Κατερίνα Ζαρόκωστα: «Ιστορίες οικογενειακής τρέλας»

Απ’ το βάθος του δρόμου φτάνει ασημένιος ο ήχος της καμπάνας. […] Η οδός Αστερόπης βυθίζεται αργά κι αυτή στο βελούδινο σκοτάδι.

Γι’ αυτό κι εγώ τα βράδια τη διπλώνω προσεκτικά και τη στρώνω κάτω απ’ το μαξιλάρι μου, να με προστατεύει απ’ τις τρύπιες νύχτες και τον ανοχύρωτο ύπνο μου.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Με τις δύο αυτές παραγράφους τελειώνει το πρώτο διήγημα, «Πράματα και θάματα», από τη συλλογή της Κατερίνας Ζαρόκωστα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τον γενικό τίτλο Ιστορίες οικογενειακής τρέλας.

Ωστόσο, πράματα και θάματα δεν συμβαίνουν μόνον στο πρώτο αλλά σε όλα τα αφηγήματα, που με τόση τρυφερότητα, νοσταλγία και χιούμορ καταγράφει η συγγραφέας. Η γραφή της κινείται διαρκώς μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας και σαν ανάλαφρο αεράκι πλημμυρισμένο δροσιά, αθωότητα και παιδική αφέλεια μας ταξιδεύει στα πρώτα της χρόνια, όταν δίπλωνε την οδό Αστερόπης για προστασία κάτω από το μαξιλάρι της, έπειτα στα εφηβικά και στα νεανικά για να φτάσει στα σημερινά, τα πιο δύσκολα –όπως παραδέχεται στο οπισθόφυλλο– αυτά της ωριμότητας και της αποδοχής, θα πρόσθετε ένας παρατηρητικός αναγνώστης. Και ο έρωτας; Μα, πανταχού και πάντα παρών!

Το βιβλίο αυτό ήταν για ένα μεγάλο διάστημα το παράθυρό μου στον κόσμο, αναφέρει. Είναι όμως και για όλους όσοι το διαβάσαμε ένα ολόφωτο παράθυρο μέσα από το οποίο μεταφερθήκαμε στα παλιά και γνωρίσαμε ανθρώπους που η συγγραφέας ζωντάνεψε με χάρη και φυσικότητα. Οι πρόσφυγες με τις κακουχίες τους κάτω από το καχύποπτο βλέμμα των ντόπιων νοικοκυραίων, καθώς και οι ξεπεσμένοι αριστοκράτες της Κωνσταντινούπολης, με τα όποια προβλήματα κι αυτοί, παρελαύνουν ακόμη μια φορά μέσα από τις σελίδες της.

Νιώθω αμηχανία που γράφω για το συγκεκριμένο βιβλίο. Καταφέραμε δυο-τρεις φίλοι να την πείσουμε να το εκδώσει, κι εκείνη μας το αφιέρωσε. Οι ευαίσθητοι άνθρωποι, οι αληθινά προικισμένοι, αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους, γι’ αυτό κάποτε χρειάζονται παρότρυνση. Όμως το δώρο δεν ήταν για την ίδια, όπως ίσως πιστεύει. Ήταν για εκείνους που διαβάζοντάς το θα ταξιδέψουν μαζί της σ’ έναν κόσμο ονειρικό, γεμάτο χαρές και πίκρες, άλλοτε γελώντας άλλοτε δακρύζοντας.

Όλα τα πρόσωπα που τη σημάδεψαν είναι δοσμένα με αμεσότητα και πηγαίο χιούμορ.

Η όμορφη, ελαφρώς υστερική μαμά, με την υπερβολική αδυναμία στον γιο και την αδικαιολόγητη ενίοτε αυστηρότητα προς την κόρη, η μια γιαγιά που προσπαθεί να εξασφαλίσει τις ισορροπίες του σπιτιού καλύπτοντας, όπως μπορεί, τις δυσκολίες του, και η άλλη, η ξεπεσμένη Πολίτισσα που, δηλώνοντας σ’ ένα οικογενειακό τραπέζι πως αυτή είναι η κυρά στο σπίτι του γιου της, πέφτει διά βίου στη δυσμένεια της νύφης, προς μεγάλη θλίψη της νεαρής τότε αφηγήτριας, δηλώνουν έντονα την παρουσία τους.

Παράλληλα ο κομψός, αρχοντικός μπαμπάς, με τις ατέλειές του κι αυτός –ουδείς τέλειος παρά μόνον στα παραμύθια–, που την αποζημιώνει με χορταστικά φιλιά όποτε νιώθει αδικημένη και ο μικρότερος αδελφός –άθελά του πρόξενος προβλημάτων τόσο με την ανατομική διαφορά του (το ακατανόητό του περίσσεμα, που πάει η μικρή μας ηρωίδα με κοφτερό μαχαίρι να εξαλείψει σε ένα από τα πιο εντυπωσιακά διηγήματα της συλλογής), όσο και με τον οδυνηρό χαμό του– έχουν αφήσει κι αυτοί ανεξίτηλα σημάδια στην ενήλικη ζωή της.

Έπονται ο αφοσιωμένος νονός-θείος, σύζυγος της μικρότερης αδελφής της μαμάς που χάθηκε πρόωρα, «το γεράκι του σπιτιού», που την έχει υπό την προστασία του και στον οποίο οφείλει η αφηγήτρια τη μόρφωσή της κι ένα μέρος από την οικονομική ανεξαρτησία της.

{jb_quote}Ωστόσο, πράματα και θάματα δεν συμβαίνουν μόνον στο πρώτο αλλά σε όλα τα αφηγήματα, που με τόση τρυφερότητα, νοσταλγία και χιούμορ καταγράφει η συγγραφέας.{/jb_quote}

Βροχή τα δώρα έπεφταν από ψηλά: ένα κουτί σοκολατάκια από το Αριστοκρατικόν, ένα άλλο με ολόφρεσκες τυρόπιτες από του Loubier… Κάποτε μου πέταξε ένα οικόπεδο. Τότε μου έπεσε βαρύ, αργότερα ελάφρυνε κατά πολύ τις έγνοιες της ενήλικης ζωής μου, σχολιάζει με παιγνιώδη διάθεση. Μόνος και εξαιρετικά ολιγαρκής, είχε μια παράξενη εμμονή με τα ανώμαλα ρήματα, τα οποία δίδασκε ανελλιπώς στη βαφτιστήρα του, και με τα περιττά έξοδα, που έκανε ο μπαμπάς της. Και τι τον κόφτει; Δικά του είναι; αγανακτούσε δικαίως εκείνος. Οι οικογένειες όμως έχουν τις δικές τους μυστικές αλήθειες. Στρώσεις στρώσεις τις ξεφλουδίζεις.

Άλλος, επίσης παράξενος θείος, ο Νικήτας, αδελφός της γιαγιάς, με τα πανάκριβα χειροποίητα παπούτσια, τις δερμάτινες βαλίτσες και τον Ρανβίρ, τον υπηρέτη του, που κατάφερε να φύγει φτωχό προσφυγόπουλο και να επιστρέψει ζάπλουτος από τις Ινδίες –ένα φοβισμένο παιδί κατά βάθος κι αυτός, ο φαινομενικά υπερόπτης–, που φροντίζει να κρύβει τις ιδιορρυθμίες του.

Ακόμη η αέρινη φιλενάδα, η Ερατώ –κίτρινη αύρα ανάμεσα στα πεύκα… Λες κι ήταν πλάσμα του νου…– κι ένα σωρό άλλοι αγαπημένοι, ο καθένας με τα δικά του, διεκδικούν τον χώρο τους στην ψυχή της.

Αναμνήσεις, χρόνοι, εικόνες, τόποι, νοσταλγία, θυμός, αγάπη, καταλήγει η συγγραφέας αναπολώντας το παρελθόν της.

Είναι πολλές οι σπαρταριστές σκηνές στη συγκεκριμένη συλλογή. Πού να σταθώ;

Στο διήγημα όπου ο φινετσάτος μπαμπάς ξυπολιέται κυριακάτικα στο Αρχαιολογικό Μουσείο μπροστά στον εμβρόντητο φύλακα, θέλοντας να αποδείξει πως έχει τα δάχτυλα των αρχαίων αγαλμάτων και δεν είναι τουρκόσπορος ή φραγκολεβαντίνος, όπως τον κατηγορούσαν οι συμμαθητές του;

Στο διήγημα «Μάισεν», όπου η αφηγήτρια, μικρό παιδί, σπάει κατά λάθος ένα πιατάκι από σπάνιο σερβίτσιο για να ταΐσει με ζάχαρη μια πεταλούδα και η μητέρα της, παθαίνοντας κρίση, αρχίζει να ουρλιάζει μα… μα… μα… επικαλούμενη με άκρως τραγικό τρόπο όχι τη μαμά της, όπως αρχικά νομίζουμε, αλλά την πολύτιμη πορσελάνη που καταστράφηκε; Έκτοτε, όποτε η μικρή κατάφερνε να πιάσει πεταλούδα, ή την προωθούσε στο λαρύγγι του γάτου της του Πεπίτο, αφού πρώτα την έλιωνε, ή την έκλεινε σε γυάλινο βαζάκι που στα τοιχώματά του είχε αλείψει μέλι και την παρακολουθούσε να αργοπεθαίνει.

Ε, είναι ή δεν είναι η οικογένεια η πρώτη σχολή τυραννίας; θα αναρωτηθεί δικαίως, δείχνοντάς μας πως πέρα από αφέλεια και τρυφερότητα κάθε παιδί ενδέχεται να κρύβει και μια ιδιαίτερα άγρια πλευρά.

Είναι πολλά ακόμη αυτά που μπορώ να πω για τις απολαυστικές στιγμές των διηγημάτων της συλλογής. Καλύτερα όμως να τις ανακαλύψετε μόνοι σας.

Θα ήθελα ωστόσο να επισημάνω ότι, όσο προχωράμε προς το τέλος, η αφήγηση γίνεται πιο αόριστη και αποκτά έντονα ποιητική χροιά. Επιπλέον, ενώ στα δύο τελευταία μυθιστορήματα της συγγραφέως, τα θέματα που την απασχολούν έχουν κι αυτά να κάνουν με το ξερίζωμα από τα πάτρια εδάφη, την προσφυγιά, τις αρχοντικές οικογένειες που αγωνίζονται για μια θέση στον ήλιο, τους έρωτες, τα πάθη, τα μυστικά και τις προδοσίες, εδώ ο τρόπος που δίδονται στον αναγνώστη είναι διαφορετικός. Στα μυθιστορήματά της, Ένα κομματάκι ουρανός και Οι αδερφές Ραζή, κυριαρχεί το συμπαγές του λόγου, το στέρεο έδαφος που χρειάζεται για να θεμελιωθεί μια μυθοπλαστική αφήγηση. Αντίθετα, στις Ιστορίες καθημερινές τρέλας ο λόγος γίνεται πιο αέρινος και επικρατεί μια αύρα γεμάτη χρώματα και ευωδιές, που τέρπει και αναζωογονεί τον αναγνώστη.

Ιστορίες οικογενειακής τρέλας
Κατερίνα Ζαρόκωστα
Σοκόλη
σ. 116
ISBN: 978-960-637-040
Τιμή: 11,66€