Γιατί ο πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν "παίζει με τη φωτιά"

Στο τέλος του περασμένου έτους, η BND, η γερμανική υπηρεσία πληροφοριών, δημοσίευσε ένα αξιοσημείωτο έγγραφο μιάμισης σελίδας, στο οποίο ανέφερε ότι η Σαουδική Αραβία είχε υιοθετήσει "μια παρορμητική πολιτική παρέμβαση". Παρουσίαζε τον Σαουδάραβα υπουργό Άμυνας και αναπληρωτή πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν - τον ισχυρό 29χρονο αγαπημένο γιο του γηραιού βασιλιά Σαλμάν, ο οποίος πάσχει από άνοια- ως πολιτικό παίκτη που αποσταθεροποιεί τον αραβικό κόσμο μέσω πολέμων "δι' αντιπροσώπων" στην Υεμένη και Συρία.

Οι υπηρεσίες πληροφοριών δεν συνηθίζουν

να παρουσιάζουν τόσο εκρηκτικά πολιτικά έγγραφα στον Τύπο, επικρίνοντας την ηγεσία ενός στενού και ισχυρού σύμμαχου όπως η Σαουδική Αραβία. Το γεγονός δείχνει την ανησυχία της BND, ότι η Σαουδική Αραβία έχει γίνει ένα απρόβλεπτος διεθνής "παίκτης". Ένας πρώην υπουργός από τη Μέση Ανατολή, ο οποίος θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, δήλωσε: "Στο παρελθόν οι Σαουδάραβες γενικά προσπάθησαν να κρατήσουν τις επιλογές τους ανοικτές και ήταν προσεκτικοί, ακόμη και όταν προσπαθούσαν να ξεφορτωθούν κάποια κυβέρνηση που δεν τους άρεσε".

Η έκθεση της BND είχε εκπληκτικά μικρό αντίκτυπο εκτός Γερμανίας εκείνη την εποχή. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η δημοσίευσή της, στις 2 Δεκεμβρίου, ήρθε τρεις εβδομάδες μετά τη σφαγή της 13ης Νοεμβρίου στο Παρίσι, όταν οι κυβερνήσεις και τα μέσα ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο ήταν απορροφημένα με την απειλή του Ισλαμικού Κράτους. Στη Βρετανία είχε ανοίξει η συζήτηση σχετικά με το αν η RAF θα ενταχθεί στον πόλεμο εναντίον του ISIS στη Συρία, και αμέσως μετά στις ΗΠΑ έγιναν οι δολοφονίες στο Σαμ Μπερναντίνο από ένα ζευγάρι που δήλωσε την πίστη του στην οργάνωση.

Η εκτέλεση του σιίτη κληρικού σεΐχη Νιμρ αλ-Νιμρ μαζί με 46 ακόμα άτομα - κυρίως σουνίτες τζιχαντιστές ή διαφωνούντες - στις 2 Ιανουαρίου, ήταν το γεγονός που ανησύχησε τις κυβερνήσεις για το κατά πόσο η Σαουδική Αραβία είχε γίνει απειλή για το status quo. Φάνηκε ότι προκάλεσε σκόπιμα το Ιράν, σε μια προσπάθεια να αναλάβει την αρχηγία του σουνιτικού και του αραβικού κόσμου, ενώ την ίδια στιγμή ο πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ενίσχυε την εγχώρια δύναμή του προσεγγίζοντας τον σεκταριστικό εθνικισμό των σουνιτών. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πολιτική της Σαουδικής Αραβίας έχει αλλάξει από τη στιγμή που ο βασιλιάς Σαλμάν ανέβηκε στον θρόνο τον περασμένο Ιανουάριο, μετά το θάνατο του βασιλιά Αμπντάλα.

Η BND απαριθμεί τους τομείς στους οποίους η Σαουδική Αραβία υιοθετεί μια πιο επιθετική και πολεμοχαρή πολιτική. Στη Συρία, στις αρχές του 2015, υποστήριξε τη δημιουργία του Στρατού της Κατάκτησης, κατά κύριο λόγο από το παρακλάδι της Αλ Κάιντα, το Μέτωπο αλ-Νούσρα και την ιδεολογικά παρόμοια Αχράρ αλ-Σαμ, που κέρδισε μια σειρά από νίκες κατά του συριακού στρατού στην επαρχία Ιντλίμπ. Στην Υεμένη, ξεκίνησε έναν πόλεμο από αέρος, ενάντια στο κίνημα Χούτι και τον στρατό της Υεμένης, που φαίνεται να μην τελειώνει σύντομα. Ανάμεσα σε αυτούς που κερδίζουν είναι η Αλ Κάιντα στην αραβική χερσόνησο, που οι ΗΠΑ μάταια προσπαθούν να αποδυναμώσουν εδώ και χρόνια με επιθέσεις με drone.

Καμία από αυτές τις ξένες περιπέτειες που ξεκίνησε από τον πρίγκιπα Μοχάμεντ δεν υπήρξε επιτυχής, αλλά του έχουν προσφέρει υποστήριξη στο εσωτερικό. Η BND προειδοποίησε ότι η συγκέντρωση τόσης δύναμης στα χέρια του "υποθάλπει έναν λανθάνων κίνδυνο, ότι καθώς επιδιώκει να εγκαθιδρύσει τον εαυτό του στη γραμμή διαδοχής κατά τη διάρκεια της ζωής του πατέρα του, μπορεί να το παρατραβά". Αυτή η "υπερπροσπάθεια" γίνεται χειρότερη καθημερινά. Σε κάθε στάδιο της αντιπαράθεσης με το Ιράν κατά την τελευταία εβδομάδα, το Ριάντ έθετε τον πήχη ψηλότερα. Ο σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-Ιράν ήταν σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα από όταν 400 ιρανοί προσκυνητές έχασαν τη ζωή τους, όταν ποδοπατήθηκαν στη Μέκκα το περασμένο έτος.

Αλλά ακόμη και τις τελευταίες ημέρες, υπάρχουν σημάδια ότι η Σαουδαραβική ηγεσία ανεβάζει σκόπιμα το πολιτικό θερμόμετρο, δικάζοντας τέσσερις -έναν για κατασκοπεία και τρεις για τρομοκρατία. Οι τέσσερις ήταν στη φυλακή στη Σαουδική Αραβία από το 2013 ή το 2014, οπότε δεν υπήρχε λόγος να δικαστούν τώρα, εκτός και αν ήθελε να ρίξει λάδι στη φωτιά.

Η Σαουδική Αραβία θέλει να διαβεβαιώσει τον κόσμο ότι δεν πρόκειται να πάει σε πόλεμο με το Ιράν. Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ είπε σε μια συνέντευξη στον Economist: "Ένας πόλεμος μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν είναι η αρχή μιας μεγάλης καταστροφής στην περιοχή, και θα έχει πολύ μεγάλο αντίκτυπο στον υπόλοιπο κόσμο. Σίγουρα, δεν θα επιτρέψουμε κάτι τέτοιο". Η συνέντευξη έγινε προφανώς για να καθησυχάσει τον έξω κόσμο, αλλά, αντίθετα, δίνει την εντύπωση της αφέλειας και της αλαζονείας. Υπάρχει επίσης μια αίσθηση ότι ο πρίγκιπας Μοχάμεντ είναι ένας άπειρος "παίκτης", ο οποίος είναι πιθανό να διπλασιάζει το μερίδιό του, όταν τα στοιχήματα του αποτυγχάνουν. Αυτό είναι ακριβώς το αντίθετο από του ηγεμόνες του παρελθόντος στη Σαουδική Αραβία, οι οποίοι πάντα προτιμούσαν πιο "σίγουρα στοιχήματα".

Ένας βασικός λόγος που η Σαουδική Αραβία ενεργεί μονομερώς είναι η απογοήτευσή της για τη συμφωνία ΗΠΑ-Ιράν σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Και πάλι αυτό φαίνεται αφελές: η στενή συμμαχία με τις ΗΠΑ είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο η Σαουδική μοναρχία έχει επιβιώσει από τους αμφισβητίες της, από το 1930. Εκτός από τα χρήματα των Σαουδαράβων και τη στενή συμμαχία με τις ΗΠΑ, οι ηγέτες της Μέσης Ανατολής πάντα αμφέβαλαν για την καλή επιχειρησιακή ικανότητα του σαουδαραβικού κράτους. Αυτό ισχύει για όλους τους μεγάλους παραγωγούς πετρελαίου, ανεξάρτητα από την ιδεολογική τους κάλυψη. Η εμπειρία δείχνει ότι ο τεράστιος πετρελαϊκός πλούτος ενθαρρύνει την απολυταρχία, είτε στη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, τη Λιβύη ή το Κουβέιτ, αλλά παράγει επίσης κράτη που είναι πιο αδύναμα από ό,τι φαίνονται, με ανίκανες κυβερνήσεις και δυσλειτουργικούς στρατούς.

Αυτή είναι η δεύτερη περιοχή στην οποία η συνέντευξή του πρίγκιπα Μοχάμεντ μόνο προβλήματα μπορεί να φέρει στην σαουδαραβική βασιλική οικογένεια. Προτείνει λιτότητα και μεταρρυθμίσεις στην αγορά του βασιλείου, αλλά στο πλαίσιο των αυταρχικών καθεστώτων της Μέσης Ανατολής και ιδιαίτερα στα πετρελαιοπαραγωγά κράτη αυτό παραβιάζει ένα άρρητο κοινωνικό συμβόλαιο με τον γενικό πληθυσμό. Οι άνθρωποι μπορεί να μην έχουν πολιτική ελευθερία, αλλά παίρνουν ένα μερίδιο των εσόδων από το πετρέλαιο μέσω κυβερνητικών θέσεων εργασίας και επιδοτούμενων καυσίμων, τροφίμων, στέγασης και άλλων παροχών. Η μεγαλύτερη ιδιωτικοποίηση και η υποτιθέμενη εξάρτηση από την αγορά, χωρίς υποχρέωση λογοδοσίας ή δίκαιου νομικού συστήματος, σημαίνει μια άδεια να λεηλατούν εκείνοι που έχουν την πολιτική εξουσία.

Αυτός ήταν ένας από τους λόγους για την εξέγερση το 2011 ενάντια στον Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Συρία και στον Μουαμάρ Καντάφι στη Λιβύη. Οι λεγόμενες μεταρρυθμίσεις που διαβρώνουν έναν δυσκίνητο, αλλά αποτελεσματικό μηχανισμό προστασίας καταλήγουν να ωφελούν μόνο την ελίτ.

Οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες είναι σχεδόν αδύνατο να κάνουν μεταρρυθμίσεις και συνήθως δεν είναι συνετό να προσπαθούν. Αυτές οι χώρες πρέπει επίσης να αποφεύγουν τους πολέμους, αν θέλουν να παραμείνουν στην επιχείρηση, επειδή ο λαός τους μπορεί να μην ξεσηκώνεται εναντίον των ηγετών του, αλλά σίγουρα δεν είναι έτοιμος να πεθάνει γι' αυτούς.

independent.co.uk

Διαβάστε περισσότερα