Αννίτα Π. Παναρέτου: «Καλλίστη: Το χρονικό μιας ανομβρίας»

Η τελευταία νουβέλα της Αννίτας Παναρέτου, που συστήνεται με το όνομα του χωριού Καλλίστη, αποτελεί μια ανατομία των εννοιών του χώρου και του χρόνου, όπως αυτές συμπλέκονται και προσδιορίζουν τις ποικίλες συνιστώσες του ανθρώπινου βίου. Πρόκειται ουσιαστικά για την ιστορία αυτού του χωριού που, έπειτα από την κατασκευή ενός φράγματος και την άνοδο του νερού, βυθίστηκε ολοκληρωτικά κάτω από την επιφάνειά του, παίρνοντας μαζί του ό,τι μέχρι πριν αποτελούσε τη ζωή και την καθημερινότητά του. Οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν σε νέο τόπο, παίρνοντας μαζί τους την

έμψυχη ενέργεια και τη δημιουργικότητά τους, έτσι ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν κάνοντας ουσιαστικά μια νέα αρχή. Η Καλλίστη έμεινε βυθισμένη, μέχρι που μια ανομβρία ήρθε για να αλλάξει τα δεδομένα και να τη φέρει ξανά στην επιφάνεια, σαν ένα είδος νεκρανάστασης. Συνεκτικός ιστός μεταξύ των δύο τόπων και ουσιαστικά εποχών είναι η μορφή του κεντρικού ήρωα, που μοιάζει να ακροβατεί ανάμεσα στη συνθήκη του παρελθόντος και σε αυτή του παρόντος, ανάμεσα στην Καλλίστη όπως την έζησε και την πήρε μαζί του φεύγοντας και τη νέα περιοχή που τον δέχτηκε. Η ανομβρία μετατρέπεται σε καταλύτη της εξέλιξης, αφού επιτρέπει στον ήρωα να γυρίσει στο χωριό και στο παρελθόν του για να ανακαλύψει τα παλιά, γνωστά, οικεία, αλλά και τα νέα στοιχεία που τη συνθέτουν, όπως αυτά έχουν μορφοποιηθεί από την παραμονή του χωριού στον βυθό.

{jb_quote}Μια αλληγορία για τις ευκαιρίες εκείνες που παρουσιάζονται κατά καιρούς και που θα πρέπει να αξιοποιεί ο άνθρωπος, προκειμένου να ανιχνεύσει τα μηνύματα και τα σήματα μιας εξέλιξης που τον ξεπερνά και τον ορίζει.{/jb_quote}

Η όλη ιστορία, που διατηρεί επιδέξια τους δεσμούς της με την πραγματικότητα και τον ρεαλισμό, αποτελεί ουσιαστικά μια αλληγορία για τον τρόπο με τον οποίο οι εποχές διαδέχονται η μία την άλλη συμπαρασύροντας τους ανθρώπους και τους τόπους. Είναι μια γνωστή και πάγια συνθήκη αυτή που θέλει το παλιό να φεύγει και να αντικαθίσταται από το νέο, το οποίο δίνει την ψευδαίσθηση, και αυτό, της παντοτινότητας και της διάρκειας, χωρίς όμως τελικά να μπορεί να την εξασφαλίσει. Γιατί το παλιό επανέρχεται όχι απλώς και μόνο ως ανάμνηση, ως νοερός ανασχηματισμός του παρελθόντος, ως όραμα και φαντασία μαζί, αλλά ως προφητεία του ίδιου του μέλλοντος, ως πραγματικότητα απτή που δεν ζει μονάχα μέσα στον νου και την καρδιά των ανθρώπων, αλλά μέσα στο παρόν τους, μέσα στη συγχρονία, την οποία τροφοδοτεί και νοηματοδοτεί. Δεν πρόκειται απλώς και μόνο γι’ αυτό που θα όριζε κανείς ως νοσταλγία του παρελθόντος, ούτε ως αναβίωση, αλλά στην κυριολεξία για την επαναφορά του με όρους καθαρά ανθρώπινους και δημιουργικούς. Αυτή ακριβώς είναι και η νοηματική γραμμή που συνέχει τη νουβέλα. Η αναγνώριση στον άνθρωπο της δύναμης και της δυναμικής του να προσδιορίζει τους όρους και τα όρια λειτουργίας αυτής της θεωρούμενης ως ανίκητης παραμέτρου, του χρόνου. Έτσι, η ανθρώπινη παρέμβαση αναδεικνύεται σε καταλύτη όχι μόνο της εξέλιξης, αλλά και της ίδιας της δημιουργίας, από τη στιγμή που δένεται αξεδιάλυτα με τη ζωή και με τις διάφορες εκφάνσεις της. Ο ήρωας εδώ διαθέτει όλα εκείνα τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά που τον τοποθετούν στο επίπεδο της πραγματικότητας και της αλήθειας, με την εξαίρεση ενός, που τον τοποθετεί σε ένα ανώτερο επίπεδο ζωής και δράσης. Είναι η πίστη του, που τον ωθεί στο άπιαστο, το ασύλληπτο, το αδύνατο και το εξωπραγματικό, η πίστη του, που τον κάνει να διαρρηγνύει ακόμα και τους φυσικούς νόμους για να τους επαναπροσδιορίσει, να τους ανασυνθέσει. Είναι μια υψηλή αντίληψη για την ανθρώπινη ουσία αυτή που τη μεταθέτει σε ένα πεδίο αποκλειστικής και κατεξοχήν επενέργειάς της στη διαμόρφωση του γίγνεσθαι, στον προσδιορισμό της βαρύτητας και της εμβέλειας των εξωανθρώπινων παραγόντων.

Η αφήγηση της Παναρέτου, ακριβώς για να μπορέσει να εναρμονιστεί με τα υπόγεια ρεύματα που φαίνεται ότι συνέχουν τη ζωή και της δίνουν τον ρυθμό και τον τόνο, αποκτά έναν χαρακτήρα και μια χροιά εσωτερική, χαμηλόφωνη τόσο ώστε να κατορθώνει το σβήσιμο των θορύβων της ζωής που αποπροσανατολίζουν τον άνθρωπο και τον δημιουργό, τον καλούν να απολέσει το νόημα και την ουσία της ζωής σαν άλλες Σειρήνες. Αυτή η εσωτερικότητα δένεται και ισορροπεί με την εικόνα του κεντρικού ήρωα, ο οποίος επίσης παρουσιάζεται με την εσωτερική του δύναμη και δυναμική, με την αφοσίωσή του στον σκοπό, που είναι ο επαναπροσδιορισμός των συνθηκών ζωής μέσα από την αγαστή συμπόρευση παρελθόντος και παρόντος προς ένα μέλλον όπου τίποτα δεν θα έχει χαθεί κι όμως όλα θα είναι καινούργια, θα λάμπουν μέσα σε ένα νέο φως πλασμένο με τα ίδια υλικά. Η χαμηλή φωνή της συγγραφέως, λοιπόν, αποκτά μια ένταση καθώς ευαγγελίζεται και υπόσχεται μια νέα συνθήκη, όπου η προοπτική του χαμένου, του μηδενός και του τίποτα θα έχει καταργηθεί και στη θέση της θα μπει η ιδέα της δημιουργίας, που είναι άλλωστε και η μόνη, η απαραίτητη προϋπόθεση για την ύπαρξη. Η ανομβρία, που παρουσιάζεται εδώ ως η από μηχανής λύση για την καταβύθιση του ήρωα στο παρελθόν του, προκειμένου να ανασυρθούν από εκεί τα απαραίτητα υλικά για την οικοδόμηση του εαυτού και του συνόλου, για την οικοδόμηση του κόσμου, είναι ίσως μια αλληγορία για τις ευκαιρίες εκείνες που παρουσιάζονται κατά καιρούς και που θα πρέπει να αξιοποιεί ο άνθρωπος, προκειμένου να ανιχνεύσει τα μηνύματα και τα σήματα μιας εξέλιξης που τον ξεπερνά και τον ορίζει.

Καλλίστη: Το χρονικό μιας ανομβρίας
Αννίτα Π. Παναρέτου
Αλφειός
σ. 66
ISBN: 978-960-6679-70-4
Τιμή: 7,42€