσουν στην Ευρώπη, και φυσικά για τις χώρες που περνούν την κρίση και ο λαός τους τρέπεται σε φυγή. Και αναπόφευκτα, κάθε φορά που υπάρχει οποιαδήποτε συζήτηση για «περισσότερη Ευρώπη», υπάρχει το ζήτημα του ποιος θα πληρώσει. Λίγοι αναμένουν ότι θα προκύψουν σαφείς απαντήσεις σε οποιαδήποτε από αυτές τις ερωτήσεις από τη Σύνοδο Κορυφής της Τετάρτης. Οι ευρωπαίοι ηγέτες θα τα έχουν καταφέρει αν σταματήσουν το να ξεφύγει η κατάσταση περαιτέρω εκτός ελέγχου.

wsj.com

Διαβάστε περισσότερα