Economist: Πώς η Ευρώπη μπορεί να διαχειριστεί την προσφυγική κρίση

Οι πρόσφυγες είναι λογικοί άνθρωποι σε απελπιστική κατάσταση. Η ζωή για πολλούς από το 1 εκατομμύριο αιτούντες άσυλο που έχουν εγκαταλείψει τη Συρία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν και άλλες εμπόλεμες χώρες πηγαίνοντας στην Ευρώπη κατά το περασμένο έτος έχει γίνει ανυπόφορη. Η Ευρώπη είναι ειρηνική, πλούσια και προσβάσιμη. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα προτιμούσαν να μην εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να αρχίσουν ξανά τη ζωή τους μεταξύ αγνώστων. Αλλά όταν η εναλλακτική λύση είναι η απειλή του θανάτου από

Η ροή των προσφύγων θα ήταν διαχειρίσιμη εάν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν συνεργαστεί μαζί, όπως πάντα ήθελε η Άνγκελα Μέρκελ. Αντ 'αυτού η Γερμανία και η Σουηδία έχουν αφεθεί να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα μόνες τους. Σήμερα η προθυμία τους να το πράξουν έχει εξαντληθεί. Αν η Ευρώπη δεν επαναφέρει σύντομα την τάξη, η πολιτική πίεση θα αναγκάσει τη Μέρκελ να το πράξει μονομερώς, ξεκινώντας ένα κύμα κλεισίματος συνόρων. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι η μεταναστευτική κρίση τροφοδοτεί την ξενοφοβία και τον πολιτικό λαϊκισμό. Οι διχαστικές δυνάμεις της εθνικιστικής δεξιάς ήδη παραμονεύουν σε τμήματα της ανατολικής Ευρώπης. Αν εξαπλωθούν προς τα δυτικά, στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία, τότε η ΕΕ θα μπορούσε να διασπαστεί.

Η σημερινή κατάσταση είναι χάλια. Οι πρόσφυγες μπορούν ελεύθερα να διασχίζουν τη Μεσόγειο, να καταγράφονται και να φτάνουν σε όποια χώρα φαίνεται πιο φιλόξενη. Πολλοί οικονομικοί μετανάστες, χωρίς δικαίωμα για αίτημα ασύλου, έχουν βρει μια θέση στην ουρά λέγοντας ψέματα για το από πού προήλθαν. Αυτή η ανεξέλεγκτη ελευθερία πρέπει να αντικατασταθεί από ένα σύστημα, στο οποίο οι αιτούντες άσυλο θα καταγράφονται όταν φτάνουν στην πρώτη χώρα της Ευρώπης, προτού διασχίσουν τη Μεσόγειο. Εκείνοι που δεν είναι επιλέξιμοι για άσυλο θα πρέπει να σταλούν πίσω χωρίς καθυστέρηση. Όσοι ενδέχεται να πληρούν τις προϋποθέσεις θα πρέπει να σταλούν σε χώρες πρόθυμες να τους δεχτούν.

Τάξη στα σύνορα

Η δημιουργία ενός καλά ρυθμισμένου συστήματος απαιτεί τρία βήματα. Το πρώτο είναι να περιοριστούν οι "παράγοντες ώθησης" που ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να ρισκάρουν τη διέλευση, δίνοντας βοήθεια στους πρόσφυγες, ιδιαίτερα στα θύματα των εμφυλίων πολέμων στη Συρία και το Ιράκ, συμπεριλαμβανομένου του τεράστιου αριθμού που έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες, όπως η Τουρκία, η Ιορδανία και ο Λίβανος. Το δεύτερο είναι να εξετάσουν τις αιτήσεις ασύλου, ενώ οι πρόσφυγες βρίσκονται ακόμη σε κέντρα στη Μέση Ανατολή ή στα hotspots (κυρίως στην Ελλάδα και την Ιταλία), όπου πηγαίνουν όταν πρωτοφτάνουν στην ΕΕ. Το τρίτο στοιχείο είναι να επιμένουν ότι οι αιτούντες άσυλο θα μένουν στη θέση τους μέχρι την επεξεργασία των αιτήσεων τους, αντί να παίρνουν ένα τρένο για τη Γερμανία.

Όλα αυτά τα βήματα είναι γεμάτα με δυσκολίες. Ας εξετάσουμε τους "παράγοντες ώθησης" κατ' αρχήν. Η προοπτική του τερματισμού του εμφυλίου πολέμου της Συρίας είναι τόσο μακρινή όσο ποτέ: οι ειρηνευτικές συνομιλίες στη Γενεύη αυτή την εβδομάδα ανεστάλησαν χωρίς πρόοδο. Όμως, η ΕΕ θα μπορούσε να κάνει πολύ περισσότερα για να βοηθήσει τους πρόσφυγες και τις χώρες υποδοχής τους. Σκανδαλωδώς, οι ενισχύσεις για τους Σύριους μειώθηκαν το 2015, παρότι ο πόλεμος έγινε πιο αιματηρός: οι οργανισμοί βοήθειας πήραν λίγο περισσότερα από τα μισά από όσα χρειάζονταν πέρυσι, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Οι δωρητές σε μια διάσκεψη για τη Συρία στο Λονδίνο αυτή την εβδομάδα κλήθηκαν να δώσουν 9 δισεκατομμύρια για το 2016, περίπου όσο οι Γερμανοί ξοδεύουν για τις σοκολάτες κάθε χρόνο. Πολύ περισσότερα είναι αναγκαία και θα χρειαστούν, κάθε χρόνο, επί πολλά χρόνια.

Τα χρήματα της Ευρώπης θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο για τη σίτιση και την στέγαση των προσφύγων, αλλά και για να πεισθούν οι χώρες υποδοχής να τους επιτρέψουν την εργασία. Κατά τα τέσσερα πρώτα έτη των συγκρούσεων, οι Σύριοι στερήθηκαν αδειών εργασίας στην Τουρκία, την Ιορδανία και το Λίβανο. Πρόσφατα η Τουρκία έχει αρχίσει να τους τα παραχωρεί. Οι δωρητές θα πρέπει να πιέσουν την Ιορδανία και τον Λίβανο να ακολουθήσουν. Τα ευρωπαϊκά χρήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εκπαίδευση των 400.000 παιδιών-προσφύγων στην Τουρκία.

Μερικές φορές η απάντηση είναι "όχι"

Το επόμενο βήμα είναι να απαιτήσουν από τους αιτούντες άσυλο να εγγραφούν και να ταξινομηθούν όσο πιο κοντά στις χώρες τους είναι δυνατόν -πιθανόν στην Τουρκία, τον Λίβανο και την Ιορδανία. Ιδανικά, όσοι ταξίδεψαν με βάρκες στην Ευρώπη θα πρέπει να σταλούν πίσω σε ένα στρατόπεδο σε μια από αυτές τις τρεις χώρες, για να τους αποδείξουν ότι απλώς σπατάλησαν τις πολύτιμες οικονομίες τους για να πληρώσουν τους διακινητές για να τους μεταφέρουν σε ένα μάταιο ταξίδι. Αλλά αυτό θα συναντούσε νομικές και πολιτικές ενστάσεις, εν μέρει λόγω του ιστορικού της Τουρκίας όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Έτσι, θα πρέπει επίσης να υπάρξει στρατόπεδα επεξεργασίας στην πρώτη χώρα της ΕΕ που φτάνουν, πιθανότατα στην Ελλάδα ή την Ιταλία.

Το κόστος αυτό θα πρέπει να επιβαρύνει ολόκληρη την ΕΕ, δεδομένου ότι ο στόχος είναι να καθιερώσουν τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορά της. Η επίτευξη συμφωνία είναι δυνατή. Σε αντάλλαγμα για τη φιλοξενία μεγάλων hotspots για τους πρόσφυγες και στρατοπέδων στο έδαφος της, η Ελλάδα θα πρέπει να λάβει βοήθεια με το χρέος και τους προϋπολογισμούς, καθώς εδώ και καιρό προσπαθεί να ξεπεράσει την οικονομική κρίση της.

Οι πρόσφυγες θα συμβιβαστούν με αυτό το καθεστώς (αντί να διασχίζουν παράνομα την ΕΕ) μόνον εάν είναι σίγουροι ότι οι πραγματικές αιτήσεις θα γίνονται δεκτές εντός εύλογου χρονικού διαστήματος. Έτσι, η ΕΕ πρέπει να δαπανήσει όσα χρειάζονται για να ταξινομήσει γρήγορα τα αιτήματά τους. Και τα κράτη-μέλη θα πρέπει να συμφωνήσουν να δεχθούν σημαντικό αριθμό καλόπιστων αιτούντων άσυλο. Μερικοί πρόσφυγες μπορεί να προτιμούν τη Γερμανία, για παράδειγμα, έναντι της Γαλλίας, και ελάχιστα μπορούν να γίνουν για να τους κλείσουν τα σύνορα από τη στιγμή που είναι στο εσωτερικό της ζώνης Σένγκεν. Αλλά, αν υπάρξει η ανάλογη φροντίδα, οι περισσότεροι θα μένουν στη θέση τους.

Η κρίση χρειάζεται ένα μεγαλύτερο πρόγραμμα επανεγκατάστασης από αυτό που διαχειρίζεται η υπηρεσία προσφύγων του ΟΗΕ, που έχει μόνο 160.000 θέσεις. Χώρες εκτός της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των κρατών του Περσικού Κόλπου, μπορούν να παίξουν το ρόλο τους. Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στους πρόσφυγες που ζητούν άσυλο ενώ βρίσκονται ακόμα στην Τουρκία, την Ιορδανία και τον Λίβανο, για να μειωθεί το κίνητρο να φύγουν οι πρόσφυγες με βάρκες προς την Ελλάδα.

Στους μετανάστες που κρίνεται ότι δεν μπορεί να τους χορηγηθεί άσυλο θα πρέπει να τους απαγορεύεται η είσοδος ή να απελαύνονται. Αυτό θα είναι νομικά δύσκολο και είναι αδύνατο να επαναπατρισθούν άνθρωποι σε ορισμένες χώρες, όπως η Συρία. Αλλά για να μην θεωρηθεί άδικο ή παράνομο το σύστημα από τους πολίτες της ΕΕ, η ταξινόμηση πρέπει να είναι αποτελεσματική και εκτελεστή. Οι κυβερνήσεις της ΕΕ πρέπει να υπογράψουν και να εφαρμόσουν τις συμφωνίες επανεισδοχής, ώστε να μπορούν οι πρόσφυγες που έχουν απορριφθεί να σταλούν στις πατρίδες τους γρήγορα, ας πούμε στο Μαρόκο ή την Αλγερία. Εάν οι εν λόγω συμφωνίες είναι αδύνατες (ή αν, όπως συμβαίνει με το Πακιστάν, οι κυβερνήσεις αδυνατούν να τις τηρήσουν), η προοπτική της αναμονής επ' αόριστον στην Ελλάδα θα κάνει τους οικονομικούς μετανάστες που θέλουν να προσεγγίσουν τη Γερμανία να διστάσουν πριν έρθουν.

Μόλις αυτά τα μέτρα τεθούν σε εφαρμογή, θα καταστεί δυνατό να γίνει το πιο αμφιλεγόμενο βήμα: να σταματήσει η ανεξέλεγκτη μεταναστευτική ροή στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας με την ΠΓΔΜ. Έχει καταστεί σαφές κατά τους τελευταίους πέντε μήνες ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να αποκτήσει τον έλεγχό του μεταναστευτικού ρεύματος, ενώ οι αξιωματούχοι στα σύνορα στέλνουν τους πρόσφυγες με ένα ασφαλές ταξίδι στη βόρεια Ευρώπη.

Από την έναρξη της κρίσης των προσφύγων, έχουμε υποστηρίξει ότι η Ευρώπη πρέπει να καλωσορίσει τους διωκόμενους ανθρώπους και να διαχειριστεί προσεκτικά την είσοδό τους στην ευρωπαϊκή κοινωνία. Οι απόψεις μας δεν έχουν αλλάξει. Οι χώρες έχουν την ηθική και νομική υποχρέωση να παρέχουν καταφύγιο σε όσους διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο. Η προσέγγιση αυτή είναι ενοχλητική βραχυπρόθεσμα, αλλά σε μεσοπρόθεσμη βάση, εφ' όσον μπορέσουν να εργαστούν, οι πρόσφυγες θα αφομοιωθούν και θα πληρώσουν περισσότερα για τον εαυτό τους. Αντίθετα, το χάος των τελευταίων μηνών δείχνει τι συμβαίνει όταν οι πολιτικοί αποτυγχάνουν να λάβουν μια πανευρωπαϊκή προσέγγιση σε ό,τι είναι σαφώς ένα πανευρωπαϊκό πρόβλημα. Το σχέδιο που υποδεικνύουμε θα απαιτήσει πολλά χρήματα και πολλές έντονες διαπραγματεύσεις. Αλλά είναι προς το συμφέρον κάθε χώρας να βοηθήσει -γιατί όλες θα ήταν σε χειρότερη θέση η ΕΕ πέσει στην παγίδα της ξενοφοβίας.

Υπάρχει, εξάλλου, ένα ενθαρρυντικό προηγούμενο, πάρα πολύ. Όταν περισσότεροι από 1 εκατομμύριο "άνθρωποι με βάρκες" εγκατέλειψαν το Βιετνάμ μετά την κατάληψη των κομμουνιστών το 1975, πήγαν αρχικά σε στρατόπεδα προσφύγων στο Χονγκ Κονγκ και άλλα μέρη της Ασίας, πριν τους στείλουν στην Αμερική, την Ευρώπη, την Αυστραλία και όπου αλλού θα τους πήγαιναν. Έφτασαν χωρίς τίποτα, αλλά προσαρμόστηκαν εκπληκτικά γρήγορα: το μέσο εισόδημα των νοικοκυριών των Βιετναμέζων -Αμερικανών, για παράδειγμα, είναι τώρα πάνω από τον εθνικό μέσο όρο. Κανείς στην Αμερική πλέον δεν πιστεύει ότι οι άνθρωποι με τις βάρκες δεν ενσωματώνονται.

economist.com

Διαβάστε περισσότερα