Christopher M. Woodhouse: «Καποδίστριας»

Ο Κρίστοφερ Μ. Γουντχάουζ (1917-2001) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους φιλέλληνες και είχε ειδικευτεί στη νεότερη ελληνική ιστορία. Με κλασικές σπουδές στην Οξφόρδη, εντάχθηκε στο βρετανικό πυροβολικό, το 1941 βρέθηκε στην Ελλάδα και στη διάρκεια της Κατοχής συμμετείχε στην αντίσταση κατά των Γερμανών ως αρχηγός της Συμμαχικής Στρατιωτικής Αποστολής. Ήταν από τους πρωτεργάτες της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοπόταμου στις 25 Νοεμβρίου 1942, μιας κορυφαίας αντιστασιακής πράξης που πραγματοποιήθηκε από

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Γνωρίζοντας άριστα την ελληνική γλώσσα, λάτρης της Ελλάδας, ασχολήθηκε με τη συγγραφή βιβλίων ιστορικού περιεχομένου. Τρία από τα καλύτερα είναι τα: Φιλέλληνες, Καποδίστριας, μια βιογραφία του πρώτου κυβερνήτη της χώρας, και Το μήλον της έριδος, που αφορά την Ελλάδα στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1949.

Όπως γράφει στον πρόλογο της μελέτης του Φιλέλληνες, ο φιλελληνισμός «υπήρξε ένα φαινόμενο της δεύτερης και της τρίτης δεκαετίας του 19ου αιώνα». Κι όπως σημειώνει, οι φιλέλληνες δεν ήταν μόνο ο λόρδος Βύρωνας και κάποιοι εκκεντρικοί ρομαντικοί Άγγλοι. Σε αυτούς ανήκε πλήθος προσωπικοτήτων, που είχαν ενταχθεί σ’ ένα διεθνές κίνημα διαμαρτυρίας εναντίον των Οθωμανών, των δυναστών της Ελλάδας, προερχόμενοι από χώρες όπως η Γαλλία, η Ελβετία, η Ιταλία, η Πολωνία, τα γερμανικά κρατίδια και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Στο βιβλίο του Καποδίστριας με υπότιτλο Ο θεμελιωτής της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας, περιγράφει την πολυτάραχη ζωή του Ιωάννη Καποδίστρια, ενός οραματιστή πολιτικού, που έγινε ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας μετά την απελευθέρωσή της από τον τουρκικό ζυγό. Είναι μια άκρως λεπτομερειακή βιογραφία και η μεγάλη αξία της οφείλεται στην προσεκτική μελέτη πλούσιου αρχειακού υλικού, επιστολών, μονογραφιών και εκτενούς βιβλιογραφίας.

Μπορούμε να πούμε πως ο Καποδίστριας του Γουντχάουζ είναι ένα από τα καλύτερα πορτρέτα του Κερκυραίου κόμη που έγινε πολιτικός και ταυτόχρονα μια τοιχογραφία της εποχής του. Επίσης, είναι και μια μελέτη για την ελληνική κοινωνία πριν και μετά την ανεξαρτησία της Ελλάδας, αφού ο Καποδίστριας, σύμφωνα με τον Σωτήρη Ριζά, είναι ο θεμελιωτής αυτής της ανεξαρτησίας. Το βιβλίο διαιρείται σε πέντε μέρη με τους χαρακτηριστικούς τίτλους «Μαθητεία», «Η άνοδος», «Προς την έκλειψη», «Αποχώρηση και επάνοδος», «Στο απόγειο». Κάθε μέρος αποτελείται από κεφάλαια, στα οποία ο συγγραφέας αναφέρεται σε καθοριστικές περιόδους της ζωής του βιογραφούμενου σε συνάρτηση με τα γεγονότα που συνέβαιναν στην Ευρώπη.

{jb_quote}«Η τραγωδία του ήταν ανάλογη αυτής ενός σαιξπηρικού ήρωα…»{/jb_quote}

Στο πρώτο κεφάλαιο του πρώτου μέρους, το «Η έναρξη του αγώνα, 1776-1802» γίνεται λόγος για την ενετική αυτοκρατορία, η οποία στο τέλος του 18ου αιώνα είχε περιέλθει σε μη αναστρέψιμη παρακμή. Η Βενετία δεν ήταν πλέον η προστάτιδα της Δύσης, αφού δεν είχε στην κατοχή της την περίλαμπρη Ανατολή. Εξακολουθούσε όμως να κατέχει τα νησιά του Ιονίου, τα οποία μπορούσαν να καυχηθούν πως παρέμεναν αμιγώς ελληνικά. Η Κέρκυρα ιδιαίτερα υπήρξε μαγνήτης για τους Έλληνες που έφευγαν από τα τουρκοκρατούμενα μέρη της σκλαβωμένης Ελλάδας. Τον 14ο αιώνα, μια οικογένεια από την Τεργέστη που έφερε το όνομα του τόπου της καταγωγής της, το Κάπο ντ’ Ίστρια, πρώην Ιουστινόπολις, εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα, όπου από καθολική έγινε ορθόδοξη. Το 1770 η οικογένεια Καποδίστρια (γραμμένη στο Libro d’Οro της λατινικής αριστοκρατίας του νησιού) και η οικογένεια Γονέμη ή Γολέμη, που καταγόταν από την Κύπρο, ενώθηκαν με γάμο: ο κόμης Αντόνιο Μαρία παντρεύτηκε τη Διαμαντίνα. Γεννήθηκαν εννιά παιδιά, αγόρια και κορίτσια.

Ο Ιωάννης Αντώνιος Καποδίστριας (11 Φεβρουαρίου 1776) έμελλε να γίνει ο διασημότερος από τα αδέλφια του. Σπούδασε στο μοναστηριακό σχολείο της Αγίας Ιουστίνης, το οποίο διηύθυναν φραγκισκανοί μοναχοί. Η εκπαίδευση γινόταν στα ιταλικά, διότι τα ελληνικά σχολεία ήταν ελάχιστα. Ωστόσο, έμαθε ελληνικά στο σπίτι από τον δάσκαλο Ανδρέα Ιδρωμένο. Αργότερα, πήγε στην Ιταλία και σπούδασε Ιατρική στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας, όπου συνήθιζαν να φοιτούν τα παιδιά των αστών της Κέρκυρας, αλλά και των Ιονίων νήσων γενικότερα (οι αδελφοί του σπούδασαν νομικά, αγρονομία και φιλολογία). Σπούδασε όμως και φιλοσοφία, ενώ στην προσωπική του ζωή δεν εντοπίστηκαν γυναίκες από τους βιογράφους του, οι οποίοι έχουν καταγράψει ως επιστήθια φίλη του μια μεγαλύτερή του και έγγαμη κυρία, την Ιζαμπέλα Αλμπρίτσι Θεοτόκη. Ο μοναδικός του έρωτας, έχουν γράψει, ήταν η Ρωξάνη ή Ρωξάνδρα Στούρτζα, η οποία υπηρετούσε στην Αυλή του τσάρου – παντρεύτηκε άλλον.

Η ζωή του Καποδίστρια άλλαξε σε σημαντικό βαθμό τον Αύγουστο του 1802, με την άφιξη στην Κέρκυρα του κόμη Γεώργιου Μοντσενίγου ως αντιπρόσωπου του τσάρου της Ρωσίας. Διορίστηκε διοικητής τής υπό ρωσική κατοχή Κεφαλονιάς – όταν είχαν εκδιωχθεί από τα Επτάνησα οι Ενετοί. Έπειτα, διορίστηκε γραμματέας της Επικρατείας της Επτανήσου Πολιτείας, συμβάλλοντας στην κατάρτιση του Συντάγματός της. Το 1809 πήγε στη Ρωσία, όπου έγινε σύμβουλος του Τσάρου και χάρη στις ικανότητές του διορίστηκε υπουργός των Εξωτερικών της χώρας (1815-1822). Εκλέχτηκε κυβερνήτης της Ελλάδας από τη Συνέλευση της Τροιζήνας το 1827, ενώ το 1831 (9 Οκτωβρίου) δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο από τους Μαυρομιχαλαίους επειδή αντιδρούσε στις αξιώσεις τους.

Αυτό που έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον στο βιβλίο του Γουντχάουζ είναι οι προσωπικές απόψεις του για τον Καποδίστρια. Στον Επίλογό του υποστηρίζει πως η ζωή του «υπήρξε μια εξαίσια αποτυχία ή μάλλον δύο διαδοχικές αποτυχίες». Γιατί όμως; Απέτυχε, διαβάζουμε, τόσο όσο ως υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, όσο και ως κυβερνήτης της Ελλάδας. Απέτυχε να πραγματοποιήσει το όραμά του για μια ανεξάρτητη και συνταγματική Ελλάδα, στην οποία θα ενσωματώνονταν τα Επτάνησα. Ωστόσο, ενώ πέθανε βιώνοντας μια απογοητευτική αποτυχία, «δεν άφησε το έθνος του τελείως απαράσκευο να επιβιώσει ύστερα από τέτοια δοκιμασία».

Ο Γουντχάουζ καταλήγει στο συμπέρασμα πως ο Καποδίστριας ήταν ο πρώτος Έλληνας, ύστερα από πολλούς αιώνες, που κέρδισε μια θέση «στην πρωτοπορία της διεθνούς ιστορίας». Το φορτίο που απέθεσε στους ώμους του αυτή η διάκριση «τον τσάκισε και εντέλει τον συνέθλιψε». Κι ακόμα: «Η τραγωδία του ήταν ανάλογη αυτής ενός σαιξπηρικού ήρωα…»

Καποδίστριας
Ο θεμελιωτής της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας
Κρίστοφερ Μ. Γουντχάουζ
Μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου
Πρόλογος στην ελληνική έκδοση: Σωτήρης Ριζάς
Μίνωας
792 σελ.
ISBN 978-618-02-1557-1
Τιμή €33,30