Τον έκανε διάδοχό του ο Πλάτωνας και αυτός απέρριψε τη θεωρία του

00:50 30/4/2025 - Πηγή: Sportime

Όταν ο Πλάτωνας πέθανε το 347 π.Χ., δεν άφησε την Ακαδημία του σε έναν μαθητή τυχαίο. Την εμπιστεύτηκε στον ανιψιό του, τον Σπεύσιππο, γιο της αδελφής του Πωτώνης. Ήταν ο άνθρωπος που είχε συνοδεύσει τον μεγάλο φιλόσοφο στο ταξίδι του στη Σικελία και είχε ζήσει από κοντά τις απογοητεύσεις και τα οράματά του. Κι όμως, μόλις πήρε στα χέρια του την ηγεσία, ο Σπεύσιππος έκανε κάτι που φάνταζε αδιανόητο: απέρριψε την ίδια τη Θεωρία των Ιδεών του δασκάλου του.

Πίστευε πως οι Ιδέες, όπως τις όριζε ο Πλάτων, ήταν ασαφείς και μεταφυσικά ασταθείς. Αντί γι’ αυτές, ο Σπεύσιππος έδωσε κεντρικό ρόλο στους αριθμούς, τους οποίους θεωρούσε θεμέλια του κόσμου. Χωρίς ηθικές αποχρώσεις ή πνευματικές φορτίσεις, έβλεπε το «Εν» και τη «Δυάδα» σαν ουδέτερα στοιχεία – μητέρα και πατέρα κάθε μορφής, όχι όμως και πηγές του καλού ή του κακού.

Ο κόσμος, κατά τον Σπεύσιππο, ήταν ένα σύστημα ταξινομημένο σε σφαίρες: από τον άυλο κόσμο των αριθμών, μέχρι την ύλη και τη φύση. Ανάμεσά τους υπήρχε κάτι ιερό: η σφαίρα της ψυχής, αθάνατη, αυτόνομη και τοποθετημένη ψηλά, πριν καν το σώμα. Η ταξινόμηση των πάντων ήταν, για εκείνον, το πρώτο βήμα για να ορίσει κανείς οτιδήποτε – γιατί τίποτα δεν έχει νόημα μόνο του, αν δεν γνωρίζεις τι υπάρχει γύρω του.

Ο χαρακτήρας του περιγράφεται ως δύσκολος, με τάσεις απομόνωσης. Δεν έμενε μέσα στην Ακαδημία, κάτι που αποδίδεται είτε σε προβλήματα υγείας είτε στην απόφασή του να κρατήσει αποστάσεις. Παρ’ όλα αυτά, αναδιοργάνωσε τη σχολή, εισήγαγε επιστημονικά στοιχεία από τη φυσιολογία και φρόντισε να μελετηθούν συγκριτικά τα ζώα και τα φυτά, σαν να προετοίμαζε τον δρόμο για τον Αριστοτέλη.

Μερικοί του αποδίδουν και το έργο “Όροι”, ένα φιλοσοφικό λεξικό, ενώ σε επιστολή του προς τον βασιλιά Φίλιππο της Μακεδονίας υπερασπίζεται με πάθος τον Πλάτωνα, αποκαλώντας τον ακόμα και γιο του Απόλλωνα. Ίσως να είχε βαθύτερη πίστη στο πρόσωπο του θείου του παρά στη θεωρία του.

Πέθανε γύρω στο 339 π.Χ. και τον διαδέχθηκε ο Ξενοκράτης. Το έργο του Σπεύσιππου σώζεται αποσπασματικά, αλλά η σκιά του πλανάται πάνω από το μεταπλατωνικό τοπίο σαν υπενθύμιση ότι ακόμη και οι πιο πιστοί διάδοχοι έχουν το δικαίωμα να αμφισβητούν.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords