Iράν-Δύση: Αρχή με συμφωνία - πλαίσιο

Το Ιράν συμφώνησε επί της αρχής να αποδεχθεί σημαντικούς περιορισμούς στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του για τουλάχιστον μια δεκαετία και να υποβάλλεται σε διεθνείς επιθεωρήσεις υπό το πρίσμα μιας συμφωνίας-πλαισίου, όπως ανακοινώθηκε την Πέμπτη, έπειτα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες παγκόσμιες δυνάμεις. Σε αντάλλαγμα, οι διεθνείς κυρώσεις που έχουν καταστρέψει την οικονομία του Ιράν θα αρθούν σε φάσεις, εάν τηρήσει τις δεσμεύσεις του.

Η συμφωνία-πλαίσιο, ένα ορόσημο στις διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν πριν από 12 χρόνια, δεν είναι μια τελική συμφωνία.

Αλλά δημιουργεί παραμέτρους για τρεις ακόμη μήνες διαπραγματεύσεων ώστε να οριστούν οι τεχνικές λεπτομέρειες και ορισμένα θέματα που παραμένουν άλυτα. Κάθε ένα από αυτά τα ζητήματα ενδέχεται να ανατρέψει μια συνολική συμφωνία. Μεταξύ αυτών είναι και ο ρυθμός με τον οποίο θα ανασταλούν οι κυρώσεις. «Η πολιτική κατανόηση στις λεπτομέρειες είναι ένα στερεό θεμέλιο για την καλή συμφωνία που επιδιώκουμε», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι, μετά τις ολονύχτιες διαπραγματεύσεις.

Η συμφωνία περιλαμβάνει σχεδόν όλους τους περιορισμούς σχετικά με τις πυρηνικές εγκαταστάσεις, τα εργαστήρια, τα ορυχεία και τα εργοστάσια, τα οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ζητήσει κατά τους τελευταίους μήνες του Ιράν, αν και αρχικά στόχευε σε ακόμη σκληρότερη περιορισμούς. Όμως το Ιράν θα λάβει πολλά οφέλη που μπορεί να κάνουν τη συμφωνία πιο «εύπεπτη» για τους πολιτικούς και το λαό στην Τεχεράνη. Δεν θα χρειαστεί να κλείσει καμία από τις τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις του, αν και θα πρέπει να μείνει με μόνο με μία που θα γίνεται εμπλουτισμός ουρανίου - σε επίπεδα αρκετά χαμηλά για να δημιουργεί καύσιμα για σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά όχι αρκετά υψηλά ώστε να δημιουργήσουν οπλικό υλικό.

Οι περιορισμοί θα παράγουν ένα «ξεμπλοκάρισμα» ενός έτους, που σημαίνει ότι το Ιράν θα χρειαστεί έναν χρόνο για να δημιουργήσει αρκετό υλικό για να χτίσει μια πυρηνική κεφαλή, σε σύγκριση με τις τρέχουσες εκτιμήσεις των δύο έως τριών μηνών, σύμφωνα με αξιωματούχους. Πολλές κυρώσεις αρχικά θα πρέπει να ανασταλούν, αντί να αρθούν οριστικά όπως ζήτησε το Ιράν, κι έτσι θα μπορούν να «επανέλθουν» εάν αποκαλυφθεί ότι το Ιράν εξαπατά, δήλωσαν οι αξιωματούχοι.

Η προφανής αποδοχή τόσων όρων από το Ιράν, τους οποίους ζήτησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα μπορούσε να δώσει στην κυβέρνηση Ομπάμα ένα εργαλείο για να αποκρούσει τους επικριτές στο Κογκρέσο που θέλουν να επιβάλουν νέες κυρώσεις και να πιέσουν για περισσότερες παραχωρήσεις τους Ιρανούς. Ο Λευκός Οίκος φοβάται ότι τέτοια μέτρα θα μπορούσαν να ανατρέψουν τις συνομιλίες και να προτρέψουν την Τεχεράνη να επαναλάβει το πυρηνικό της πρόγραμμα. Το Ιράν υποστηρίζει ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι για ειρηνικούς, μη στρατιωτικούς σκοπούς.

Αντιδράσεις στη συμφωνία

Ενώ οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν μέχρι και τον Ιούνιο, μεγάλο μέρος της προσοχής τώρα θα στραφεί προς το Λευκό Οίκο και στην υπεράσπιση των διαπραγματεύσεων, τόσο σε απόρρητες ενημερώσεις στο Κογκρέσο όσο και δημόσια. Ο Ομπάμα χαιρέτισε τη συμφωνία ως «ιστορική κατανόηση» και ρώτησε αν κάποιος πραγματικά πιστεύει ότι η συμφωνία είναι «χειρότερη επιλογή από τον κίνδυνο ενός νέου πολέμου στη Μέση Ανατολή».

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου, επίμονος επικριτής των διαπραγματεύσεων, δήλωσε στον Ομπάμα τηλεφωνικά ότι μία τελική συμφωνία που θα βασίζεται στις παραμέτρους που ανακοινώθηκαν την Πέμπτη «θα απειλήσει την επιβίωση του Ισραήλ». Η προκάτοχος του Κέρι στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Χίλαρι Ρόνταμ Κλίντον, χαρακτήρισε τη συμφωνία-πλαίσιο μια «κατανόηση», λέγοντας ότι ήταν ένα «σημαντικό βήμα προς μια συνολική συμφωνία που θα αποτρέψει το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα και θα ενισχύσει την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ισραήλ και της περιοχής».

Η ανακοίνωση της συμφωνίας έγινε από διπλωμάτες που φαίνονταν ιδιαίτερα κουρασμένοι από το Ιράν, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις Ηνωμένες Πολιτείες και πέντε ακόμα έθνη. Οι περισσότεροι είχαν κοιμηθεί μόνο μία ή δύο ώρες μετά τις συνομιλίες της προηγούμενης ημέρας, οι οποίες κράτησαν σχεδόν όλη τη νύχτα. Ακούγονταν ορεξάτοι ακόμη και πριν φτάσουν σε ένα σχολείο της Λωζάνης λίγα χιλιόμετρα μακριά από το ξενοδοχείο, όπου πραγματοποιήθηκαν οι τελευταίοι γύροι συνομιλιών. Πολλοί διπλωμάτες ήταν επιφυλακτικοί αφού οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν να ανταποκριθούν στην προθεσμία της 31ης Μαρτίου. Αλλά από τη στιγμή που έληξε η διαπραγμάτευση την Πέμπτη, υπήρχαν πολλά ενθουσιώδη tweets. «Μεγάλη μέρα», έγραψε ο Κέρι, ο οποίος επωμίστηκε τις περισσότερες από τις άμεσες διαπραγματεύσεις με το Ιράν.

Όταν επιτεύχθηκε η συμφωνία, οι διπλωμάτες βγήκαν σε μία σκηνή όπου υπήρχαν οι σημαίες των εθνών που συμμετέχουν στις συνομιλίες: Ιράν, Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, Ρωσία, Κίνα και Ηνωμένες Πολιτείες. Στη συνέχεια, ο Μοχάμεντ Τζαβάντ Ζαρίφ, υπουργός Εξωτερικών του Ιράν και επικεφαλής διαπραγματευτής στις συνομιλίες, και η Ευρωπαϊκή επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής, Φεντερίκα Μογκερίνι, προέβησαν σε δηλώσεις.

Η Μογκερίνι δήλωσε ότι το Ιράν και οι παγκόσμιες δυνάμεις έκαναν ένα «αποφασιστικό βήμα» και ανέφερε τις κύριες παραμέτρους για μια ενδεχόμενη συμφωνία κατά την οποία θα πρέπει να επιτραπεί στο Ιράν να συνεχίσει την πολιτική χρήση της πυρηνικής τεχνολογίας.

Όρια για το Ιράν

Στο πλαίσιο της συμφωνίας, ο αντιδραστήρας βαρέως ύδατος του Ιράν στο Αράκ θα ανακατασκευαστεί και έτσι δεν θα μπορεί να παράγει πλουτώνιο. Κανένα πυρηνικό καύσιμο δεν θα υποστεί επανεπεξεργασία και τα αναλωμένα πυρηνικά καύσιμα θα πρέπει να εξάγονται ή να αραιώνονται. Το υπόγειο εργοστάσιο του Ιράν στο Fordow θα μετατραπεί από μια τοποθεσία εμπλουτισμού ουρανίου σε κέντρο πυρηνικής φυσικής και τεχνολογίας. Η τοποθεσία χτίστηκε κρυφά, βαθιά μέσα σε ένα βουνό κοντά στην πόλη Κουμ και θα ήταν δύσκολο να καταστραφεί με στρατιωτική επίθεση.

Ενώ η Μογκερίνι μιλούσε, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έστελνε ενημερωτικό δελτίο στους

δημοσιογράφους, παρουσιάζοντας περισσότερες λεπτομέρειες στις οποίες ανέφερε ότι το Ιράν είχε συμφωνήσει, αν και αυτό δεν θα μπορούσε αμέσως να επιβεβαιωθεί από το Ιράν. Σε ένα από τα πιο σημαντικά σημεία, ο αριθμός των φυγοκεντρητών του Ιράν θα πρέπει να μειωθεί κατά τα δύο τρίτα, έως περίπου 6.000, σύμφωνα με την ανακοίνωση. Ανέφερε ότι θα ήταν μηχανήματα πρώτης γενιάς και όχι τα προηγμένα που είχε ζητήσει το Ιράν. Η διατήρηση των παλιών συσκευών φυγοκέντρησης αποτελεί βασικό στοιχείο για τον καθορισμό της περιόδου «ξεμπλοκαρίσματος» του ενός έτους, μια κόκκινη γραμμή για την Ουάσιγκτον.

Το δελτίο ανέφερε ότι το Ιράν συμφώνησε επίσης να μην εμπλουτίσει ουράνιο πάνω από το επίπεδο του 3,67 τοις εκατό για τουλάχιστον 15 χρόνια. Αυτό το επίπεδο του χαμηλού εμπλουτισμού ουρανίου είναι κατάλληλο ως καύσιμο για τους πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά όχι ως σχάσιμο υλικό για πυρηνικά όπλα, τα οποία απαιτούν ουράνιο εμπλουτισμένο σε περίπου 90 τοις εκατό καθαρότητα.

Το Ιράν συμφώνησε να μειώσει τα αποθέματά του από περίπου 10.000 κιλά χαμηλού εμπλουτισμού ουρανίου σε 300 κιλά για 15 χρόνια. Οι περιορισμοί θα πρέπει να παρακολουθούνται μέσω επιθεωρήσεων που θα πραγματοποιούνται από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας και κάποιοι από αυτούς θα διαρκέσουν 25 χρόνια, στο πλαίσιο της συμφωνίας.

Ο Ζαριφ φαινόταν «έξω από τα νερά του» όταν ευχαρίστησε τον Κέρι για την επένδυση τόσο πολύ χρόνου και προσπάθειας στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων, οι οποίες όπως είπε είχαν διεξαχθεί με «αμοιβαίο σεβασμό». Η προκαταρκτική συμφωνία θα μπορούσε να προβλέψει την έναρξη ενός νέου κεφαλαίου στις σχέσεις του Ιράν με τον υπόλοιπο κόσμο, και ιδίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αν και έξι έθνη διαπραγματεύθηκαν με το Ιράν, το μεγάλο μέρος της «βαριάς» συμφωνίας έγινε μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν. Οι χώρες έχουν εχθρικές διαθέσεις επί δεκαετίες, ιδιαίτερα μετά την επανάσταση του 1979 και την σύλληψη δεκάδων Αμερικανών διπλωματών οι οποίοι κρατήθηκαν όμηροι στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη. Κατά τα’ άλλα, οι σχέσεις ΗΠΑ- Ιράν θα παραμείνουν οι ίδιες σε πολλά θέματα. «Έχουμε σοβαρές διαφορές με τις Ηνωμένες Πολιτείες», δήλωσε ο Ζαρίφ. «Έχουμε δημιουργήσει αμοιβαία δυσπιστία στο παρελθόν… Έτσι, αυτό που ελπίζω είναι ότι μέσα από τη θαρραλέα εφαρμογή (της συμφωνίας), ένα μέρος της εμπιστοσύνης θα μπορούσε να αποκατασταθεί. Αλλά αυτό απομένει να περιμένουμε και να το δούμε».

washingtonpost.com

Διαβάστε περισσότερα