100 νομπελίστες ενώνουν τις φωνές τους για τη σωτηρία του πλανήτη

«Ο Πλανήτης μας, το Μέλλον μας - Έκκληση για Δράση». Ηχηρό μήνυμα από 100 νομπελίστες. Οι προτάσεις τους.  

Εκατό νομπελίστες και ειδικοί ζητούν να ληφθούν άμεσα μέτρα μετά τη σύνοδο «Ο πλανήτης μας, το μέλλον μας». 

Σήμερα η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με νέες και πρωτόγνωρες προκλήσεις. Η πρώτη Σύνοδος Κορυφής Βραβείων Νόμπελ λαμβάνει χώρα εν μέσω πανδημίας, εν μέσω φαινομένων ανισότητας, οικολογικής και κλιματικής κρίσης και εν μέσω κρίσης της πληροφόρησης. Όλα τα παραπάνω συνδέονται μεταξύ τους και απειλούν όλα όσα έχει κατακτήσει ο άνθρωπος.

Είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό

το γεγονός ότι οι προαναφερόμενες αρνητικές επιπτώσεις επηρεάζουν κατά κύριο λόγο τις φτωχότερες κοινωνίες και τους αυτόχθονες πληθυσμούς. Η σύνοδος λαμβάνει χώρα εν μέσω ενός πρωτόγνωρου ρυθμού αστικοποίησης και στο απόγειο της ψηφιοποίησης, της τεχνητής νοημοσύνης, της βιοτεχνολογίας και της νανοτεχνολογίας που θα αλλάξουν όλες τις πτυχές της ζωής μας τις επόμενες δεκαετίες. 

Αυτό τονίζουν οι εν λόγω νομπελίστες και ειδικοί, σε ανακοίνωση που συντάχθηκε μετά από τη Σύνοδο Κορυφής Βραβείων Νόμπελ 2021, εκδόθηκε από τη Διαρκή Επιτροπή και συνυπογράφηκε από τους ίδιους και συνεχίζουν: 

«Πρώτη φορά ερχόμαστε αντιμέτωποι με τέτοιας κλίμακας προβλήματα στη σημερινή παγκοσμίως αλληλοσυνδεόμενη κοινωνία. Κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα τι θα επικρατήσει, επομένως είναι σημαντικό να οικοδομήσουμε ένα σύστημα που θα μπορεί να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται γρήγορα» Έλινορ Όστρομ (Βραβείο Νόμπελ 2009)

Η Σύνοδος συνήλθε με στόχο να προωθήσει μια αλλαγή στη βιωσιμότητα υπέρ της ανθρώπινης ευημερίας και ισότητας. Ο χρόνος είναι ο φυσικός πόρος με τα λιγότερα αποθέματα.

Η επόμενη δεκαετία είναι κρίσιμη: οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να μειωθούν κατά το ήμισυ, όπως πρέπει να σταματήσουμε και την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.

Βασικός παράγοντας για αυτή την αλλαγή είναι να καταπολεμήσουμε τις ανισότητες. Αν δεν αναλάβουμε δράση αυτή τη δεκαετία, τότε η ανθρωπότητα θα βρεθεί αντιμέτωπη με ένα τεράστιο ρίσκο που θα αφορά το μέλλον της, με ανεπανόρθωτες αλλαγές στη βιόσφαιρα της Γης που θα επηρεάσουν τις ζωές μας.

«Η ανθρωπότητα έχει ανάγκη από ένα νέο τρόπο σκέψης αν θέλει να επιβιώσει και να εξελιχθεί» Άλμπερτ Αϊνστάιν (Βραβείο Νόμπελ 1921)

Πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τον πλανήτη Γη. Το μέλλον όλων των οργανισμών σε αυτό τον πλανήτη -συμπεριλαμβανομένων και των κοινωνιών- απαιτεί παλέψουμε για τα παγκόσμια κοινά αγαθά: το κλίμα, τους πάγους, τα χερσαία εδάφη, τους ωκεανούς, το πόσιμο νερό, τα δάση και την πλούσια βιοποικιλότητα που ρυθμίζουν την κατάσταση του πλανήτη.

Είναι υπαρξιακή ανάγκη να χτίσουμε οικονομίες και κοινωνίες που να υποστηρίζουν την αρμονία της Γης και όχι να την καταστρέφουν.

Ο Πλανήτης μας

Η Γη έχει περάσει σε μια καινούργια γεωλογική εποχή, την Ανθρωπόκαινο.

Ο κίνδυνος της πανδημίας είναι ένας από τους πολλούς παγκόσμιους υγειονομικούς κινδύνους της Ανθρωπόκαινου εποχής. Σήμερα οι κίνδυνοι από μια πανδημία είναι μεγαλύτεροι εξαιτίας της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος και της παραπληροφόρησης.

Η πανδημία COVID-19 είναι το μεγαλύτερο πλήγμα της ανθρωπότητας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς έχει προκαλέσει τεράστιο πόνο και δυσκολίες. Η ανταπόκριση της επιστημονικής κοινότητας απέναντι σε αυτή την καταστροφή ήταν αποτελεσματική. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να χειροκροτούμε.

Υπήρξαν, ωστόσο, και αστοχίες. Οι φτωχότεροι και οι περιθωριοποιημένοι παραμένουν και οι πιο ευάλωτοι. Το μέγεθος της καταστροφής θα μπορούσε να ήταν μικρότερο αν είχαμε υιοθετήσει προληπτικά μέτρα, συστήματα έγκαιρης ανίχνευσης και αν είχαμε γρηγορότερη ανταπόκριση σε έκτακτη ανάγκη.

Για να μειώσουμε τον κίνδυνο που προέρχεται από μια ζωονοσογόνα ασθένεια όπως ο COVID-19, θα πρέπει να υιοθετήσουμε μια πολύπλευρη προσέγγιση με βάση την αρχή της «ενιαίας υγείας» - που αφορά στη σχέση ανάμεσα στην υγεία του ανθρώπου και σε αυτή άλλων ζώων.

Η ραγδαία αστικοποίηση, η υπερκαλλιέργεια, η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και η καταστροφή των οικοτόπων της άγριας πανίδας συμβάλλουν στην αύξηση του πληθυσμού των μικρών θηλαστικών, όπως τα τρωκτικά.

Επιπλέον, οι αλλαγές στον τρόπο εκμετάλλευσης της γης οδηγούν τα ζώα στην μετακίνηση της δραστηριότητάς τους από το φυσικό οικοσύστημα σε φάρμες, αστικά πάρκα και άλλες περιοχές όπου κυριαρχεί ο άνθρωπος με αποτέλεσμα να αυξάνεται αισθητά η επαφή τους με τους ανθρώπους και ο κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών.

Τα παγκόσμια κοινά αγαθά

Η υπερθέρμανση του πλανήτη και η καταστροφή των οικοτόπων θέτουν σε κίνδυνο το σύστημα υποστήριξης της ζωής της Γης. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, οι πράξεις μας αποσταθεροποιούν βασικά μέρη του συστήματος της Γης το οποίο καθορίζει την κατάσταση του πλανήτη.

Για 3 εκατομμύρια χρόνια η μέση αύξηση της θερμοκρασίας δεν ξεπέρασε ποτέ τους 2 °C. Σήμερα βιώνουμε τη μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας της Γης από την εποχή των παγετώνων, πριν 20.000 χρόνια περίπου, γεγονός που θα μας οδηγήσει σε μια τιμή πάνω από 3 βαθμούς μέσα στα επόμενα 80 χρόνια.

Από τα 8 εκατομμύρια είδη στη Γη, περίπου 1 εκατομμύριο βρίσκονται υπό απειλή. Από τη δεκαετία του 1970 ως σήμερα έχει παρατηρηθεί μείωση στον πληθυσμό των σπονδυλωτών κατά 68%.

Ανισότητα

Κι ενώ σε μια κοινωνία όλοι οι άνθρωποι συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη, το μεγαλύτερο μερίδιο του πλούτου μοιράζεται ανισομερώς στους πλουσιότερους. Αυτή η τάση έχει γίνει πιο έντονη τις τελευταίες δεκαετίες. Σε κοινωνίες με μεγάλες ανισότητες, οι φτωχότεροι παγιδεύονται συνήθως στη φτώχεια τους.

Οι κοινωνίες που προάγουν περισσότερο την ισότητα έχουν συνήθως υψηλότερα ποσοστά ευημερίας. Η μείωση της ανισότητας αυξάνει το κοινωνικό κεφάλαιο καθώς υπάρχει μεγαλύτερο το αίσθημα της κοινότητας και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση. Οι παράγοντες αυτοί διευκολύνουν τις συλλογικές, μακροπρόθεσμες αποφάσεις από τις οποίες και εξαρτάται το μέλλον της ανθρωπότητας.

Η πανδημία, η μεγαλύτερη οικονομική καταστροφή μετά την Μεγάλη Ύφεση, αναμένεται να αμβλύνει την ανισότητα σε μια εποχή που η ανισότητα έχει έναν ξεκάθαρο αποσταθεροποιητικό αντίκτυπο σε πολλές χώρες.

Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επιδεινώσει περαιτέρω την ανισότητα. Ήδη, οι φτωχότεροι πλήττονται περισσότερο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και ζουν με τις βλαβερές για τη ζωή συνέπειες, όπως η μόλυνση του αέρα.

Τεχνολογία

Η τεχνολογική επανάσταση, συμπεριλαμβανομένων της τεχνητής νοημοσύνης και της συνθετικής βιολογίας, θα έχει σοβαρές συνέπειες στην ανισότητα, την εύρεση εργασίας και σε ολόκληρες οικονομίες.

Είναι σημαντικό να κατευθύνουμε την τεχνολογία ώστε να εξυπηρετήσει τους στόχους της κοινωνίας.

Το μέλλον της Γης εξαρτάται από τις συλλογικές δράσεις που πρέπει να αναλάβει τώρα η ανθρωπότητα. Διανύουμε μια πολύ κρίσιμη δεκαετία (2020-2030). Θα πρέπει να σταματήσει η καταστροφή της φύσης και να καταπολεμηθεί η ανισότητα.

Οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου πρέπει να μειωθούν στο μισό μέσα στη δεκαετία 2020-2030. Μόνο αυτό απαιτεί κοινή διακυβέρνηση των παγκόσμιων κοινών αγαθών για το καλό όλων των ανθρώπων.

Το Μέλλον μας - Μια δεκαετία δράσης

Οι παρακάτω εφτά προτάσεις προσφέρουν τη βάση για μια αποτελεσματική διαχείριση του πλανήτη.

• ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Να συμπεριληφθεί η ευημερία των ανθρώπων και της φύσης ως παράγοντας της οικονομικής επιτυχίας. Να αναγνωριστεί ότι η αύξηση της ανισότητας μεταξύ φτωχών και πλουσίων αυξάνει τη μνησικακία και την έλλειψη εμπιστοσύνης, ενώ παράλληλα υπονομεύει τη λήψη δύσκολων, μακροπρόθεσμων και συλλογικών αποφάσεων. Να αναγνωριστεί ότι η καταστροφή του οικοσυστήματος υπονομεύει το μέλλον της ανθρωπότητας στη Γη.

• ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ: Οι κυβερνήσεις είναι οι πρώτες που χρηματοδοτούν την καινοτομία τα τελευταία 100 χρόνια. Οι σημερινές προκλήσεις απαιτούν μεγάλης κλίμακας συνεργασία ερευνητών, κυβέρνησης και επιχειρήσεων με κύριο γνώμονα τη βιωσιμότητα.

• ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Η εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες θα πρέπει να δίνει έμφαση στην επιστημονική μέθοδο. Τα πανεπιστήμια πρέπει να ενσωματώσουν στα προγράμματα σπουδών μηχανισμούς εποπτείας του πλανήτη. Να επενδύσουμε στη δια βίου μάθηση.

• ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ: Οι κοινωνίες πρέπει επειγόντως να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της παραπληροφόρησης και να βρουν τρόπους να ενισχύσουν τα συστήματα παγκόσμιας επικοινωνίας στην υπηρεσία ενός βιώσιμου μέλλοντος.

• ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ: Επενδυτές και εταιρείες πρέπει να υιοθετήσουν τρόπους ανάπλασης των υλικών τα οποία πρέπει να διατείθενται σε λογικές τιμές.

• ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ: Απαιτούνται μεγαλύτερες επενδύσεις στα επιστημονικά ιδρύματα ώστε να δημιουργηθεί εύφορο έδαφος για τη διεπιστημονικότητα.

• ΓΝΩΣΗ: Η πανδημία μας απέδειξε την αξία της έρευνας στους πολιτικούς και το κοινό. Είναι απαραίτητη η δέσμευση για επενδύσεις στην έρευνα. Επιπλέον, πρέπει να αναπτυχθούν νέα επιχειρηματικά μοντέλα ελεύθερης διακίνησης της επιστημονικής γνώσης.

ΠΛΑΝΗΤΗΣΚΟΡΟΝΟΙΟΣΟΙΚΟΝΟΜΙΑΦΤΩΧΕΙΑΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ