Ελένη Μουσαμά: συνέντευξη στον Γρηγόρη Δανιήλ

Γεννημένη τη δεκαετία του ’60, η Ελένη Μουσαμά σπούδασε στο Παρίσι ψυχολογία και τουριστικά. Με τον τουρισμό ασχολήθηκε επαγγελματικά αρκετά χρόνια, πριν την κερδίσει η λογοτεχνία. Το 2009 εξέδωσε το εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο Η γαλάζια μαργαρίτα (Εκδόσεις Gema), ενώ το 2012 κυκλοφόρησε η συλλογή διηγημάτων της Το κοινό μυστικό (Εκδόσεις Φαρφουλάς). Τον χειμώνα του 2020 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Φίλντισι η νέα συλλογή διηγημάτων της, Το όνομα και η μορφή, που μας έδωσε και την αφορμή για την

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Το όνομα και η μορφή, η νέα σας συλλογή διηγημάτων. Τι θα συναντήσει ο αναγνώστης στις σελίδες του βιβλίου;

Διηγήματα μικρής φόρμας, που σκιαγραφούν χαρακτήρες και καταστάσεις, στιγμές στον χρόνο, αφήνοντας χώρο στον αναγνώστη να τα δει σαν ζωντανή εικόνα ή να τα αναπτύξει παραπάνω, να βρει ίσως κομμάτι του εαυτού του.

Ο νέος κύκλος διηγημάτων έρχεται οχτώ χρόνια μετά την τελευταία σας κυκλοφορία, Το κοινό μυστικό. Ποια νέα οπτική ανοίχτηκε στα χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι την πρόσφατή σας δημιουργία;

Θα έλεγα η πείρα του εαυτού. Ενώ τα θέματα που με απασχολούν δεν αλλάζουν με τα χρόνια, ίσως διαφέρει εδώ ο τρόπος θέασης των πραγμάτων.

Ποιος ο συνεκτικός ιστός που δένει τις ιστορίες της συλλογής σας;

Η καθημερινότητα. Αυτό που λέμε ζωή και εννοούμε τις ιδέες και τα όνειρα, τις επιθυμίες και τις ανάγκες, βρίσκω ότι συνήθως περνάει κάτω από τον αδυσώπητο οδοστρωτήρα του χρόνου χωρίς να το παίρνουμε χαμπάρι. Φωτίζοντας διαφορετικές γωνίες κάθε φορά, ίσως αντιληφθούμε την όλη εικόνα.

«…να ρίξω φως στο άδειο βλέμμα», λέτε κάπου. Αλήθεια, με ποιον τρόπο, πιστεύετε, η λογοτεχνία φωτίζει το βλέμμα μας;

Θεωρώ ότι η ανάγνωση είναι κάποιο είδος διαλόγου με τον/τη συγγραφέα. Έχει συμβεί πολλές φορές να βρίσκω απαντήσεις σε ερωτήματα που δεν ήξερα καν ότι είχα, να συμφωνώ ή και να διαφωνώ με αυτά που διαβάζω. Κι αν όλο αυτό γίνεται με διαλεχτές λέξεις και ιδιαίτερο τρόπο, τότε είναι κάτι πολύ περισσότερο από απολαυστικό.

{jb_quote}Φωτίζοντας διαφορετικές γωνίες κάθε φορά, ίσως αντιληφθούμε την όλη εικόνα.{/jb_quote}

Παρατηρεί κανείς πως δίπλα στις ρεαλιστικές αφηγήσεις το υπερβατικό καιροφυλαχτεί. Ποια η σχέση σας μαζί του; Τι ψάχνει ένας λογοτέχνης στα υπερβατικά μονοπάτια;

Ο ρεαλιστής βρίσκει τον «από μηχανής Θεό» στην υπέρβαση. Αλλιώς η καθημερινότητα δεν εξηγείται, δεν γίνεται εύκολα αποδεκτή. Χρησιμοποιούμε ονόματα για τα πράγματα, δίνουμε μορφή στις αφηρημένες έννοιες, προκειμένου να τα καταλάβουμε, να γίνουν δικά μας, να τα χωρέσει ο νους. Όμως ο νους ησυχάζει, παύει να ζητάει εξηγήσεις στην υπέρβαση.

Η εικαστική παρεμβολή έργων της Αντιγόνης Καββαθά με ποιον τρόπο συνεπικουρεί την έκδοση;

Στα έργα της Αντιγόνης Καββαθά, παρόλο που κυριαρχεί το μαύρο χρώμα, το φως είναι εκείνο που τα καθορίζει. Η αρχετυπική σχεδιαστική τεχνική της με συναρπάζει. Η ιδέα της αφαίρεσης είναι κυρίως αυτή που συμφωνεί με τις μικρές αυτές ιστορίες.

Στο χτίσιμο της πρότασης, τι είναι αυτό που κυρίως προσέχετε;

Αυτό που φροντίζω είναι κυρίως το ρήμα. Προσπαθώ έτσι ώστε να εκφράζει όσο το δυνατόν με ακρίβεια το συναίσθημα και τη δράση που απορρέει. Τα πιο απλά, τα πιο καθημερινά ρήματα είναι τα πιο αξιόπιστα.

Στο περιορισμένο απόθεμα εμπειριών που κουβαλάμε ο καθένας μας, ο συγγραφέας σε τι ταξινομήσεις μπαίνει; Η φαντασία και οι ιστορίες των άλλων κατά πόσο «τροχοδρομούν» την πένα σας;

Αν σκεφτούμε ότι κοινές εμπειρίες, σε παρέες, στην οικογένεια, βιώνονται από τον καθένα διαφορετικά και σύμφωνα πάντα με αυτό που λέμε χαρακτήρα, έτσι και οι εμπειρίες των άλλων γίνονται δικές μου μέσα από το γράψιμο, όταν βρω ένα μικρό κομμάτι χαρακτήρα να τις στηρίξω. Λένε ότι κανείς αναγνωρίζει αυτό που ήδη έχει σαν βίωμα και, κυρίως, σαν σκέψη. Έτσι, πολλές φορές βλέπω ότι δεν υπάρχει το προσωπικό στοιχείο ή το προσωπικό μυστικό, αυτό είναι μάλλον στη φαντασία μας. Θεωρώ ότι τα πράγματα είναι κοινά σε όλους μας κι ας τα βιώνουμε διαφορετικά.

Η επίγνωση ότι οι λέξεις μας, οι πράξεις μας, οι σκέψεις μας εν γένει θα συνεχίσουν να υπάρχουν πάντα ως παρακαταθήκη για τους κατοπινούς, σας βαρύνει ως έναν βαθμό με το αίσθημα της ευθύνης;

Πράγματι, καλό είναι να ευθυγραμμίζονται τα λόγια με τις πράξεις. Αυτή η προσπάθεια όντως ντύνεται με αίσθημα ευθύνης. Τώρα, οι μετά από εμάς θα σκεφτούν εμάς, θα σκεφτούν τους σύγχρονούς τους, θα σκεφτούν τους δικούς τους κατοπινούς και θα κάνουν κυριολεκτικά ό,τι τους φωτίσει ο Θεός, όπως κι εμείς άλλωστε. Κι αυτό το παιχνίδι έχει όλη τη μαγεία.

Η επόμενή σας συγγραφική διαδρομή έχει κάνει την εμφάνισή της έστω νοερά; Θα μπορούσατε να μοιραστείτε κάποιες σκέψεις σας;

Αρχικά, χαίρομαι πολύ που οι τωρινές λέξεις βγήκαν από το συρτάρι, παραέξω. Γι’ αυτό που είμαι βέβαιη είναι ότι θα υπάρξει συγγραφική συνέχεια, χωρίς όμως να ξέρω τη μορφή της ακόμα. Μάλλον θα περιμένω την ιδέα που θα με συγκινήσει/παιδέψει περισσότερο, που δεν θα μπορώ παρά να την ακολουθήσω.

Το όνομα και η μορφή
Ελένη Μουσαμά
Φίλντισι
98 σελ.
ISBN 978-618-545-633-7
Τιμή €11,66