Μαζεύτηκαν σε μια ταβέρνα του Λονδίνου για να σώσουν την Ελλάδα. Τελικά έστειλαν λεφτά, φρεγάτες και… σκάνδαλα

13:58 2/6/2025 - Πηγή: Sportime

Το 1823, σε μια ταβέρνα της οδού Στράντ στο Λονδίνο, 24 άνδρες συγκεντρώθηκαν γύρω από τραπέζια με μπύρα και δημηγορίες. Η ταβέρνα λεγόταν “Crown and Anchor”. Και από εκεί ξεκίνησε ένα από τα πιο απίθανα διεθνή επεισόδια του Αγώνα του ’21: η δημιουργία της Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου. Ήθελαν να βοηθήσουν την Ελλάδα. Όχι όλοι με τον ίδιο τρόπο.

Οι περισσότεροι από αυτούς πίστευαν στην αρχαία Ελλάδα,

όχι στη σύγχρονη. Πίστευαν σε ιδέες, σε φιλοσοφίες, σε «λαούς που διεκδικούν την ελευθερία τους», όχι απαραίτητα σε Ρουμελιώτες με φουστανέλες. Όμως ο θάνατος του σκληρού φιλοτουρκικού υπουργού Στιούαρτ και η άνοδος του Κάνινγκ έφεραν νέα ατμόσφαιρα. Και πολλοί ξεκίνησαν να βλέπουν την ελληνική υπόθεση σαν ένα μέσο εξευρωπαϊσμού της Ανατολής.

Ο Τζον Μπάουριγκ, εκδότης του Westminster Review, και ο Έντουαρντ Μπλακιέρ, ναυτικός και συγγραφέας, ήταν οι κινητήριοι μοχλοί. Οι δυο τους πίστευαν ότι θα μπορούσαν να εξάγουν στην Ελλάδα τις θεωρίες του Τζέρεμι Μπένθαμ. Συνταγματισμός, λογική, διαφάνεια. Ονειρεύονταν έναν λαό εν μέσω πολέμου να κάθεται και να συντάσσει φιλελεύθερα συντάγματα. Κι όμως, τα πίστευαν.

Ο Λόρδος Βύρων, που τότε βρισκόταν στην Ιταλία, ήταν το μεγάλο στοίχημα. Όταν εντάχθηκε στην Επιτροπή, το φιλελληνικό κλίμα απογειώθηκε. Η ιδέα του ποιητή-ήρωα που πέφτει για την Ελλάδα συγκίνησε όλη την Ευρώπη. Όμως πίσω από τη ρομαντική εικόνα, υπήρχαν και άλλα σχέδια. Επενδύσεις, δάνεια, κέρδη.

Η Επιτροπή βοήθησε στη σύναψη των πρώτων ελληνικών δανείων. Όμως το επιτόκιο ήταν ληστρικό. Από τις 800.000 λίρες του πρώτου δανείου, στην πραγματικότητα οι Έλληνες πήραν μόλις 348.800. Οι υπόλοιπες χάθηκαν σε προμήθειες, τοκοχρεολύσια, και… ενδιάμεσες τσέπες. Ο ίδιος ο Μπάουριγκ φέρεται να επένδυσε 25.000 λίρες.

Στην Ελλάδα, τα χρήματα πήγαν όπου υπήρχε φωνή. Ούτε σχέδιο υπήρχε, ούτε σταθερή κυβέρνηση. Η φρεγάτα “Ελλάς”, που παραγγέλθηκε με τα λεφτά του δεύτερου δανείου στην Αμερική, έφτασε πολύ αργά. Οι φρεγάτες “Σωτήρ” και “Ελπίς” έγιναν μία. Και το μεγαλύτερο μέρος του στόλου που πληρώθηκε… δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ.

Η Επιτροπή έστελνε και ανθρώπους. Ο Στάνχοπ πήγε στην Ελλάδα, έστησε πιεστήρια, προσπάθησε να ενισχύσει την ελευθερία του Τύπου, συμμάχησε με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Ήταν ένας άνθρωπος με ενθουσιασμό και αφέλεια. Ο Βύρων δεν πρόλαβε. Πέθανε από πυρετό στο Μεσολόγγι, χωρίς ποτέ να πολεμήσει.

Το 1826, όταν τα δάνεια καταρρέουν και οι φρεγάτες δεν αποδίδουν, ξεσπά σκάνδαλο. Οι Times του Λονδίνου γράφουν για «ελληνική πίτα» την οποία «ακούμπησαν πολλοί». Ο Ουίλιαμ Κόμπετ κατηγορεί τον Μπάουριγκ, τον Χουμ, τον Έλλις, τον Γκαλογουέι. Στην Ελλάδα ξεσπά πολιτική θύελλα. Οι Λουριώτης και Ορλάνδος κατηγορούνται. Αρχίζει ένας εμφύλιος μέσα στον εμφύλιο.

Μέσα σε όλα αυτά, ο Τζέρεμι Μπένθαμ προσπαθεί ακόμα να εξηγήσει στους Έλληνες γιατί χρειάζονται ένα σύνταγμα με βάση τη λογική και όχι την εκδίκηση. Οι ιδέες του δεν ακούγονται. Η Ελλάδα δεν ήταν έτοιμη για φιλελεύθερη συνταγματική δημοκρατία. Ήταν έτοιμη μόνο για ελευθερία – με ό,τι αυτό σήμαινε.

Όταν διαλύθηκε η Επιτροπή, άφησε πίσω της λίγα πράγματα: έναν νεκρό ποιητή-ήρωα, μερικά τυπογραφεία, μία φρεγάτα, και πολλά ερωτήματα. Ποιος βοήθησε, ποιος επένδυσε, ποιος κέρδισε. Και τελικά, αν η ελληνική Επανάσταση σώθηκε από την πίστη ή από τη συγκυρία. Ή μήπως από έναν συνδυασμό ιδεών, χρημάτων και τύχης.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords