Γιάννης Μπράχος: Το κυβερνητικό αφήγημα - Βλέποντας και κάνοντας!

Η πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή για την οικονομική κρίση ως αποτέλεσμα της πανδημίας ανέδειξε την απουσία κυβερνητικού σχεδιασμού.

Στα εύστοχα οικονομικά ερωτήματα που τέθηκαν στη συζήτηση, η κυβέρνηση απέφυγε ουσιαστικά να απαντήσει. Η κυβέρνηση σχολίασε ότι αναμένει τα στοιχεία για να απαντήσει, δηλώνοντας ότι δεν γνωρίζει το τέλος της υγειονομικής κρίσης ώστε να έχει έγκυρες εκτιμήσεις. Βέβαια, με χρονική απόκλιση ορισμένων λεπτών διαβεβαίωνε την εθνική αντιπροσωπεία για την εκρηκτική ανάκαμψη του 2021.

Την

επόμενη ημέρα της συζήτησης η κυβέρνηση δια του Υπουργείου Οικονομικών ανακοίνωσε την εκτίμηση του βασικού σεναρίου με ύφεση 4.7% το 2020 και μεγέθυνση 5.1% το 2021. Με αυτά τα στοιχεία η κυβέρνηση προσέρχεται στο Eurogroup χωρίς ανάγκη προσφυγής στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ). Η πρόβλεψη του Υπουργείου Οικονομικών διευκολύνει την ουσιαστική μετάθεση της συζήτησης για την Ελλάδα σε μεταγενέστερο χρόνο, υποτιμώντας τη διάρκεια της πανδημίας.

Η κυβερνητική πολιτική λοιπόν, χαρακτηρίζεται από αναμονή και την ενίσχυση της κατανάλωσης υπό μορφή επιδομάτων, ανάλογα με τα διαθέσιμα κονδύλια. Εφόσον αυτή είναι η επιλογή καλά κάνει να διαχειρίζεται με φειδώ τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας και να εύχεται η ΕΕ και η αγορά να δώσει λύσεις. Μερικές φορές βέβαια καλό είναι να προσέχεις τι εύχεσαι.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν δύο παράλληλοι διάλογοι, ο ένας στο επίπεδο του Eurogroup μεταξύ των Υπουργών Οικονομικών και ο δεύτερος σε πολιτικό επίπεδο για το δέον γενέσθαι σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι δύο αυτοί διάλογοι τέμνονται στο ζήτημα της δημοσιονομικής παρέμβασης.

Στον πρώτο διάλογο μεταξύ των Υπουργών Οικονομικών τα πράγματα είναι σαφή:

Νομισματική Παρέμβαση: Η ΕΚΤ, την 18η Μαρτίου, ανακοίνωσε την έναρξη του PEPP (Pandemic Emergency Purchase Programme), πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης 750 δισεκ.€ για την αγορά περιουσιακών στοιχείων. Η ΕΚΤ επίσης, είχε ήδη αυξήσει το πρόγραμμα μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης περιουσιακών στοιχείων και προσωρινών κεφαλαίων για τις τράπεζες κατά 120 δισεκ.€. (TLTRO -targeted longer-term refinancing operations).Δημοσιονομική παρέμβαση: 540 δισεκ.€ υπό μορφή εγγυήσεων και δανείων στις χώρες. «Ταμείο Ανάκαμψης» το 2021 με χορήγηση δανείων με προνομιακό επιτόκιο και μικρότερο ποσοστό επιχορηγήσεων (έως 20% του συνολικού ποσού). Το ποσό παρέμβασης του Ταμείου εκτιμάται ότι θα κυμανθεί στο 1 τρισεκ.€.

Ως έχουν τα πράγματα, το μεγαλύτερο ποσοστό της δημοσιονομικής παρέμβασης των χωρών θα καλυφθεί από εθνικούς πόρους και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τον δυϊσμό στην ανάπτυξη των οικονομιών της ΕΕ ανάλογα με το δημοσιονομικό περιθώριο τους. Στην χειρότερη θέση βρίσκεται η Ελλάδα, η οποία σχετικά πρόσφατα εξήλθε από την μακροχρόνια περιπέτεια με τα μνημόνια, με το υψηλότερο δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ στην ευρωζώνη και ενισχυμένη επιτήρηση.

Στον δεύτερο διάλογο σε πολιτικό επίπεδο για το δέον γενέσθαι σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο δημόσιος λόγος είναι πλούσιος, εστιάζοντας στην έλλειψη αλληλεγγύης στις χώρες του Νότου. Το συμπέρασμα του διαλόγου στις χώρες του Νότου συνοψίζεται στην αναγκαιότητα έκδοσης κορωνοϊο-ομολόγου. Αίτημα που όμως δεν συμμερίζονται οι χώρες του Βορρά, οι οποίες αντιτάσσουν την αντίδραση των φορολογουμένων τους σε αυτή την λύση.

Ειδικότερα για την Ελλάδα, είναι σαφές ότι η έκδοση του ευρωομολόγου ειδικού σκοπού είναι πανάκεια. Άλλωστε για τον λόγο αυτό το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων της χώρας ομονοούν στο αίτημα της αμοιβαιοποίησης του συγκεκριμένου χρέους.

Από τις εναλλακτικές προτάσεις για την χρηματοδότηση των δημοσιονομικών παρεμβάσεων στις πληγείσες χώρες, παρουσιάζεται ως συμβιβαστική λύση, η πρόταση των 13 ευρωπαίων οικονομολόγων για τη δημιουργία ειδικής πιστωτικής γραμμής στον ΕΜΣ, με στόχο την καταπολέμηση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας (CCL-Covid Credit Line).

Ο ΕΜΣ διαθέτει 410 δισεκ.€ για παροχή δανεισμού στις χώρες της ευρωζώνης για δύο έτη, μέσω δύο πιστωτικών σχημάτων:

Tην Προληπτική Πιστωτική Γραμμή (PCCL-Precautionary Conditioned Credit Line) χορήγησης δανεισμού χωρίς μνημόνιο, για την διασφάλιση της πρόσβασης στην αγορά των χωρών με υγιή δημοσιονομικά οικονομικά.Την Ενισχυμένη Πιστωτική Γραμμή (ECCL-Enhanced Conditions Credit Line) χορήγησης δανεισμού για χώρες με αδυναμία άντλησης κεφαλαίων από την αγορά, η οποία συνοδεύεται από μνημόνιο.

Τα κριτήρια για την υπαγωγή στην Ενισχυμένη  Πιστωτική Γραμμή είναι μεταξύ άλλων η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους και η απουσία προβλημάτων στον τραπεζικό τομέα, τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε συστημικούς κινδύνους για το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης.

Καθώς αυτές οι ρυθμίσεις είναι βραχυχρόνιες και δεν διευκολύνουν την Ιταλία, αναζητείται αποδεκτή λύση για την χρηματοδότηση του εθνικού σκέλους δημοσιονομικής πολιτικής.

Για τον λόγο αυτό προτείνεται η δημιουργία ειδικής πιστωτικής γραμμής, στην οποία θα προσφεύγουν οι χώρες για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημία. Η ειδική αυτή πιστωτική γραμμή δεν θα προβλέπει μνημόνιο και μπορεί να υιοθετηθεί ταχύτατα με χρήση του Άρθρου 19 της Συνθήκης του ΕΜΣ, το οποίο επιτρέπει στο Διοικητικό Συμβούλιο να δημιουργήσει νέα μέσα χρηματοοικονομικής βοήθειας.

Αυτή η ειδική πιστωτική γραμμή θα χρηματοδοτηθεί από τον ΕΜΣ με έκδοση μακροχρόνιων ομολόγων, με εγγυήσεις των χωρών. Με αυτό τον τρόπο αντιμετωπίζεται η πιθανή υποβάθμιση των ομολόγων της Ιταλίας και καλύπτονται ικανοποιητικά οι ανάγκες Γαλλίας και Ισπανίας.

Στην περίπτωση της Ελλάδας το πλαίσιο αυτό δεν θα είναι ευνοϊκό, σε περίπτωση διάψευσης της πρόβλεψης του Υπουργείου Οικονομικών. Η προσφυγή σε δανεισμό από τον ΕΜΣ θα επιβαρύνει σημαντικά, το ήδη υψηλό δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, με επίπτωση στη βιωσιμότητα του χρέους.

Λύση είναι η κατ΄ εξαίρεση δυνατότητα χρηματοδότησης από την ειδική πιστωτική γραμμή του ΕΜΣ, με έκδοση «διαρκών» ομολόγων (perpetual bonds). Τα ομόλογα αυτά παρέχουν στον κάτοχο το συμβατικό δικαίωμα να εισπράττει τόκους σε καθορισμένες ημερομηνίες, που εκτείνονται στο διηνεκές, είτε χωρίς δικαίωμα λήψης επιστροφής κεφαλαίου, είτε με δικαίωμα επιστροφής κεφαλαίου στο απώτατο μέλλον.

Σε κάθε άλλη περίπτωση η κυβέρνηση θα κληθεί να επιλέξει μεταξύ των κάτωθι επιλογών, εφόσον αποκλείεται a priori η σύγκρουση της Ελλάδας με την ευρωζώνη:

Εκλογές.Αναζήτηση ειδυλλιακής περιοχής στην Ελλάδα για διάγγελμα του Πρωθυπουργού, με το οποίο θα ανακοινώνεται η υπαγωγή της χώρας σε νέο μνημόνιο.

Του Γιάννη Μπράχου, οικονομολόγου (Msc, PhD Econ) - πρώην γενικού γραμματέα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων υπουργείου Εξωτερικών

* To παρόν άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις του γράφοντος