Η 21η Απριλίου μέσα από 10 βιβλία

Πενήντα τρία χρόνια μετά από το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, οι μαρτυρίες των Ελλήνων πεζογράφων για την επταετία, τα γεγονότα που την προετοίμασαν και τα επακόλουθά τους, είναι πιο επίκαιρες από ποτέ

Η σημερινή συγκυρία, του αναγκαστικού αυτοπεριορισμού και της περιστολής των ατομικών ελευθεριών, καθιστά τις (μυθιστορηματικές) μαρτυρίες των ανθρώπων που έζησαν τη δικτατορία πιο επίκαιρη από ποτέ. Όπως και σήμερα, έτσι και τότε, το σοκ της βίαιης προσαρμογής σε συνθήκες ανελευθερίας και φόβου έφερε έκπληξη και αμηχανία στους

πολίτες οι οποίοι αναζήτησαν καταφύγιο στην ιδιώτευση -η αντίδραση ήρθε με καθυστέρηση. Και, όπως γίνεται φανερό από τον μικρό αριθμό των μυθιστορημάτων που αναφέρονται στην επταετία, η αμηχανία και η σιωπή έγιναν τρόπος ζωής και στρατηγική επιβίωσης.

1. Η αρχαία σκουριά, Μάρω Δούκα, Εκδόσεις Πατάκης. Ένα μυθιστόρημα οδυνηρής ενηλικίωσης και πορείας προς την αυτογνωσία που απηχεί την συλλογική εμπειρία μιας ολόκληρής γενιάς, η οποία ριζοσπαστικοποιήθηκε σε συνθήκες δημόσιας και ιδιωτικής ασφυξίας. Το εμβληματικό ρέκβιεμ του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος που προκάλεσε πάταγο το ’79 όταν πρωτοκυκλοφόρησε και αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα πιο συνταρακτικά δείγματα της νεοελληνικής πεζογραφίας.

2. Τα γενέθλια, Ζωρζ Σαρρή, Εκδόσεις Πατάκη. Η οκτάχρονη Άννα ετοιμάζεται να γιορτάσει τα όγδοα γενέθλιά της στις 22 Απριλίου. Όμως τα τανκς θα την προφτάσουν. Η επταετία μέσα από τα μάτια ενός μικρού παιδιού που η ζωή του αναποδογυρίζει σε ένα βράδυ.

3. Η χαμένη άνοιξη, Στρατής Τσίρκας, Εκδόσεις Κέδρος. Από τον συγγραφέα των «Ακυβέρνητων πολιτειών» ένα μυθιστόρημα-σταθμός, άσμα ηρωικό και πένθιμο για τις ελπίδες της νιότης που θα διαψεύδονταν πριν δώσουν καρπούς.

4. Αντιποίησις αρχής, Αλέξανδρος Κοτζιάς, Εκδόσεις Κέδρος. Το εφιαλτικό τριήμερο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου μέσα από τα μάτια ενός χαφιέ και αρουραίου της Ασφάλειας, ενός αντι-ήρωα, είδος άγνωστο στην ελληνική λογοτεχνική σκηνή του ’79.

5. Συρματόπλεγμα, Σπύρος Πλασκοβίτης, Εκδόσεις Κέδρος. Συλλογή διηγημάτων από τις φυλακές όπου οδηγήθηκε ο συγγραφέας στη διάρκεια της επταετίας. Ένας διαφορετικός «ταξιδιωτικός» χάρτης της χώρας που αγνοούμε.

6. Νευρή, Νίκος Κάσδαγλης, Εκδόσεις Κέδρος. Η πλάνη της μεταπολίτευσης από τον συγγραφέα των «Κεκαρμένων».

7. Ζ, Βασίλης Βασιλικός, Εκδόσεις Διόπτρα. Πρωτοποριακό για τα ελληνικά δεδομένα τη στιγμή της έκδοσης του (1966) το «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού ανήκει στην κατηγορία των non fiction novels (μη μυθιστορηματικά μυθιστορήματα) ή μυθιστορημάτων-ντοκουμέντων. Γραμμένο την επόμενη της δολοφονίας του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη πιάνει τον σφυγμό της Ελλάδας λίγους μήνες πριν από την εκδήλωση του πραξικοπήματος. Ενδιαφέρον έχει η περιγραφή του ρόλου του Τύπου στην υπόθεση.

8. Παρίσι – Κορυδαλλός, Βασίλης Βασιλικός, Εκδόσεις Λιβάνη. 29 ιστορίες έρωτα, αντίστασης και εξορίας σε Παρίσι, Ζυρίχη, Άαχεν, Στοκχόλμη, Φρανκφούρτη, Ρώμη, Ρότερνταμ, Παρίσι μέσα από τα μάτια ενός πλανόδιου πλασιέ εντύπων της Αντίστασης τα δύσκολα χρόνια 1967-1974.

9. Ανθρωποφύλακες, Περικλής Κοροβέσης, Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων. Η μαρτυρία ενός ανθρώπου που υπέφερε από τα βασανιστήρια της χούντας - μια αδυσώπητη καταγγελία ενάντια στην καταπίεση, τον φασισμό, τη βία της εξουσίας που έκανε το ντεμπο΄το του στη σκηνή τον Μάιο του ’19 στο Θέατρο Τέχνης.

10. Δεκαοκτώ κείμενα, συλλογικό, Εκδόσεις Κέδρος. Η πρώτη εκδοτική πράξη αντίστασης σημειώθηκε το 1970 και έφερε τις υπογραφές των: Γιώργος Σεφέρης, Μανόλης Αναγνωστάκης, Νόρα Αναγνωστάκη, Αλέξανδρος Αργυρίου, Θανάσης Βαλτινός, Λίνα Κάσδαγλη, Νίκος Κάσδαγλης, Αλέξανδρος Κοτζιάς, Τάκης Κουφόπουλος, Μένης Κουμανταρέας, Δ. Ν. Μαρωνίτης, Σπύρος Πλασκοβίτης, Ρόδης Ρούφος, Τάκης Σινόπουλος, Καίη Τσιτσέλη, Θ. Δ. Φραγκόπουλος, Στρατής Τσίρκας, Γιώργος Χειμωνάς, Μανόλης Αναγνωστάκης. Ο Μανώλης Αναγνωστάκης είχε την επιμέλεια.