Πριν μερικά χρόνια στην Ελλάδα τρίβανε με αλάτι τα νεογέννητα για να μην βγουν κακορίζικα. Κάποια πέθαιναν από το πολύ αλάτι

02:18 13/6/2025 - Πηγή: Sportime

Ήταν κοινό έθιμο, σχεδόν αυτονόητο. Στην ελληνική ύπαιθρο του 19ου αιώνα, κανένα νεογέννητο δεν ξεκινούσε τη ζωή του χωρίς να περάσει από το τελετουργικό του αλατιού. Το βρέφος μόλις γεννιόταν, το έπλεναν πρόχειρα και αμέσως το έτριβαν με χοντρό αλάτι: στις πατούσες, στην πλάτη, στο στήθος, ακόμα και στο κεφάλι. Το αλάτι υποτίθεται πως προστάτευε το παιδί από το “κακό ριζικό”, το “κακό μάτι”, την αδυναμία ή την αρρώστια. Αν δεν το έκανες, θεωρούταν ότι θα γίνει ένα πλάσμα άρρωστο, ντροπαλό, άχρηστο στη ζωή.

Αυτό το πανάρχαιο έθιμο έχει αναφορά ακόμα και στη Βίβλο. Στο βιβλίο του Χεζεκιήλ,

γίνεται λόγος για βρέφη που δεν πλύθηκαν και δεν αλατίστηκαν όπως όριζε η τιμή της γέννησης. Στην Ορθόδοξη παράδοση, το αλάτι έχει συμβολικό ρόλο εξαγνισμού και καθαρμού. Όμως στην πράξη, η ελληνική μαμή είχε μετατρέψει το έθιμο σε κυριολεκτική πράξη, συχνά χωρίς έλεγχο. Ήταν τόσο βαθιά ριζωμένο, που μια μητέρα που το αμφισβήτησε, δέχθηκε την εξής απάντηση από τη μαμή της:
«Αν δεν το αλατίσω, θα βγει ένα τίποτα. Καλύτερα να μη γεννιόταν.»

Αυτό που συνήθως προκαλούσε μόνο ερεθισμό, σε κάποιες περιπτώσεις κατέληγε τραγικά. Στο ρεπορτάζ του 1861, περιγράφεται το περιστατικό ενός νεογέννητου που είχε αλατιστεί τόσο έντονα, που «το σώμα του κοκκίνισε ολόκληρο σαν φωτιά», έπεσε σε σπασμούς και πέθανε. Η μαμή είχε τρίψει τόσο δυνατά το αλάτι στο δέρμα του, που προκάλεσε αιμορραγία και δηλητηρίαση από την εσωτερική φλεγμονή. Η μητέρα είχε προειδοποιήσει. Αλλά όπως έλεγαν τότε: «Καλύτερα να πεθάνει από αλάτι, παρά να ζήσει κακορίζικο».

Κι όμως, το σπίτι όπου πέθανε το βρέφος αυτό, σύμφωνα με τον συγγραφέα, ήταν σπίτι μορφωμένων, καλών ανθρώπων, που αγαπούσαν τα παιδιά τους και ζούσαν με τιμή. Απλώς, κανείς δεν είχε διανοηθεί να αμφισβητήσει ένα έθιμο αιώνων. Το αλάτι ήταν όρος ζωής. Το τραγικό, όμως, είναι ότι ακόμη και μετά τον θάνατο, η οικογένεια απέκρυψε την αιτία. Η γιαγιά του παιδιού δεν το έμαθε ποτέ. Ο πατέρας του πίστευε πως ήταν αδύναμο από τη φύση του.

Αυτό το έθιμο του αλατιού δεν ήταν μοναδικό στην Ελλάδα. Υπήρχε σε όλη την Ανατολή, σε Βαλκάνια, Συρία, Τουρκία, ακόμα και στην Εγγύς Ασία. Όμως στην Ελλάδα επιβίωσε εντονότερα, επειδή είχε συνδυαστεί με στοιχεία της Ορθόδοξης παράδοσης και τοπικής μαγικής σκέψης. Σε ορισμένα χωριά το συνόδευαν και με κάψιμο λίβανου ή ψιθύρισμα «φύλαξε το παιδί μου, Παναγιά».

Αυτά τα μωρά, όσα επιβίωσαν, κουβαλούσαν σημάδια για μέρες. Το δέρμα τους έβγαζε πληγές, το κλάμα τους δεν σταματούσε. Αλλά κανείς δεν πίστευε ότι φταίει το αλάτι. Αντίθετα, έλεγαν πως ήταν από το «κακό μάτι» που το πρόλαβαν την τελευταία στιγμή. Και ο κύκλος συνεχιζόταν.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords